Gimnazija Sveti Sava (Prijedor)

Gimnazija „Sveti Sava“ u Prijedoru (ranije Realna gimnazija, Gimnazija „Esad Midžić“) je srednja škola opšteobrazovnog tipa, u četvorogodišnjem trajanju. Nalazi se u centru Prijedora u ulici Vuka Karadžića b.b.

Gimnazija „Sveti Sava"
Gimnazija u Prijedoru
Lokacija	Vuka Karadžića b.b. Prijedor
Država	BiH, Republika Srpska

Osnovana je odlukom Ministarstva prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca kao Realna osmorazredna gimnazija . U toku 1919. godine formiran je Odbor za osnivanje gimnazije i izgradnju zgrade gimnazije. Gimnazija je počela s radom 1920. godine u zgradi tadašnje Komunalne osnovne škole, kasnije O. Š. „Mira Cikota“, da bi, 1924. nastavila rad u namjenskoj, novoizgrađenoj zgradi u neposrednoj blizini, u kojoj se i danas nalazi.

Istorijat

Po završetku Prvog svjetskog rata, 1919. godine u Prijedoru je formiran Odbor za osnivanje i izgradnju zgrade gimnazije. Odbor su sačinjavali viđeni Prijedorčani tog vremena: Dušan Zelenika (sveštenik, predsjednik), Simo Radetić (učitelj), Jovo Borojević (trgovac), Panta Ćirić (sreski načelnik), Osman Sikrirć (sudija), Rade Stojanović (trgovac, gradonačelnik), Suljaga Suljanović (zemljoposjednik). Gimnazija je počela sa radom 20. decembra 1920. godine. Otvorena su dva razreda. U prvi su upisani učenici četvrtog razreda osnoven škole, a u drugi razred učenici koji su se u toku 1919/1920. godine, pripremali privatno i privatno položili ispit za prvi razred u gimnaziji u Banjaluci. Školske 1920/1921. godine gimnazija započinje svoj rad kao realna osmorazredna gimnazija a u zgradi Komunalne (Simičine- po upravitenju Simi Radetiću) osnovne škole (kasnije Osnovna škola „Mira Cikota“).

U toj zgradi je gimnazija radila sve dok nije napravljena nova zgrada. Njena izgradnja je započela 1922. godine po projektu inženjera Devića iz Sarajeva, a stručnim nadzorom izvođača inž. Vela Jelića. Tokom 1923. godine postavljen je i „osvećen“ betonski temelj zgrade, a u njega uzidana metalna kutija sa poveljom i potpisima viđenih Prijedorčana, predstavnika gradske vlasti i prvih profesora. Zgrada je konačno dovršena 1924. godine. Školski namještaj, pribor i knjige su prikupljeni angažovanjem cijelokupne gradske opštinske strukture, bogatih pojedinaca kao i svih građana u ovkrivu njihovih mogućnosti. Prvi dani su bili najteži. Pisalo se na koljenima, a stolice su učenici donosili od kuća. Ovaj problem se riješio znanjem i vještinom prijedorskih stolara Save Krnete i Ljupka Despota koji su izradili dovoljan broj školskih klupa.

Uskoro je, odlukom Ministarstva prosvjete, a na zaprepašćenje i članova odbora za izgradnju gimnazije, i profesora, i učenika, gimnazija degradirana u nižu četvororazrednu gimnaziju. Kao niža gimnazija djelovala je sve do školske 1935/1936. godine, kada je donesen ukaz o postepenom pretvaranju niže gimnazije u Prijedoru u Višu gimnaziju. Za vrijeme Drugog svjetskog rata i okupacije gimnazija je imala camo niže razrede. Po završetku rata je ponovo dobila status Više gimnazije.

Nastavnički kadar

U prvoj školskoj nastavnoj godini redovni nastavnici su bili: Stjepan Štrodl (prvi direktor gimnazije) i Milivoj Miletić. Predavali su i Simo Radetić i Mara Misita kao honorarci. Bila su i dva vjeroučitelja: Josip Kaurinović i Ibrahim Beglerbegović. Prva školksa godin trajala je samo 6 mjeseci. U drugoj školskoj godini predavači su bili: Olga Švarc, Branko Vranješević i Ljubomir Piperski...

