Demokratska stranka (Jugoslavija)

Demokratska stranka (zvanično Jugoslovenska demokratska stranka, poznata i kao Demokratska zajednica) je bila centristička građanska politička stranka liberalno demokratske i socijalne orijentacije u Jugoslaviji, jedna od najjačih. Postojala je od 1919. do svoje zabrane uvođenjem diktature 1929. godine, pa potajno obnovljena u ilegali od 1931. i vraća se u parlamentarizam 1935. godine. Svoje političko dejstvo privremeno prekida 1941. godine dolaskom Drugog svjetskog rata, a obnavlja ga njegovim krajem 1945. godine, protiveći se komunističkom jednostranačju i radi na otporu do 1948. godine kada se praktično faktički i gasi. Potom postoji u emigraciji od 1948. do 1990. godine okupljajući mahom emigrantske demokrate u Demokratskoj alternativi i inicijativom iz 1989. godine, biva obnovljena u SFR Jugoslaviji. Svoje političko angažovanje DS nastavlja od uvođenja višestranačja 1990. godine do današnjeg dana u Srbiji.

Demokratska stranka Demokratska stranka
Predsednik	Ljubomir Davidović Milan Grol
Osnovana	1919.
Raspuštena	1948. (29 god.)
Sedište	Kraljevina Jugoslavija, DF Jugoslavija, FNR Jugoslavija
Ideologija	Centrizam Liberalizam
Politička pozicija	Centar

Koreni

Ljubomir Davidović prvi predsednik DS-a

Korijeni Demokratske stranke leže u brojnim političkim strankama i pojedincima liberalnih i demokratskih opredjeljenja širom etničkog prostora Jugoslovena, koje su se od 15. do 17. februara 1919. godine u Sarajevu na velikom Osnivačkom kongresu ujedinile u jedinstvenu političku stranku.

Srbija

Najvažniji nosilac iz Kraljevine Srbije je bila Samostalna radikalna stranka, čiji je i predsjednik postao predsjednik novostvorene stranke. Nju je osnovala 1902. godine grupa liberalnih članova koji su otišli iz Narodne radikalne stranke 1901, ne slažući se sa političkom ideologijom rukovodstva.

Druga stranka koja se ujedinila je bila Srpska napredna stranka.

Posljednja stranka iz Kraljevine Srbije je bila Narodna stranka, osnovana 1904. godine ujedinjenjem obje Liberalne stranke i partije koja je iz nje ranije nastala, Liberalno demokratske stranke, s ciljem objedinjavanja biračkog tijela i jačanja originalne ideje liberalnog kapitalizma. Narodnjaci su ostali manja opoziciona stranka sve do ujedinjenja.

Brojni pojedinci su se priključili novostvorenoj stranci, među njima viđeniji ljudi liberal-demokratske orijentacije iz Vardarske Makedonije, iz Vojvodine iz Srpske narodne liberalne stranke i kikindske demokrate Vase Stajića i Tihomira Ostojića, kao i omladina unionista iz Crne Gore, u prvom redu nekadašnji predsjednik Narodnog odbora za ujedinjenje Andrija Radović.

Hrvatska i Slavonija i Dalmacija

Svetozar Pribićević

Iz prostora Kraljevstva Hrvatske i Slavonije i Kraljevstva Dalmacije je došla uticajna Hrvatsko-srpska koalicija koja je skoro neosporno vladala u tim krajevima, pod vođstvom Svetozara Pribićevića, osnovana 1903. godine, čija je ideologija bila potpuno narodno jedinstvo i jednakost dvoimenog naroda Srba i Hrvata i stvaranje jugoslovenske zajednice. Konkretno su bile u pitanju Srpska narodna samostalna stranka, vodeća politička stranka srpskog naroda u Hrvatskoj stvorena još 1881. godine na inicijativu vojvođanskih narodnjaka, koja je zastupala umjerene ideje i Hrvatska pučka napredna stranka, koja je, stvorena 1905, zastupala ideologiju naprednjaštva u Hrvatskoj, sastavljena iz hrvatsko-slavonskih i dalmatinskih naprednjaka, demokrata i liberala. Hrvatsko-srpska koalicija i S. Pribićević su dali ideološki pečat nacionalnoj politici novostvorene stranke.

