Guber
Guber je posebna vrsta tkanine koja ima funkciju pokrivača, prostirke za postelju ili ogrtača položajniku u vreme božićnih običaja.[1]
Sinonimi uredi
Lepedov — ponjava — ćilim — ćebe — ćilimak — čupavac — pokrovac — krperac — ćilimac — velenac — daroc — ponjavica.[2]
Opšte informacije uredi
Guber, kao tkanina domaće izrade pretežno je koristilo srpsko stanovništvo, ali i drugi narodi u pojedinim krajevima Balkanskog poluostrva do 20. veka, kada je zbog visokih troškova izrade bio privilegija bogatijih domaćinstava. Da je njegova vrednost bila izuzetno cenjena među ukućanima u Srbiji, govori podatak da se guberom odavala pošta položajniku za Božić, ili viđenijim gostima koji bi slučajno zanoćili u kući nekog domaćina. U navedenim situacijaama ako ga domaćinstvo nije posedovalo, domaćica je za tu priliku zajmila guber od familije ili komšija.[3]
Kako je za izradu gubera trebalo dosta vune, to je uticalo na činjenicu, da iako je nešto masovnije počeo da se tka u 20. veku, ipak on i dalje nije bio zastupljen u većem broju u upotrebi na prostoru Srbije i u drugim delovima Balkanskog poluostrva.[3]
Skupoća izrade gubera od čiste vune, ali i upotreba vune za druge namene, pre svega prodaju, odrazila se i na njegov sirovinski sastav, pa je guber izrađivan ne samo od čiste vune već i od mešaine konoplje i vune. Guberi koji su rađeni od mešovite sirovine, za osnovu su imali predivo od konoplje (predeno na velikom vretenu), a za potku korišćena je vuna opredena na vretenu zvanom kunurača.[3]
Guberi koji su rađeni isključivo od čiste vune za osnovu su imali „veliku vunu” (vlas) predenu i upredenu na velikom vretenu. I potka od vune predena je kao i osnova na velikom vretenu, samo na znatno punije niti.[3]
I vuneni i mešoviti guber tkan je na isti način i sastojao se od tri spojene pole. Svaka od pola brojala je od 100 do 120 žica. A samo tkanje je vršeno u četvoro (u četiri nita). Ovako izrađen guber činio je prelaz od ponjave od kučine ka guberu od vune [3]
Sve do 60-tih godina 20. veka guber je imao prirodnu boju sirovine — belu, da bi potom počeo da se boji. Jednostavan guber u boji, nazivan je „guber na pretke” ili „šareni guber”.[3]
Iako je ova vrsta pokrivača u 21. veku dosta izgubila na značaju, jednostavni guberi u prirodnoj boji vune, koriste se i danas u nekim delovima Srbije umesto jorgana, najčešće sa platnenom navlakom, ili kao prekrivač na krevetu, preko koga se stavlja platneni čaršaf (krevetnica).[3]
Izvori uredi
- ^ P. Kostić Godišnji običaji Sjeničko-pešterska visoravan GEM 52-53, Beograd 1989.
- ^ Rečnik srpskih govora Vojvodine, izmenjeno i dopunjeno izdanje u 4 toma, priredili mr Dejan Miloradov, Katarina Sunajko, mr Ivana Ćelić i dr Dragoljub Petrović, Matica srpska, Novi Sad.
- ^ a b v g d đ e Guber U:Bratislava Radić-Krstić, Tekstilna radinost u Sjeničkom kraju, Glasnik Etnografskog muzeja knj. 56. Etnografski muzej u Beogradu, str. 246-247.
Literatura uredi
- Milenko S. Filipović, Vojvođanski ćilimi u narodnim običajima. — ZDN, 2, 1951, 75—82, str. 80.
- Pavle Ivić—Žarko Bošnjaković—Gordana Dragin, Banatski govori šumadijsko-vojvođanskog dijalekta. Druga knjiga: Morfologija, sintaksa, zaključci, tekstovi. — SDZb, HVIII, 1997, 586 str, str. 347.
- Gordana Vuković, Terminologija kuće i pokućstva u Vojvodini. Novi Sad (Filozofski fakultet), 1988, str. 508