Vrlo je veliki spisak svih nastavnika Gimnazije Sveti Sava koji su od osnivanja pa do danas u njoj radili. Važno je reći da su zahvaljujući profesionalnosti, pedagoškoj vještini i moralu svih koji su generacijama učili učenike ove gimnazije, i Prijedor, i Jugoslavija, pa i šire, dobili kvalitetne stručnjake, zapažene i u nauci, i u tehnici, kao i nove kvalitetne profesore.

Profesori i učenici u Drugom svjetskom ratu

U Narodno oslobodilačkoj borbi, u Drugom svjetskom ratu, profesori i učenici ove gimnazije su dali ogroman doprinos. Oni su i ideološki i puškama predvodili borbu protiv fašističke Njemačke, ustaša Nezavisne Države Hrvatske, i četničkih snaga. Mnogi su poginuli u Drugom svjetskom ratu. Prijedorska gimnazija je u NOB-i dala devet Narodnih heroja i u ratnom i posljeratnom periodu devet visokih oficira JNA:

Gimnazijalci Narodni heroji i visoki oficiri JNA

Narodni heroji: Rade Bašić Ilija Došen Dušan Egić Milan Egić Rade Kondić Esad Midžić Milutin Morača Mladen Stojanović Boško Šiljegović

Visoki oficiri JNA: Milan Egić general - major Ilija Došen general - major Vladimir Barović kontra-admiral Dušan Egić general-potpukovnik Mirko Turić general-potpukovnik Milutin Morača general - pukovnik Boško Šiljegović general - pukovnik Rade Bašić general-pukovnik Jovan Grbavac admiral

Radnici gimnazije (1920—1981)

Učenici - profesori: Muhamed Karić Tihomir Duduković Muamer Đulkić Dušanka Vuković - Spasojević Zora Rončević Ljiljana Nikolić Mirjana Nikolić Zora Nikolić - Dabek Petar Vokić Stanislav Zec Ćazim Čekić Miroslav Turnšek Mihajlo Šurlan Fikret Mujakić Nada Dobrijević- Ševo Spomenka Topolić

Direktori: Šrodl Stjepan Miladinović Stevo Vranješević Branko Grba Milovan Vajer Hinko Petraš Josip Kalezić Puniša Veršić Marko Raljević Šefkija Zadrović Vjekoslav Dinulović Milena Đurović Ljubo Grđić Milivoj Kovačević Nedeljko Dalmacija Stevo Karadžić Junuz Milić Aleksandar

Sekretari: Karavadić Abdulah Mitrović Branislav Kulišić Sead Špiro Pinto Avram Radić Slavko Kadić Nikola Škapur Hasan Čirkinagić Meho Sredić Ilija Munjiza Simo

Nenastavno osoblje: Gavrilović Katica Avdić Nisveta Ljubičić Sreto Munjiza Sreto Omanović Smail Kajtez Aleksa Šiljegović Zoran Sredić Mihajlo Majkić Nikola Timarac Marija Kulenović Himzo Kečan Rade Džananović Hasan Štrkljević Hajrija Gavranović Ana Simatović Branko Jovičić Živko Ljubičić Sava Milojica Danica Momčilović Radoslavka Lemeš Asima Maričić Dušanka Reljić Zdravko Radonjić Mira

Učenici i profesori prijedorske gimnazije - bivši i sadašnji poznati naučnici i umjetnici

Akademiciː Sreten Stojanović - član SANU, vajar, bivši profesor i dekan Likovne akademije u Beogradu, Midhad Šamić - član Akademije nauka BiH - profesor filozofskog fakulteta u Sarajevu, Slavko Mentus - član SANU - profesor i dekan fakulteta za fizičku hemiju u Beogradu

