Gradihna
Gradihna (prva polovina 12. veka) bio je srpski kralj i vladar Duklje, od oko 1131. do oko 1143. godine.[1][2][3] Nakon bitke kod Bara oko 1125. godine u kojoj je poginuo njegov brat Grubeša, Gradihna beži u Rašku gde je nakon unutrašnjih sukoba svrgnut župan Uroš I i zatvoren u tamnicu. Tamo se oženio i dobio tri sina: Radoslava, Jovana i Vladimira. Prema nekim pretpostavkama, njegova supruga bila je nepoznata ćerka župana Zavide, tj. sestra velikog župana Stefana Nemanje[4]. Za to vreme kralj Đorđe se izmirio sa njegovom braćom Dragihnom i Dragilom, te im ostavio deo teritorije u Zeti.[1]
| Gradihna | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Gradihna Branislavljević |
| Mesto rođenja | Zeta, Srpsko kraljevstvo |
| Datum smrti | oko 1143. |
| Mesto smrti | Zeta, Srpsko kraljevstvo |
| Grob | Crkva Sv. Srđa i Vlakha |
| Porodica | |
| Supružnik | nepoznata Raška princeza |
| Potomstvo | Radoslav Gradišnić, Jovan i Vladimir |
| Roditelji | Radoslav |
| Dinastija | Vojislavljević |
| kralj | |
| Period | (oko 1131 - 1143) |
| Prethodnik | Đorđe Bodinović |
| Naslednik | Radoslav Gradišnić |
Negde oko 1127. kralj Đorđe napao je Rašku i oslobodio župana Uroša I, te ga ponovo postavio za župana. Gradihna zbog nove situacije beži u Zahumlje gde pronalazi novo utočište. Nakon srpskog poraza u borbi sa Vizantijom 1129. i primanja vazalnih nameta, Gradihna je počeo da radi aktivnu politiku u svrgavanju kralja Đorđa u kojoj mu je najviše pomogao brat Dragihna, oslanjajući se na vizantijsku podršku.[1]
Uplašen ovim, kralj Đorđe utamničio je njihovog trećeg brata Dragila i Mihajla, sina bivšeg kralja Vladimira. Bio je to povod za rat, pa su Gradihna i Dragihna uspeli da uz pomoć vizantijske vojske, koja se nalazila u Draču, poraze kralja Đorđa koji se sklonio u tvrđavu Kotor. Nakon kratke opsade, kralja Đorđa su izdali njegovi ljudi i predali ga Vizantincima koji su ga utamničili i odveli u Carigrad gde je i umro.
Uz vizantijsku podršku, kao nekad njegov brat Grubeša, Gradihna se proglasio za novog srpskog kralja negde oko 1131. godine. Njegov dolazak na presto označio je kraj dinastijskog građanskog rata i postepenu obnovu zemlje. Međutim, kao rezultat mešanja Vizantije u unutrašnje poslove zemlje i raniji poraz srpske vojske 1129, to je ujedno označilo i dezintegraciju i pad kraljevstva. Izgleda da lideri Raške i Bosne nisu priznavali Gradihnu za novog kralja koji se održavao uz pomoć Vizantinaca. Tako je Uroš I,[1] nekadašnji saveznik kralja Đorđa, ojačao veze sa ugarskim dvorom udajom svoje kćerke Jelene za ugarskog prestolonaslednika Belu II 1130, a zatim je i njegov sin Beloš postao ban Hrvatske i jedan od najmoćnijih ljudi tadašnje Ugarske. Bosnom je kao ban vladao Jelenin sin, budući ugarski vladar Geza II oko 1137. godine.
Nakon decenije vladanja, u potpunosti zavistan od Vizantije, kralj Gradihna je umro negde oko 1143. godine i sahranjen u manastiru Svetog Srđa i Vaha.[1] [5] Na prestolu ga je nasledio sin Radoslav uz pristanak novog vizantijskog cara Manojla I Komnina (1143 - 1180), ali ne kao kralj već samo kao knez.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d Mijušković 1988.
- ^ Kunčer 2009.
- ^ Živković 2009.
- ^ Živković, Tibor (2006). Portreti srpskih vladara : IX-XII vek. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. ISBN 978-86-17-13754-8. OCLC 153312547.
- ^ Gavro A. Škrivanić (1959). Imenik geografskih naziva srednjovekovne Zete. str. 35.
Izvori i literatura uredi
- Izvori
- Kunčer, Dragana (2009). Gesta Regum Sclavorum. 1. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Živković, Tibor (2009). Gesta Regum Sclavorum. 2. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Mijušković, Slavko, ur. (1988) [1967]. Ljetopis popa Dukljanina (2. izd.). Beograd: Prosveta & Srpska književna zadruga.
- Mošin, Vladimir, ur. (1950). Ljetopis popa Dukljanina. Zagreb: Matica hrvatska.
- Šišić, Ferdo, ur. (1928). Letopis Popa Dukljanina. Beograd-Zagreb: Srpska kraljevska akademija.
- Literatura
- Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2008). Srpske dinastije (2. izd.). Beograd: Službeni glasnik.
- Živković, Tibor (2006). Portreti srpskih vladara (IX-XII vek). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
- Živković, Tibor (2006). „Duklja između Raške i Vizantije u prvoj polovini XII veka”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 43: 451—466.
- Živković, Tibor (2008). Forging unity: The South Slavs between East and West 550-1150. Belgrade: The Institute of History.
- Kalić, Jovanka (1981). „Srpski veliki župani u borbi s Vizantijom”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 197—211.
- Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka”. Istorija Crne Gore (PDF). 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444.
- Ćirković, Sima (1981). „Osamostaljivanje i uspon dukljanske države”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 180—196.
- Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
