Dvorac Gripsholm
Dvorac Gripsholm (šved. Gripsholms slott) je zamak u Marijefredu, Sedermanland, u Švedskoj. Nalazi se pored jezera Melaren na jugu centralne Švedske, u opštini Strengnas, oko 60 km zapadno od Stokholma.[1] Od Gustava Vase, Gripsholm je pripadao švedskoj kraljevskoj porodici i korišćen je kao jedna od njihovih rezidencija do 18. veka. Sada je muzej, ali se i dalje smatra palatom kojom raspolaže kralj i kao takva je deo Krunskih palata u Švedskoj.
| Dvorac Gripsholm | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija |  , Marijefred, Švedska
|
| Status | kraljevska palata, muzej |
| Sagrađena | 1537 - 1709. |
Istorija uredi
Rana istorija uredi
Bo Jonson Grip je na tom mestu 1370-ih sagradio tvrđavu. Prodata je kraljici Margareti I 1404. i ostala je u vlasništvu krune sve dok je 1472. nije stekao Sten Sture stariji, regent, razmenom zemljišnih poseda, čime je postao privatna, nasledna zemlja alodijalnog statusa, koja pripada porodici regenta Stena. Sten je poklonio ovo mesto na korišćenje kartezijanskom manastiru 1498. godine, a imanje Gripsholm je funkcionisalo kao posed manastira skoro 30 godina.
1526. godine, manastir je raspustio kralj Gustav I tokom švedske reformacije, a imanje je vraćeno njegovom naslednom vlasniku, nasledniku pokojnog Stena Sturea Starijeg. Kralj je srušio manastirske zgrade i stari zamak i sagradio utvrđeni zamak sa kružnim ugaonim kulama i zidom, za potrebe odbrane. Od prvobitne srednjovekovne tvrđave ostala je samo fasada zida. Kao privatno porodično nasleđe regenta Stena Sturea Starijeg, kraljevska porodica Vasa je veoma cenila Gripsholm, kao podsetnik na poreklo kraljevske porodice od ranijih vladara, i često je koristila to mesto.
Kraljevska rezidencija uredi
Kralj Gustav ga je izgradio da služi kao jedna od glavnih rezidencija kraljevske kuće. Zamak je sagrađen između 1537. i 1545. godine i često je služio kao rezidencija kraljevskog dvora: tokom rata Dakea, na primer, tamo su bila smeštena kraljevska deca.
Između 1563. i 1567. godine, kralj Erik XIV je zatvorio svog brata Juana i njegovu suprugu Katarinu Jagelonsku u zamak. U dvorcu je 20. juna 1566. rođen Juanov sin Sigismund III Vasa, kasnije kralj Poljske i Švedske.[2] Kada je Juan svrgnuo Erika XIV, zamak Gripsholm je postao jedan od zamkova u kojima je Juan zatvorio Erika. Svrgnuti kralj Erik je ovde bio zatočen od 1571. do 1573. godine.
Kraljevska porodica je nastavila da koristi zamak Gripsholm tokom 17. veka. Bila je to rezidencija udovice Gustafa Adolfa iz Švedske,[3] Marije Eleonore od Brandenburga, koja je ovde živela od 1636. do 1640.[4] Između 1654. i 1715. godine, zamak Gripsholm je bio deo miraza kraljice Hedvige Eleonore, koja je tu često živela sa svojim dvorom i pre nego što je ostala udovica 1660. godine, i koja ga je obnovila i proširila na nekoliko načina.[5] Međutim, nakon njene smrti, dvorac je neko vreme bio napušten od strane dvora. U periodu tokom 18. veka korišćen je kao zatvor.
Godine 1773. zamak Gripsholm je obnovio kralj Gustav III,[6] u ime svoje supruge Sofije Magdalene. Dvorac je često koristio kraljevski dvor za vreme vladavine Gustava III, koji ga je favorizovao i tamo je provodio nekoliko meseci svake godine. Možda najpoznatiji dodatak zamku tokom njegove vladavine bilo je pozorište, koje je dograđeno u jednoj od kula zamka. Bila je to pozornica i za amatersko pozorište kraljevskog dvora, kao i za Francusko pozorište Gustava III od 1781–1792.