Profesori fakulteta i rukovodioci institucijaː Špiro (Sead) Kulišić - profesor, etnolog, bivši direktor Zemaljskoga muzeja BiH Vladimir Kondić (arheolog) arheolog, bivši direktor Narodnog muzeja u Beogradu Božidar Stjepović profesor Mašinskog fakulteta u Zenici Ahmed Biščević bivši profesor Tehničkog fakulteta u Tuzli Šefkija Berberović profesor Ekonomskog fakulteta u Banjaluci Muhamed Gavranović profesor Medicinskog fakulteta u Sarajevu Sulejman Graozdanić profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu Ifet Ibrahimpašić profesor Tehničkog fakulteta u Zagrebu Branko Miljuš Bivši dekan Likovne akademije u Beogeradu, profesor, slikar-grafičar Dragomir Malić profesor Tehničkog fakulteta u Beogradu Ljubomir Krneta profesor Prirodno matematičkog fakulteta u Beogradu Nijaz Softić profesor Medicinskog fakulteta u Zagrebu Jovan Joco Marjanović profesor Fakulteta političkih nauka u Sarajevu Branislav Martić profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu Džemal Kolonić profesor Elektrotehničkog fakulteta u Banjaluci Dragutin Vračar profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu Hamdija Ramić profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu Dmitar Varenika profesor Veterinarskog fakulteta u Sarajevu Šefkija Raljević profesor Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu Vera Mitrinović-Čučković profesor Pravnog fakulteta u Sarajevu Mile Stupar profesor Pravnog fakulteta u Beogradu Živko Saničanin profesor Medicinskog fakulteta u Banjaluci Radivoje Brdar profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu Miodrag Zec profesor ekonomije - Filozofski fakultet u Beogradu Veso Sovilj profesor slikarstva na Likovnoj akademiji u Banjaluci Ivana Iskra Janošić arheolog, bivši direktor Gradskog muzeja u Vinkovcima

Umjetnici i drugi djelatniciː Pera Popović slikar Sreten Stojanović profesor, vajar Slobodan Ilić slikar Radenko Ostojić scenarista i reditelj Veselin Badrov scenograf Rade Bašić pisac i scenarista Slobodan Garić slikar Todor Švrakić slikar Kosta Bogdanović vajar Radovan Kragulj grafičar Jovan Spremo slikar Vojislav Radosavac slikar Ragib Lubovac slikar Mesud Hodžić slikar Muhamed Đulkić novinar Dragan Topić slikar Ljubomir Stahov slikar-grafičar Predrag Marjanović slikar Veselin Krčmar TV i filmski kamerman Željko Ružičić novinar i TV voditelj Rade Sovilj slikar Zoran Sovilj slikar Tihomir Ilijašević slikar Biljana Gavranović slikarka Zoran Radonjić slikar Aleksa Milić slikar Petar M. Joksimović slikar Duško B. Vukajlović novinar

Talenti i takmičenja

Prijedorska gimnazija je rasadnik raskošnih talenata u svim oblastima nauke i umjetnosti. Kada su se počela organizovati takmičenja na jugoslovenskom nivou iz matematike, fizike i hemije, kao i u pozorišnoj, i drugim umjetnostima, učenici ove gimnazije postizali su zavidne rezultate. Dobar profesorski kadar ove gimnazije je znalački učio i odabirao takmičare. Posebno mjesto među uspjesima zauzimaju uspjesi iz matematike. Najpoznatiji profesor matematike ove gimnazije, Muamer Đulkić, pripremio je nekoliko apsolutnih prvaka Jugoslavije u matematici: Mile Vrućinić, Božo Grbić, Šefik Krkić, Mihajlo Nanovski. 1966.g. na državnom prvenstvu u Zagrebu, Slavko Mentus, kasnije profesor fizičke - hemije i dekan na tom fakultetu u Beogradu, član SANU, osvojio prvo mjesto. Najveće rezultate na polju matematike ostvario je Ratko Darda, koji je učestvovao na 4 Međunarodne matematičke olimpijade i jednoj Balkanskoj matematičkoj olimpijadi. Na olimpijadama u Holandiji i Argentini osvojio je bronzane medalje. Prijedorska gimnazija obilovala je izuzetni učenicima koji u formalnom smislu nisu mogli biti podvedeni kroz takmičenja, ali su u suštinskom smislu markantni. U gotovo stogodišnjoj istoriji prijedorske gimnazije samo su dvije učenice i to 1960. godine položile, treći i četvrti razred gimnazije, kao i maturu u jednoj godini. To su Ivana Iskra Janošić i Munevera Avdagić.

