Dvorac Zako u Bajši
Dvorac Zako se nalazi u Bajši, izgrađen je u XVIII veku, za potrebe plemićke porodice Zako. Dvorac zajedno sa pratećim imanjem, porodica Zako je dobila na poklon od carice Marije Terezije 1751. god. za zasluge u vojnoj službi. Od tada Stevan Zako, rodonačelnik ove porodice, inače svojevremeno kapetan u Staroj Kanjiži, kao i njegovi potomci nose plemićki predikat „od Bajše”. Dvorac danas predstavlja kulturno dobro od velikog značaja.[1][2]
| Dvorac Zako | |
|---|---|
 Prikaz zdanja | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Bajša |
| Opština | Bačka Topola |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1818. godina |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Istorija
urediDvorac Zako u Bajši, kod Bačke Topole, sagradili su članovi plemićke porodice Zako, koji su Bajšu dobili darovnicom 1751. godine od Marije Terezije. Dvorac je prvobitno bio sagrađen kao skromna porodična kuća krajem XVIII. veka iz koje se vodio nadzor nad spahilukom. Sudeći po dekorativnim elementima (vaze kao akroterije na vrhovima četvoroslivnog krova), dvorac je građen 1818. istovremeno kada i pravoslavna crkva, sa kojom je bio povezan dvorskim vrtom. Oko pola veka dvorac je bio u vlasništvu plemićke porodice Vojnić, kod kojih su se Zakovi svojevremeno zadužili. Godina 1818. je upravo prestavljala godinu kada je unuk Stevanov, Dimitrije Zako, uspeo da povrati porodično imanje, kada je dvorac renoviran u duhu nastupajućeg klasicizma. Umro je početkom 1860. godine u Bajši spahija Stefan Zako Bajšanski. Prethodno je sa ovog sveta (jesen 1859) otišao njegov otac Đorđe.[3] U drugoj polovini XIX. veka, dvorac sa pratećim imanjem otkupljuje Vamošer Nandor.[4][5][1][2]
Dvorac Zako danas nije u zavidnom stanju. Deo u kome je nekada bio bioskop potpuno je izgoreo. Deo u kome je nekada bio restoran sa prenoćištem, sada je napušten i zaključan. Danas se biblioteka nalazi u trećem delu koji je i sada u dobrom stanju. Na kraju parka je izgrađen bazen koji preko leta koriste stanovnici Bajše. Godine 2000. dvorac je do temelja izgoreo u požaru.[1]
O nekadašnjem sjaju dvorca svedoče pored carskih darova porodice Zako i predmeta koji su pripadali nemačkom grofu Arpadu Falcionu i još uvek raskošan park sa preko osamdeset retkih biljnih vrsta. Između dva svetska rata, u sklopu dvorca su postojali bazen i teniski tereni.[1]
Dvorac danas nije otvoren za posetioce.
Izgled dvorca
urediDvorac Zako je prizemni objekat sa izduženom pravougaonom osnovom, sa naglašenim trougaonim timpanonomima na glavnoj fasadi, sa ne karakterističnim nosećim stubovima, koja je okrenuta ka parku i sa malim porticima na bočnim fasadama. Krov dvorca je na neuobičajen način prelomljen. Prozorski ritam je ujednačen, što doprinosi osećaju jednostavnosti i čistote. Koncepcija prostornog rešenja je na ne adekvatan način izmenjena, čime su donekle uništene klasicističke stilske osobine zdanja. Kapija dvorca je zidana i nastavlja se na zid u produžetku kuće. Pored dvorca, zdanje Zako obuhvata još veliki park, zajedno sa manjim pratećim objektima.[1][2][4][5]
Rekonstrukcije
urediReference
uredi- ^ a b v g d upoznajsrbiju.co.rs - dvorac-zako Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. avgust 2014) pristupljeno 30.7.2014. godine
- ^ a b v www.ajmonegde.com - članak o dvorcu porodice Zako Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. avgust 2014)pristupljeno 30.7.2014. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
- ^ a b spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs pristupljeno 30.7.2014. godine
- ^ a b www.dvorci.info pristupljeno 30.7.2014. godine
Vidi još
urediSpoljašnje veze
uredi- Dvorac Zako
- O porodici Zako na sajtu Poreklo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. januar 2015) Pristupljeno 05.01.2015.
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
- Lista spomenika
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture-Beograd/Baza nepokretnih kulturnih dobara
