Gradska kuća u Novom Sadu

Gradska kuća je zgrada u Novom Sadu koja je sedište gradonačelnika Novog Sada. Nalazi se na na Trgu slobode. Iz današnje zgrade gradom se upravlja tek nešto više od 100 godina, ali sama institucija Magistrata stara je koliko i status slobodne kraljevske varoši, od 1748. godine.

Gradska kuća u Novom Sadu
Gradska kuća u Novom Sadu
Opšte informacije
Koordinate	45.254894° S; 19.844543° I / 45.254894; 19.844543
Vrsta spomenika	Gradska kuća
Vreme nastanka	1895. god. (1895)
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od izuzetnog značaja
Vlasnik	AP Vojvodina
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Novog Sada
www.novisad.rs

Istorijat

Pre dobijanja statusa slobodnog grada, Petrovaradinski šanac je bio pod kameralnom (civilna) i militarnom (vojna) upravom. Granica između ta dva dela uprave išla je današnjom Dunavskom ulicom. Vojnim delom upravljao je oberkapetan postavljen od strane vojnih vlasti u Petrovaradinu (najpoznatiji je bio zloglasni kapetan Sekula Vitković), dok je civilnim delom grada upravljao sudija, naizmenično Srbin i Nemac. Nakon ukidanja Vojne granice grad potpada pod civilnu upravu sudija sve do 7. decembra 1788. godine, kada dobija svog prvog gradonačelnika. Sudija je i dalje predsedavao gradskim sudom i upravljao pravnim poslovima, dok je gradonačelnik vodio Ekonomski odbor, bavio se vojnim i finansijskim pitanjima, i u saradnji sa šefom policije, brinuo se o bezbednosti grada. Pravilo koje se baš i nije uvek poštovalo bilo je da ukoliko je sudija katolik, gradonačelnik mora biti Srbin i obrnuto. Prvi gradonačelnik Novog Sada bio je Dimitrije Bugarski, dotadašnji senator koji je dva puta bio biran na funkciji načelnika grada. Najpoznatiji novosadski gradonačelnik bio je Svetozar Miletić (1861/62. i 1867.).

Prvo je Magistrat bio smešten u iznajmljenoj kući mesara i gradskog senatora Petera Ferencija, u tzv. «Ferencijani» koja se nalazila na mestu današnjeg zdanja Gradske kuće na Glavnom varoškom trgu. Od svog uspostavljanja, pa sve do 1895. godine, Magistrat se selio iz zgrade u zgradu po čitavoj varoši («Apelacija» na mestu današnje RK «Bazar», Gvozdeni čovek na Trgu, Svojina u Glavnoj ulici, itd.).

Konačno, kada je novac prikupljen, započeta je izgradnja Gradske kuće 1893. godine, na mestu porušene «Ferencijane». Usvojen je projekat proslavljenog novosadskog arhitekte Đerđa Molnara.

Interesantan je sukob oko mesta izgradnje Gradske kuće. Naime, 1893. godine, kada je na inicijativu Svetozara Miletića i njegovih pristalica, doneta odluka o gradnji objekta, javio se problem oko izbora lokacije. Miletić je želeo da se Magistrat podigne na hanskom placu (mesto na kojem se danas nalazi zdanje Matice srpske) u tradicionalnom srpskom kraju Novog Sada, dok su katolici zahtevali da se zdanje podigne na Glavnom trgu, nasuprot njihove crkve. Katolici su pobedili.

Godine 1895. završeno je velelepno zdanje Magistrata. Reprezentativna neorenesansna palata sa tornjem predstavljala je jedno od najlepših zdanja u gradu. Čeona fasada poseduje istureni rizalit sa snažnim stubovima i arkadom u prizemlju. Na sva četiri ugla palate, nalaze se kupole, a nad rizalitom je mansardni ravan krov. Na zgradi dominira visoki toranj sa balkonom na kojem su 1907. godine vatrogasci postavili zvono «Matilda» koje je oglašavalo požare u gradu. Na fasadi palate ističu se prelepe alegorijske figure grčkih boginja. Skulpture je izradio novosadski vajar Julije Anika. U svečanoj sali na prvom spratu slikar Pavle Ružička je na simboličan način uradio obeležja radinosti, zanata i trgovine. U ovoj dvorani je 3. januara 1895. godine održana prva skupštinska sednica u novoj palati, i u njoj su se održavali i čuveni novosadski balovi.

Danas u Magistratu nema više balova, izuzev Novogodišnjeg. U njemu boravi gradska Vlada i njena administracija. Više nema ni zvona «Matilda» (pretopljeno u ratu), ali lepota građevine i njena sećanja još uvek privlače poglede i pažnju radoznalih. Na jednoj od bronzanih tabli koja se nalazi na fasadi Gradske kuće stoje ispisani gradovi pobratimi Novog Sada sa kojima se ostvaruje privredna i kulturna saradnja. Ovi gradovi su: Modena iz italijanske provincije Emilija-Romanja, Helioupolis- predgrađe Atine, Budva iz Crne Gore, Čengčun iz Kine, Dortmund iz Nemačke i Norvič iz Engleske.

Od 1788. godine do danas Novi Sad je imao 58 gradonačelnika od kojih su mnogi bili birani i dva, pa i tri puta (najviše gradonačelnika je bilo iz redova srpske populacije). Od ukupnog broja gradonačelnika, 34 njih je bilo do okupacije 1941. godine, dva gradonačelnika u vreme okupacije do 1944. i 22 gradonačelnika do danas (1944—2021). Trenutni gradonačelnik je Miloš Vučević iz Srpske napredne stranke.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Spoljašnje veze

• „Gradska kuća”. Graditelji Novog Sada. Pristupljeno 21. 1. 2019.