Na jugoslovenskim smotrama mladih održanim u Staroj Pazovi i Inđiji, prijedorska gimnazija osvojila je zavidne rezultate. 1966. godine u Staroj Pazovi gimnazijski orkestar „Polet“ osvojio je u konkurenciji orkestara zabavne muzike prvo mjesto, Milan Srdić u konkurenciji pjevača zabavne muzike takođe prvo mjesto, i Miodrag Joksimović je proglašen za najboljeg glumca festivala. 1967. godine u Inđiji je „Polet“ takođe osvojio prvu nagradu u konkurenciji orkestara, a Mirzet Rešić je bio najbolji glumac festivala.

Značaj gimnazije u kulturno-sportskom životu grada

Pedesetak godina je prijedorska gimnazija bila najviša obrazovna ustanova u Prijedoru. Pored njene osnovne funkcije u edukovanju ona je mnogo značila i u svakom drugom pogledu. Prijedorska gimnazija je dugo bila kulturno- sportski centar grada Prijedora. Tenis je takođe vezan za prijedorsku gimnaziju. Prvo improvizovano igralište za tenis, piše Nenad Marjanović u knjizi „Tenis u Prijedoru“, bilo je napravljeno još 1914. godine, na mjestu gdje će dvadesetih godina dvadesetog vijeka biti izgrađena zgrada gimnazije. Značajno mjesto u nastanku teniskog kluba u Prijedoru, ima dr Mladen Stojanović, i sam profesor ove gimnazije u periodu pred Drugi svjetski rat.

Odmah po osnivanju gimnazije, među gimnazijalcima, zaživio je duh prirode i planine . Već 1920. godine osnovano je Skautsko (izviđačko) društvo, da bi te iste godine, nešto kasnije, gimnazijski profesor Milivoj Miletić osnovao „Stijeg planinki“, prvo planinarsko društvo. Prvi članovi oba društva bili su tadašnji gimnazijalci. Za razvoj planinarskog sporta u opštini Prijedor, a posebno u prijedorskoj gimnaziji, posle Drugog svjetskog rata zaslužan je gimnazijski profesor hemije i biologije i direktor gimnazije Junuz Karadžić.

Na život i kulturu grada su značajno uticale mnogobrojne vanškolske gimnazijske aktivnosti, od prvog literarnog društva „Petar Kočić“, preko „Poleta“ u muzici, likovnih i sportskih sekcija. Zahvaljujuću studentima, bivšim gimnazijalcima, u Prijedoru je počeo da se igra rukomet i vaterpolo. Rukomet se igrao na terenima od šljake teniskog kluba "dr Mladen Stojanović" pa na igralištu uz samu zgradu gimnazije, tzv. gimnazijskom igralištu. Vaterpolo se igrao ljeti, na korektno obilježenom vaterpolo igralištu na rijeci Sani uz njenu desnu obalu. To mjesto su Prijedorčani zvali "pod obalom", ili kod kafane "Obala", ili, iznad "Kićinog broda". Košarka je svoj vijek počela na već pomenutom Gimnazijskom igralištu u dvorištu škole. Prvo se igralo na šljaci, da bi se uskoro teren asfaltirao, podigle tribine i ograda.

Čitave decenije su školske raspuste ispunjavali turniri u „malom fudbalu“ koji su igrani na terenima „Gimnazijskog“. Svakog dvadesetsedmog jula, tradicionalno je na gimnazijskom igralištu pravljen studentski performans, fudbalska utakmica „debeli i mršavi“ (Galofak - Bijafra). Na Gimnazijskom igralištu su se cijelog ljetnjeg raspusta održavale igranke sa „živom“ muzikom.

Literatura

• Grupa autora, Prijedorska gimnazija 1921-1981. NIGRO GLAS, Banja Luka, 1981.

Spoljašnje veze

• Istorijat Gimnazije
• Ratko Darda iz Prijedora, bronzani matematičar svijeta