Grgurevci
Grgurevci su naselje u Srbiji u opštini Sremska Mitrovica u Sremskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1129 stanovnika.
Grgurevci | |
|---|---|
 Seosko središte sa crkvom | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Sremski |
| Opština | Sremska Mitrovica |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1129 |
| — gustina | 57/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 06′ 10″ S; 19° 38′ 28″ I / 45.102833° S; 19.641° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 189 m |
| Površina | 23,2 km2 |
.svg)  Grgurevci Grgurevci na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 22213 |
| Pozivni broj | 022 |
| Registarska oznaka | SM |
Prirodne odlike uredi
Grgurevci su naseljeno mesto koje se nalazi u središnjem delu južnog Fruškogorja. Zemljište koje pripada ataru Grgurevaca se prostire pravcem severoistok-jugozapad od oko kilometar iza grebena Fruške gore od naseljenih mesta Grabovo i Banoštor na severu, pa do granica atara mesta Laćarak na jugu. Zapadno se atar Grgurevaca graniči sa atarom mesta Manđelos, a istočno sa atarima Šuljma i Velikih Radinaca.
Istorija uredi
Mesto je naseljeno još u rimsko doba. Ostaci iz ovog razdoblja to jasno potvrđuju.
U srednjem veku su ovde živeli Mađari i oni su podigli katolički manastir Sent Gregor. Od njega je možda samo ostao jedan podrum u neizgrađenom placu. Posle kosovske bitke i naročito propasti srpske srednjovekovne države u Srem, pa i u Grgurevce doseljavaju se Srbi. Nakon pada Beograda 1521. godine i naročito propasti Mađarske države u bici na Mohaču 1526. godine u ovom kraju je znatan deo stanovništva uništen od turske vojske. Preostalo mađarsko stanovništvo se povlači daleko na sever. Novi talasi naseljavanja Srba se dešavaju tih godina iz pravca Hercegovine preko Podrinja i Kolubare ka Sremu.
Srem postaje sredinom 16. veka sandžak, a Grgurevci sedište nahije tj. opštine. Po nepouzdanom Evliji Čelebiji su oko dve trećine stanovnika do 1688. godine bili turski i bosanski muslimani, a trećina Srbi hrišćani. Nakon 1688. godine se muslimani povlače u Bosnu, a Srbi se stavljaju na stranu Austrije i drugih vojski koje su proterale Turke iz Panonske nizije. Grgurevci kao i veći deo mesta na Fruškoj gori i bližoj okolini su dati u nasledno vlasništvo porodici Odeskalki.
U 18. veku su mesni Srbi uspeli sagraditi crkvu Svetog Arhangela Gavrila, a do 1808. godine i da joj unutrašnjost urede. 1815. godine je u Grgurevcima boravio Vuk Karadžić i od nepoznate slepe žene zabeležio nekoliko narodnih pesama među kojima su najpoznatije “Kosovka devojka” i “Smrt majke Jugovića”. U Grgurevcima je škola osnovana već 1808. godine. Od 1870. godine u Grgurevce se doseljavaju iz Bačke i okoline Osijeka, Nemci. Bilo je u mestu 1885. godine popisano 1455 žitelja, u sklopu Erdevičkog izbornog sreza.[1] Početkom 20. veka u Grgurevcima živi oko 2.150 stanovnika, od toga oko 1.600 Srba i 550 Nemaca. Većina stanovništva se bavila zemljoradnjom, voćarstvom, vinogradarstvom i stočarstvom. Grb Grgurevaca bio je opšti srpski grb sa 4 ocila za razliku od ostalih opština koja su imala razne druge motive, a najčešće ralo ili lemeš.
U Prvom svetskom ratu su Grgurevčani bili deo vojske Austrougarske, ali je nemali broj njih dezertirao ili se krio po šumama. Na početku Drugog svetskog rata je sve bilo uglavnom mirno, a grgurevački Nemci su sprečili hrvatske ustaše iz Mitrovice da pokrste Srbe u katolicizam. Međutim već godinu dana kasnije zbog blizine šume na Fruškoj gori i dostavljanja hrane ustanicima je došlo do sukoba na svim stranama. Nakon pokušaja nemačke vojske da napadne jednu ustaničku četu iznad sela i njihovih gubitaka od više vojnika i oficira, 6. juna 1942. godine je nemačka vojska uz pomoć grgurevačkih Nemaca streljala oko 260 uglavnom muškaraca Srba i nekoliko žena. To je bila najveća katastrofa u više vekova istorije Grgurevaca. Pored njih u borbama širom bivše Jugoslavije poginulo je još oko 140 grgurevačkih Srba.