Slovenija

Iz Slovenije je u DS ušla Narodno napredna stranka, koja je, formirana 1905. godine iz Narodne stranke za Kranjsku, zastupala ideologiju naprednjaštva kod Slovenaca. I pojedini drugi slovenački liberali su se pridružili i postali članovi novostvorene Demokratske stranke.

Bosna i Hercegovina

Iz Bosne i Hercegovine su u Demokratsku stranku ušle skoro sve srpske grupacije, omladina Bosanskih Muslimana i simpatizeri srpsko-hrvatske saradnje iz redova hrvatskog naroda u BiH.

Privremeni period

Prvaci novoosnovane stranke su Svetozar Pribićević, Jaša Prodanović, Vojislav Veljković, Božidar Maksimović i Kosta Kumanudi, a prvi predsjednik Ljubomir Davidović, ugedni i poštovani dotadašnji predsjednik SRS-a i bivši predsjednik Narodne Skupštine Kraljevine Srbije i Opštine Beogradske. U svojoj suštini, Demokratska stranka nastaje kao prva politička grupacija koja se zalagala za integralno jugoslovenstvo, bez ikakvih podjela, koja je bila protiv ikakvih plemenskih, istorijskih, vjerskih i drugih podjela i za ostvarivanje jugoslovenskog jedinstva, kako bi se postepeno država ujedinila u jednu stabilnu i modernu građansku naciju, težnja da se jugoslovenska ideja i formalno realizuje. Druga tačka politike Demokratske stranke je bila sprovođenje pravedne agrarne reforme. Demokrate su ušle u novu državu kao jedina detaljno i poptuno organizovana politička stranka, sa iskusnim ljudima, pored radikala. Svoje prvo osipanje jugoslovenske demokrate su doživjele još te '19. godine, Jaša Prodanović se izdvaja i osniva Jugoslovensku republikansku stranku, na osnovu jedine razdvojne tačke o državnom uređenju. Demokrate su formalno priznavale kraljevu vlast kao realnost i imale vrlo širok program, u namjeri da i obuhvati široko biračko tijelo, tako da su najtvrdokorniji republikanci otišli već tada u Republikansku stranku, što je ipak doduše vrlo malo samu DS oslabilo.

U vrijeme tzv. Privremenog narodnog predstavništva Srba, Hrvata i Slovenaca, Demokratska stranka dobija značajan broj formiranih poslanika u formira Demokratksi blok i drugu vladu države, pod Lj. Davidovićem, smjenjujući dotadašnju tranzicionu vladu Stojana Protića. Narodni radikali, žestoki protivnici demokrata i njihovih ideala, postali su opozicija, u koaliciji sa Narodnim i Jugoslovenskim klubom. Ova nagla smjena je prouzrokovala prekid u reformama koje su sprovođene, što je značajno poremetilo proces ujedinjavanja, pogotovo na ekonomskom planu, jer bez stabilne vlade i sa čestim smjenjivanjima, kako je i poslije bilo, nema ni stabilnosti u državi. U vrijeme Demokratskog bloka, donose se mnogobrojni reformistički propisi s ciljem ujedinjavanja jugoslovenskih prostora, državljanstvo, izjednačavanje kalendara, narodne škole, usvaja se privremeni poslovnik, osniva se Univerzitet u Ljubljani, formalizuju se mirovni sporazumi sa zaraćenim stranama, odabira se ime države da bude Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, što je bilo malo protivno jugounitarističkim ideologijama, ali se baziralo na poštovanju Prvodecembarskog akta i ravnopravnosti svih imena. Krajem 1919. i 1920. godine DS daje dvije Davidovićeve vlade, jednu u kojoj sami učestvuju, a drugu u koaliciji sa Socijal-demokratama. Vlada demokrata i socijaldemokrata se zalagala za socijalne reforme, agrarnu reformu i za centralističko-unitaristički program državnog uređenja.

