Geografija Bugarske

Bugarska se nalazi na važnom prometnom pravcu koji dolinom reke Marice povezuje srednju Evropu sa Malom Azijom i Bliskim istokom. Prometno značenje ima i granična reka Dunav kojom se izvoze poljoprivredne sirovine, a važna je i za dobijanje energije. Reljefno je Bugarska raznolik prostor. Okosnicu čini Marica sa svojom dolinom (Trakija). To su obradive površine na kojima, uz maritimne klimatske uticaje sa Egejskog mora, uspevaju različite kulture (duvan, pamuk, povrće, pirinač, vinova loza, žitarice).

Glavna crkva Rilskog manastira

Južnije su stari Rodopi, bogati ugljem i obojenim metalima. Osim rudarstva, stanovništvo se ovde bavi i šumarstvom i ovčarstvom.

Severno od Marice nalazi se Stara planina ili Balkan koja je, suprotno nazivu, mladog, tercijarnog postanka. U brojnim zaštićenim kotlinama poznata je proizvodnja ruža i ružinog ulja koje se koristi u kozmetičkoj industriji. Između Balkana i Dunava zaravnjena je Bugarska ploča. Na lesnim naslagama nastalo je plodno tlo gde se uz umerenu klimu razvila raznovrsna poljoprivredna proizvodnja.

U većim su gradovima industrijska postrojenja u kojima radi najveći deo bugarskog stanovništva. To su Plovdiv na Marici, Ruse na Dunavu, Varna i Burgas na crnomorskoj obali. Glavni grad Sofija (1.2 mil. st.) smešten je na prometnom pravcu koji iz srednje Evrope vodi na Bliski istok.

Fizičko-geografske odlike

Geološki sastav

Sa geološkog gledišta Bugarska se može podeliti na tri velike oblasti:

1. Rodopska ili Stara masa
2. Balkan
3. Severna ili Podunavska Bugarska

Rodopska masa prostire se od granica sa Republikom Srbijom i Severnom Makedonijom na zapadu (od Vlasine na severu do Dojranskog jezera na jugu) do Crnog mora na istoku. Izgrađena je od kristalastih škriljaca i granitskih stena, čije se velike gromade nalaze na više mesta, pre svega po visokim planinama Pirinu i Vitoši. U sastav Rodopske mase ulaze i mlađe vulkanske stene, posebno na Rodopskoj planini. Granicu između Rodopske mase i Balkana čine kotline Karlovo, Zlatica, Kazanluk, Sliven, Stara Zagora. One su nasute najmlađim tercijarnim, odnosno diluvijalnim i aluvijalnim nanosima.

Balkan se prostire od granice sa Srbijom na zapadu (od Blasine do Vrške čuke) do Crnog mora na istoku. Najstariji slojevi ove oblasti izgrađeni su od kristalastih škriljaca. Kristalasti škriljci najzastupljeniji su na zapadnom kraju Balkanskog bila, do granice sa Srbijom. Granicom se prostiru od prevoja Svetog Nikole, preko Kadibogaza, do Vratarnice na Timoku. U njima leže gromade granita i diorita. Drugi manji izdanak kristalastih škriljaca probija Balkan kod Etropolja, dok dalje ka istoku nisu zastupljeni.

Slojevi paleozojske starosti dosta su zastupljeni po srednjem Balkanu. Najvažniji među njima su škriljci u klisuri Iskre, severno od Sofije, u kojima su nađeni ostaci silurskih životinjica. Dobro određeni tereni na Balkanu su i tereni karbonske i permske starosti. Persmki teren određen je po živopisnim krševima od crvenog peščara oko Belogradčika.

Slojevi trijaske starosti dosta su rasprostranjeni po zapadnom Balkanu, ali se u odlomcima pojavljuju i ka istoku. Donji i srednji članovi prilično su određeni, za razliku od gornjih. Po ograncima istočnog Balkana ima slojeva iz donjeg, srednjeg i gornjeg trijasa.

Terena jurske starosti ima na više mesta, ali uvek su predstavljeni vrlo malim uzanim izdancima. Kredni tereni zauzimaju najveći deo Balkana, više od dve trećine. Zahvataju njegovu celu severnu podgorinu, od Belogradčika do Crnog mora. Pojas krednih terena, počev od granice sa Srbijom, širi se ka Crnom moru. On pokriva sav istočni i najveći deo srednjeg Balkana. Kredni tereni podeljeni su na slojeve. U najvišim slojevima javljaju se dvojake tvorevine: gosavske (bočatne i ugljonosne) i talozi iz dubljeg mora. Gosavske tvorevine prostiru se po oblasti zapadnog Balkana, a ove druge naročito mnogo po ravnoj krednoj ploči u Podunavlju, ispred srednjeg i zapadnog dela Balkana, na kojima je najviše rasprostranjen fliš.

Za vreme eocena more je pokrivalo oblast istočnog Balkana i znatan deo krajeva stare Rodopske mase. U ovom moru stvoreni su numulitski krečnjaci kojih nema po zapadnom Balkanu.

Na južnoj strani Balkana leže dve znatne vulkanske oblasti. Prva oblast nalazi se na istoku do Crnog mora, a druga po okviru Sofijske kotline. Ugašeni vulkani u istočnoj oblasti zadržali su približno svoje kupaste oblike. Neki vulkanski tufovi leže među slojevima krednog fliša, što ukazuje na to da su vulkani počeli da rade pre tercijarne periode. Podbalkanska oblast je treća vulkanska oblast, malog prostranstva. Predstavljena je nizom bazaltnih kupica koji se pruža od Svištova na Dunavu ka srednjem Balkanu, na dužini od oko 40 kilometara. One su iznad raseda čiji pravac ide skoro upravno na veliku vulkansku podbalkansku pukotinu koja ide pravcem od istoka ka zapadu. Najviša vulkanska kupa ne prelazi visinu od 110 metara, a sve su male po obimu.

Podunavska oblast predstavlja južni deo nekadašnjeg Dakijskog basena. Ona se može podeliti na dva pojasa: pojas velike ploče (od krednih slojeva) i pojas diluvijalnih nanosa (lesnog i dr.). Prvi pojas više-manje pokriven je diluvijalnim i tercijarnim slojevima. Cela ploča naginje ka Dunavu. Ispod drugog pojasa, u koritima reka i rečica, ispoljeni su slojevi tercijara. Oni su stvarani u neogenim morima i jezerima. Veliku površinu zahvataju samo u Vidinskom okrugu. I u severoistočnom delu Bugarske, pred Balkanom, ima više ploča istog geološkog sastava.