Nakon državnog udara 1809. godine, Gustaf IV Adolf i njegova porodica[7] su takođe bili zatvoreni u zamku nakon njegovog svrgavanja sa prestola. Tamo je morao da potpiše dokument o abdikaciji.
Muzej uredi
Godine 1822. u zgradi je smeštena Nacionalna galerija portreta (Švedska), koja je 1860-ih stavljena pod nadzor Nacionalnog muzeja.
Između 1889. i 1894. godine, zamak je prošao tešku i kontroverznu restauraciju koju je izvršio arhitekta Fredrik Liljekvist tokom koje su mnoge izmene iz 17. i 18. veka uklonjene.[8] Najveća promena bila je dogradnja trećeg sprata; do planiranog rušenja jednog krila nije došlo.
Sada je dvorac muzej koji je otvoren za javnost, sadrži slike i umetnička dela. U delu zamka se nalazi Nacionalna galerija portreta, jedna od najstarijih kolekcija portreta na svetu.[9] Muzej uključuje loše punjenog lava koji je postao ozloglašen poslednjih godina. Lav je značajan primer loše taksidermije, ima komično deformisano lice.[10]
Galerija slika uredi
-
Suecia Antiqua et Hodierna, oko 1700 -
Dvorac Gripsholm, litografija, 1850 -
Unutrašnje dvorište -
Ruski topovi iz kraja 16. veka -
Crtež Frica fon Dardela, 1845 -
Slika Ferdinanda Riharta, 1869 -
Fotografija Jana Normana, 26. septembar 1997. -
Crtež Ferdinanda Bobera, između 1915. i 1924. -
Staklena bašta
.JPG)
.jpg)
Reference uredi
- ^ „Gripsholm Slott, (The Kingdom of Sweden)”. Members.shaw.ca. Arhivirano iz originala 2016-03-03. g. Pristupljeno 2014-06-28.
- ^ „Gripsholm i Mariefred (Bengans historiasidor)”. Wadbring.com. 2008-11-05. Arhivirano iz originala 2015-08-12. g. Pristupljeno 2014-06-28.
- ^ „Gustavus II. Adolphus”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). 1911.
- ^ Moa Matthis: Maria Eleonora – Drottningen som sa nej, Bonniers 2010
- ^ Nanna Lundh-Eriksson (1947). Hedvig Eleonora. Stockholm: Wahlström & Widstrand
- ^ „Gustavus III.”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). 1911.
- ^ „Gustavus IV.”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). 1911.
- ^ Hall, Melanie (2011). Towards World Heritage: International Origins of the Preservation Movement, 1870-1930. Ashgate Publishing. str. 205. ISBN 978-1409407720.
- ^ „About the Gripsholm Castle ( Stockholm Museums of Palaces and Castles)”. Stockholmmuseum.com. Arhivirano iz originala 2015-06-26. g. Pristupljeno 2014-06-28.
- ^ „The Lion of Gripsholm Castle”. Mentalfloss. 12. 4. 2011. Arhivirano iz originala 5. 3. 2014. g. Pristupljeno 22. 2. 2014.
Dodatna literatura uredi
- Eriksson, Eva Den moderna stadens födelse: svensk arkitektur 1890–1920 (Ordfront, 1990)
- Gripsholm at the Nationalmuseum
- Legnér, Mattias (25 February 2013). ”Kakelugnen värmde under lilla istiden”. Svenska Dagbladet.
- Strömbom, Sixten Gripsholm: slottet och dess samlingar 1537–1937 (Nordisk rotogravyr, Stockholm: 1937)
- Svensk historia [microform) enligt samtida skildringar
- Tucholsky, Kurt: Schloss Gripsholm (1931 novel).
- Westlund, Per-Olof, Gripsholm under Vasatiden, 1949, Stockholm.