DS je imala donekle podršku dvora, koji je htio slabljenje uticaja radikala. Krajem 1920. godine mijenja se značajno parlamentarna struktura i stvara se nova demokratsko-radikalska vlast, u koncentracionoj vladi dr Milenka Vesnića, koja je ostala do izbora prve redovne vlade početkom 1921. godine. Demokrate su našle isti jezik sa radikalima na principu centralističkog unitarizma, koji im je, iako iz drugačiji razloga, bio zajednički cilj, a ugrožen značajnim brojem predstavnika koji su se otvoreno zalagali za federalizam. Poslije ovog tranzicionog perioda, radikali i demokrate će biti u žestokim sukobima do kraja. Za poslovik je iskorišten stari srpski poslovnik, a konačno je i 3. septembra 1920. godine usvojen Zakon o izborima za Ustavotvornu skupštinu, koji olikuje ideju narodne suverenosti i demokratske vladavine. Jedina kontroverzna odluka je bila tzv. Obznana od 29. novembra 1920, kojom su, po uzoru na ostale države, ukinute izvjesne slobode komunističkom propagiranju, što su komunisti mjesecima osporavali u Narodnoj skupštini.

1920—1923.

Izbore za Ustavotvornu skupštinu su 20. novembra 1920. godine sproveli demokrate zajedno sa radikalima, Hrvatskom zajednicom i Slovenačkom narodnom strankom. Kako je u kampanji nacionalno i državno pitanje bilo preovladavajuće, Demokratska stranka se postavila na planu da je jugoslovensko nacionalno jedinstvo neupitno, a u ostalim pitanjima, DS se zalagao da zemlja pripada narodu, tj. onome ko je obrađuje i da na takvom osnovu treba sprovesti agrarnu reformu, u predizbornim obećanjima. Po pitanju pozicije prema revolucionarnom komunističkom pokretu, demokrate nisu isticale reakcionaran stav, već potrebu za značajnim socijalnim reformama, pa da će se tako prirodnim putem klasna borba i umanjiti. Cilj DS-a je bio da osvoji što je više moguće biračkog tijela, povećavajući izlaznost, jer im je osnovna ideja bila da razbiju opoziciju, tj. sve manje stranke, i ostave čistu sliku, kako bi mogli biti odlučujući faktor u donošenju ustava, za što se ni radikali nisu isključivali kao potencijalni koalicioni partneri, na bazi i koaliranja u tranzicionom periodu i poklapanja ideja o unitarizmu, mada iz drugih razloga i sa izvjesnim odstupanjima - DS je strogo podržavala decentralizaciju države kroz lokalnu samoupravu.

Ukupno je Demokratska stranka osvojila 319.448 glasova ili 19,87% ukupno izašlih birača, postavši prva i na djelu pokazavši svoju snagu kao najjača partija. Dobila je glasove iz raznih krajeva, a pripalo joj je 92 od 415 mandata. Republikanci nisu odnijeli puno glasova, samo 18.136 ili 1,13%, uzevši 3 mandata. Ključna razlika sa republikancima u kampanji je bila što su Demokrate unitarizam objašnjavale potrebom jugoslovenskog jedinstva, dok su Republikanci isticali da je homogena nacionalna zajednica potpuno spojena sa nekim autonomističkim ili pak federalističkim uređenjem, jer se bazira na kompromisu i velikoj decentralizaciji. Izbore jedino nisu prihvatili Hrvatska pučka seljačka stranka i nacionalistička Hrvatska stranka prava, glavne hrvatske stranke, koje su odbile da pošalju punomoćja i učestvuju u radu, jer su tvrdili da oktroisani Poslovnik automatski predviđa da se poslanici moraju zakleti Kralju, pa je diskusija o državnom uređenju obesmišljena. Po izborima je, zog navedenih ideja, formirana koalicija Demokratske strane i Narodne radikalne stranke sa Nikolom Pašićem kao premijerom, koji je insistirao da premijersko mjesto sačuva (imao ga je i u Kralj. Srbiji).

