Gornjačka klisura

Gornjačka klisura
Gornjačka klisura
	Gornjačka klisura
Lokacija	Srbija
Geografija
Planinska oblast	Homolje
Vodotok	Mlava

Gornjačka klisura je klisura u oblasti Homolja, istočna Srbija. Duga je 16 km, a čine je četiri velika meandra. Na platou jednog od njih, na levoj obali Mlave, nalazi se manastir Gornjak, koji je ime dobio po vetru koji duva u klisuri.

Gornjačka klisura počinje epigenijom nešto niže od ušća Krupajske reke u Mlavu, a završava se u Ladnim vodama kod Ždrela opština Petrovac na Mlavi.

Mlava je Gornjačku klisuru usekla u jurskim krečnjacima, a na dužini od 16 km kroz istu usekla je četiri uklještena meandra. U proširenju jednog od meandara podignut je manastir Gornjak, na levoj srani reke Mlave. Kako je i kroz ovu klisuru prolazio Carigradski drum, brojni su ostaci rimskih utvrđenja. U Gornjačkoj klisuri se sreću brojne manje neistražene pećine, stalni kraški izvori i dobro očuvane šume. U neposrednoj blizini "Ladnih voda" nalaze se dobro očuvani ostaci manastira Blagoveštenje, kao i isposnice u sazidanoj pećini. Gornjačka klisura obiluje prelepim pejizažima i živopisnom prirodom.

Prerasti predstavljaju prirodne kamene mostove koji nastaju kao ostaci obrušavanja pećinskih tavanica. Većina njih natkrivljuje rečne tokove u obliku lučnih krečnjačkih svodova i predstavljaju retke oblike kraškog reljefa.

U klisuri se nalaze i brojni ostaci utvrđenja starog srpskog grada koji je prestao da živi posle pada Smedereva. Na ulazu u klisuru mogu se videti razrušene stražarske kule, koje su nekada služile za odbranu rimskog vojnog puta (Via militaris) što je prolazio ovuda vodeći za Niš. U Gornjačkoj klisuri takođe se mogu videti i ostaci srednjovekovne srpske mitropolije.

Po jednom predanju, u klisuri je postojala šuma jorgovana koju je zasadila carica Milica.^[1]

Usled svog specifičnog geografskog položaja, Homoljski kraj se nalazi pomalo izvan glavnih puteva, tako da su u njemu najbolje sačuvana obeležja stare balkanske kulture, narodnih običaja, starih zanata i tradicionalne arhitekture. Niži delovi planina obrasli su hrastovim šumama, na srednjim delovima su uglavnom hrastove i bukove šume, dok se na najvišim delovima nalaze uglavnom pašnjaci i livade. Ovde se mogu videti mnogobrojni katuni i bačije, starinska stočarska staništa koja su i dan danas u upotrebi. Tokom leta, između Đurđevdana i Mitrovdana, ovde se može sresti mnoštvo stočara, koji napasaju stada ovaca od čijeg se mleka pravi čuveni homoljski sir.

Napušteni objekti (tuneli) Gornjačke klisure uredi

Beogradski omladinci sa radnom obavezom su u proleće 1943. krčili puteve i trasirali prugu u klisuri.^[2]

Nakon Drugog svetskog rata započeti su veliki vojni radovi u Gornjačkim planinama na izgradnji fabrika oružja i drugih vojnih efektiva. Iako ne postoji zvanična dokumentacija i dokazi, „priča se” da je u političkim previranjima godina „informbiroa“, glavni projektant i inženjer koji je izvodio radove na tim objektima prebegao u SSSR pa su zbog otkrivanja lokacije potencijalnih vojnih ciljeva radovi obustavljeni i kako se kasnije ispostavilo sve preseljeno u Novi Travnik (Bosna).

Danas još uvek stoje napušteni objekti u masivu planina i hiljade kvadratnih metara hodnika, hala i prostora, „zaboravljeni“ slučajno. Kao drugde po bivšoj Jugoslaviji i Srbiji dovitljivi preduzetnici povremeno koriste (ulazne) delove ovih prostora za gajenje šampinjona.