Posle rata Nemci su se iselili u maticu. U Grgurevce su se doselili Srbi iz Bosanske Krajine, uglavnom iz okoline Banjaluke (planina Čemernica), Doboja (kraj Krnjin), Dervente (Osinjski kraj) i planine Trebave.
Prezimena uredi
Uobičajena prezimena stanovništva: Vasilić, Vesić, Vesković, Vozarević, Vuković, Vidaković, Grabovački,Dejanović, Erak, Zarić, Ivković, Jovešković, Josimović, Knežević, Krstić, Lalović, Lođinović, Melentić, Mišković, Ostojić, Peričin, Paunović, Pavlović, Perić, Petković, Popadić, Penić, Radosavljević, Ranitović, Ristić, Sanadrović, Simić, Stanković, Tajbl, Tejić, Ćurčić, Ćorić, Udilović, Čarubdžić, Šević, Zarin, Stojaković, Mijatović.
Poznate ličnosti uredi
Demografija uredi
U naselju Grgurevci živi 1050 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,7 godina (38,4 kod muškaraca i 43,0 kod žena). U naselju ima 492 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,67.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 5 | 2 | ||
| 80+ | 6 | 19 | ||
| 75—79 | 11 | 24 | ||
| 70—74 | 38 | 60 | ||
| 65—69 | 38 | 41 | ||
| 60—64 | 37 | 37 | ||
| 55—59 | 26 | 34 | ||
| 50—54 | 38 | 50 | ||
| 45—49 | 61 | 48 | ||
| 40—44 | 53 | 41 | ||
| 35—39 | 60 | 50 | ||
| 30—34 | 43 | 39 | ||
| 25—29 | 40 | 43 | ||
| 20—24 | 38 | 40 | ||
| 15—19 | 48 | 35 | ||
| 10—14 | 48 | 34 | ||
| 5—9 | 42 | 33 | ||
| 0—4 | 26 | 24 | ||
| Prosek : | 38,4 | 43,0 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 542 | 186 | 314 | 30 | 10 | 2 |
| Ženski | 563 | 103 | 331 | 119 | 9 | 1 |
| UKUPNO | 1.105 | 289 | 645 | 149 | 19 | 3 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 284 | 114 | 0 | 0 | 61 |
| Ženski | 139 | 75 | 0 | 0 | 18 |
| UKUPNO | 423 | 189 | 0 | 0 | 79 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 3 | 20 | 17 | 3 | 8 |
| Ženski | 1 | 0 | 10 | 3 | 0 |
| UKUPNO | 4 | 20 | 27 | 6 | 8 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 0 | 22 | 3 | 1 |
| Ženski | 0 | 0 | 7 | 4 | 8 |
| UKUPNO | 1 | 0 | 29 | 7 | 9 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 17 | 0 | 0 | 14 | |
| Ženski | 7 | 0 | 0 | 6 | |
| UKUPNO | 24 | 0 | 0 | 20 | |
Privreda uredi
Od kraja 1980-ih su u Grgurevcima osnovani: privatna “Mini mlekara” i mlin “Klas”, kao i nekoliko drugih preduzeća poput “Probus”-a, firme za trgovinu poljoprivrednim mašinama i delovima ili “Maki”, firme za proizvodnju humusa glistenjaka. Osnovano je nekoliko malih trgovačkih i ugostiteljskih radnji. Nacionalni park “Fruška gora” upravlja i sa oko 650 hektara šume u ataru Grgurevaca. Par desetina ljudi radi na raznim poslovima u tom parku i turističkom naselju Letenka, koje je preuzela AP Vojvodina, a nalazi se isto tako u ataru Grgurevaca.
Znamenitosti uredi
Srpska pravoslavna crkva Svetog arhangela Gavrila u Grgurevcima je jedini bogoslužbeni hram u selu i pod zaštiom je države kao spomenik kulture od velikog značaja.
U blizini naselja nalazi se arheološki lokalitet, takođe pod zaštitom države. Grb sela je predstavljen kao grb Republike Srbije. Crveni štit sa srebrnim krstom i 4 srebra ocila koja podsećaju na srpski grb, za razliku od ostalih uobičajenih grbova sremskih sela na kojima se nalaze klasje žita, rala itd.
Ovde se nalaze Etno kuća „Majka Angelina” i Grgurevačka pećina.
Reference uredi
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura uredi
- Slobodan Ćurčić, Broj stanovnika Vojvodine, Novi Sad, 1996.