28. juna 1921. godine se usvaja prvi Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Odlučeno je da ostane ime takvo kakvo jeste. Ustav je bio predlog Nikole Pašića, napisan po dogovoru Pašića i kralja Aleksandra. 89 poslanika od 92 demokratska glasaju za ustav, zajedno sa isto većinom radikalskih poslanika, poslanika Jugoslovenske muslimanske organizacije, koja je bila vodeća politička stranka Bosanskih Muslimana, Džemijeta, tj. političke stranke Turaka, Albanaca i ostalih slovenskih muslimana i dobrim dijelom poslanika srpskih i slovenačkih radikala. Ovaj ustav je ostavio određenu nacionalnu jaz, jer ipak većina Slovenaca i Hrvata nije podržala njega, a većina Srba jeste. Nastaje značajno mišljenje u stranci da je mogla biti još jača da nije bila tako strogo unitaristička, kao i da je zadnje partnerstvo sa radikalima sa kulminacijom novog ustava možda i oštetilo partiju. Vidovdanski ustav je ipak dao mala ovlašćenja lokalnoj samoupravi, ali predstavlja pobjedu unitarističke struje. Dao je i vrlo visoka ovlašćenja Monarhu za jednu demokratsku parlamentarnu monarhiju. Zbog ovakvog starta Demokratska stranka se ustaljuje kao prvenstveno politička stranka koja okuplja u prvom redu Srbe, nad ostalim narodima Jugoslavije. U ovo vrijeme bojkotujuća HSS postaje Hrvatska republikanska seljačka stranka, koja pokušava bezuspješno stvarati veze sa inostranstvom radi rušenja Jugoslavije, a njen lider u dva navrata biva hapšen, djelotvornošću predvodnika unitarističke struje u DS ministra unutrašnjih poslova Svetozara Pribićevića. Većina je bila uz Ljubomira Davidovića, ali je Svetozar Pribićević bio vrlo jak i uticajan, što se dokazalo u dotadašnjoj ideologiji stranke. Za vrijeme Pašićeve radikalsko-demokratskog Ministarskog savjeta, usvojen je Zakon o izboru poslanika za Narodnu skupštinu, koji je promijenio izborni sistem tako da favorizuje veće stranke, umjesto do tada skoro čistog proporcionalnog, uz veliko protivljenje opozicije. Pravdano je da je određeno čišćenje ovako heterogene situacije neophodno, a demokrate su zajedno sa radikalima planirali da će ovako ukloniti manje partije i ojačati značajno, s ciljem zauzimanja vlasti.

Predsjednik Demokratske stranke Ljubomir Davidović dolazi 10. septembra 1922. godine u Zagreb na Kongres o srpsko-hrvatskim odnosima, i jedino demokrate prihvataju predloge iznesene na njemu, a to su da se ime zamijeni jugoslovenskim i da se krene dogovornom saradnjom između naroda sporazumom, zbog čega se javljaju sukobi jer dio stranke pod Pribićevićem oštro napada Davidovića za izdaju unitarizma. DS je pregovarao sa HRSS-om o konačnom uključenju u skupštinu i priznanju Vidovdanskog ustava i države, kako bi opozicija bila značajno ojačana, a u kojem bi slučaju i DS prešao u opoziciju, zapažajući nedostatke vidovdanskog ustava na samom djelu prihvaćajući i ideju njegove revizije. Nikola Pašić daje ostavku svoje demokratsko-radikalske vlade sa objašnjenjem da DS ne dijeli više programske principe koalicije, a u stvari samo kako bi preduhitrio opoziciju i stvaranje nove parlamentarne većine, jer je potom i Narodna skupština raspuštena a on dobio novu homogenu radikalsku izbornu vladu.

1923—1925.

Zbog izbora 1923. godine je očuvano jedinstvo u stranci i nije bilo podjela kako bi se zajedno organizovala kampanja, iako su već bila organizovana dva poslanička kluba - veći, Davidovićev, koji je bio za saradnju sa hrvatskim blokom, i manji Pribićevićev, u prethodnom sazivu. Kompromison je Davidović ostao lider stranke, a Pribićevićev stav prema sprovođenju Vidovdanskog ustava ostao u ideologiji DS-a. Lj. Davidović je pristao da se Vidovdanski ustav kao pravno važeći mora prvo dosljedno primijeniti i dati šansa, pa tek onda nalaziti njegovi nedostaci i razmatrati promjena, dok je S. Pribićević isticao da je Vidovdanski ustav garancija opstanka hrvatskih Srba. Izbori 1923. godine su bili poraz jugoslovenskih građanskih stranaka a pobjeda nacionalnih, koje su sve ojačale. Iako je Demokratska stranka osvojila više glasova, 400.342, to je bilo zbog veće izlaznosti, procentualno su demokrate spale na 18,39%. DS je vodila lošu kampanju, po starom principu, zanemarujući novi izborni sistem u čijem je donošenju i sama bila dio, tako da je osvojila manje mjesta procentualno, ukupno 51 od 315. Novi izborni sistem je najviše koristio radikalima, koji su optuživali demokrate za izdaju nacionalne ideje i Srba u svojoj negativnoj kampanji i sada postali prvi, a DS je čak spao na treće mjesto, jer je drugo zauzeo još uvijek bojkotujući HRSS. Jugoslovenski republikanci su slično prošli, osvojivši 18.941 glas ali 0,87% i nijedan mandat, zbog navedenih razloga.

Dana 23. marta 1924. godine prvi Hrvati konačno ulaze u parlament na molbe Lj. Davidovića i jačaju opoziciju. Na kraju uspješno jačaju toliko da su jači od radikala, i radikalska vlada uspješno podnosi ostavku. Ali, upravo u tom trenutku nekoliko poslanika lojalnih Pribićeviću se odcjepljuje konačno i osniva strogo jugounitarističku Samostalnu demokratsku stranku, oduzimajući članstvo mahom iz nekadašnjeg njegovog SNSS-a. Ovo je stvorilo novu Pašić-Pribićević vladu i otvorilo mjesto DS-u da bude potpuno pod Lj. Davidovićem i krene u organizovanje opozicije. U tu svrhu većina hrvatskih seljačkih republikanaca ulazi u parlament, pa tako i ova Pašićeva vlada daje ostavku. Uspješno se formira jula 1924. godine iz opozicije manjinska koaliciona vlada pod premijerom Ljubomirom Davidovićem sastavljena iz Demokratske stranke, Jugoslovenske muslimanske organizacije i Slovenačke narodne stranke, uz podršku HRSS-a. Ostala su prazna ministarstva za radićevce, koje nikada nisu zauzeli, ne želeći da uđu formalno u vlast. Ova nova parlamentarna većina je uspjela da gurne radikale u opoziciju i prekine njihovu gotovo neprekidnu vladavinu. Donijela je čuveni Zakon o korupciji i počela borbu protiv korupcije, koja se brzo širila po državi sve više kako su godine proticale od ujedinjenja. Prihvatila je Vidovdanski ustav, ali počela da djeluje unutar njegovog okvira i tako uspostavi pokrajinsku vlast u Hrvatskoj, što je bio jedan od zahtjeva HRSS-a, i krene sa programskim ciljevima. Istupanja Stjepana Radića koji se upravo vratio iz inostranstva su potpuno opoziciona i radićevci napadaju državu i dalje i ne žele da uđu vladu, što dovodi do toga da Lj. Davidović daje ostavku svoje vlade već u oktobru '24. Ova propuštena šansa je mnogo oštetila Demokratsku stranku a i indirektno i samu državu, što je pokazalo vrijeme koje je uslijedilo. Vraćena je Pašić-Pribićević vlada kao izborna, koja se obračunava sa separatistima i neprijateljima države, u prvom redu Radićevcima, a Stjepan Radić biva po treći put uhapšen, ovog puta se zbog kontroverzne odluke pristupa HRSS Seljačkoj internacionali stranka svrstava u boljševičke i širi se Obznana i na nju, neki prvaci pored Radića bivaju uhapšeni a samoj partiji se samo nominalno zabranjuje politička propaganda.

1927—1929.

Obrazovanjem vlade Vukićević-Marinković, demokrate su se podelili na dve grupe oko podrške kralju ili parlamentarizmu. Davidović i levo krilo stranke su kritikovali kralja, dok je frakcija Vojislava Marinkovića i Koste Kumanudija čvrsto podržavala Vukićevićevu vladu,

1929—1935.

Nakon zavođenja diktature kralja Aleksandra 1929. godine, Demokratska stranke je prešla u opoziciju, u kojoj ostaje sve do Drugog svetskog rata. Nakon smrti Davidovića, 1940. godine, na čelo stranke dolazi Milan Grol, poznati srpski intelektualac i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu.

1935—1941.

Prva sednica Glavnog odbora Demokratske stranke pod predsedništvom novoizabranog šefa Milana Grola, februara 1940. Na stolu posmrtna maska Ljubomira Davidovića.

1941—1948.

1941. godine Nacistička Nemačka je okupirala Kraljevinu Jugoslaviju. Deo rukovodstva stranke odlazi u Veliku Britaniju, gde sa ostalim strankama pristupa Jugoslovenskoj vladi u izbeglištvu. Po završetku Drugog svetskog rata i sporazuma Petra II Karađorđevića i Josipa Broza Tita, deo rukovodstva DS se vraća u zemlju i učestvuje u Privremenoj vladi DFJ. Predsednik Milan Grol postaje potpredsednik Vlade, ali zbog komunističke represije i neregularnosti rukovodstvo Demokratske stranke 1945. godine poziva narod da bojkotuje komunističke izbore.

Avgusta 1945. godine Demokratska stranka počinje otvorenu borbu protiv komunističke represije svojim nedeljnim listom „Demokratija“, koji se ubrzo zatvara jer su sindikati odbili da njihovi članovi štampaju taj list. Demokratskoj stranci je ubrzo zabranjen rad. Deo rukovodstva odlazi u emigraciju ili u zatvore, a izvestan broj omladinaca nastavlja ilegalno da deluje. Ubrzo su skoro svi oni pohapšeni i poslati na dugogodišnje robije. Najpoznatiji među njima bio je Borislav Pekić.

Obnova

Glavni članak: Demokratska stranka (Srbija)

Literatura

• Demokratska stranka i politički odnosi u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, Branislav Gligorijević, 1970.
• Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit. 
• Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit. 
• Radojević, Mira (1994). Udružena opozicija 1935-1939. Beograd: Institut za savremenu istoriju. 
• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Demokratska stranka: 1920—1941, Desimir Tošić, Beograd, 2006.
• Radojević, Mira (1991). „Demokratska stranka o državnom preuređenju Kraljevine Jugoslavije (1935-1939)” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 9 (1-2): 37—63. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 07. 2018. g. Pristupljeno 30. 07. 2018. 
• Radojević, Mira (1992). „Sporazum Cvetković-Maček i pitanje razgraničenja u Sremu” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 10 (1-2): 61—72. 
• Radojević, Mira (1994). „Bosna i Hercegovina u raspravama o državnom uređenju Kraljevine (SHS) Jugoslavije 1918-1941. godine” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 12 (1): 7—41. 
• Radojević, Mira (1995). „Demokratska stranka i jugoslovenska ideja” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 13 (2): 7—24. 
• Radojević, Mira (1995). „Sporazum Cvetković-Maček i Bosna i Hercegovina”. Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 123—133. 
• Radojević, Mira (1996). „Srpsko-hrvatski spor oko Vojvodine 1918-1941” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 14 (2): 39—73. 
• Radojević, Mira (2001). „Jedan srpski naučnik u jugoslovenskoj politici (Božidar Marković, 1874-1946)”. Dijalog povjesničara-istoričara. 4. str. 281—291. 
• Radojević, Mira (2002). „Srpsko građanstvo između demokratije i komunizma 1945. godine”. Dijalog povjesničara-istoričara. 6. str. 267—276. 
• Radojević, Mira (2007). Naučnik i politika: Politička biografija Božidara V. Markovića (1874-1946). Beograd: Filozofski fakultet. 
• Radojević, Mira (2009). „Božidar (Boža) Marković i Hrvati”. Hrvatsko-srpski odnosi: Politička saradnja i nacionalne manjine. Sremska Kamenica: Fakultet za evropske pravno-političke studije. str. 21—29. 
• Radojević, Mira (2014). Milan Grol. Beograd: Filip Višnjić. 
• Radojević, Mira (2018). „Demokratska stranka i sporazum Cvetković-Maček”. Glas SANU. 428 (18): 513—532. 
• Fogelquist, Alan (2011). Politics and Economic Policy in Yugoslavia, 1918-1929. Lulu.com. str. 299—300. ISBN 978-1-257-94299-2. 

Spoljašnje veze

• Istorijat na zvaničnom sajtu Demokratske stranke