Divizijske poljske bolnice Srpske vojske u 1914/15.
Divizijske poljske bolnice Srpske vojske u 1914/15. godini, bile su manevarske sanitetske stanica, kojih je u svakoj pešadijskoj diviziji bilo četiri. One su imale značajnu ulogu u zbrinjavanju ranjenika na težišnim pravcima dejstva Srpske vojske u bitkama koje su vođene na prostoru Kraljevine Srbije u 1914 i 1915. godini.[1]
Ustrojstvo vojnog saniteta u divizijama uredi
Ukupno je bilo 1914. godine, u trenutku nastanka ratnog stanja u operativnoj vojsci:
- 11 divizijskih bolničarskih četa sa zavojištima,
- 39 poljskih bolnica
- 11 divizijskih sanitetskih kolona.
Svaki puk u okviru divizije imao je svoje sanitetsko odeljenje sa previjalištem.
Pozadinske sanitetske ustanove činile su bolnice: stalne, rezervne i privremene, sanitetski i apotekarski depoi i depoi Srpskog Crvenog Krsta kao civilne institucije. Do Balkanskih ratova postojalo je 5 stalnih vojnih bolnica koje su se nalazile u sedištima divizijskih vojnih oblasti:
- Niš–Moravska,
- Valjevo–Drinska,
- Beograd– Dunavska,
- Kragujevac–Šumadijska i
- Zaječar–Timočka.
U novim divizijskim vojnim oblastima: Vardarskoj (Skoplje), Kosovskoj (Kosovska Mitrovica), Ibarskoj (Novi Pazar), Bregalničkoj (Štip) i Bitoljskoj(Bitolj), osnovane su stalne vojne bolnice među kojima su najveće bile u Skoplju, Bitolju, Mitrovici i Prištini.
Organizaciona struktura i stanje popunjenosti uredi
- Organizaciona struktura
Od sanitetskih jedinica i ustanova, svaka divizija (izuzev konjičke koja je imala nešto drugačiji sastav) u ovim borbama imala je četu bolničara (sa sedam vodova), sanitetsku kolonu i četiri poljske bolnice. Četa bolničara u svom sastavu po formaciji trebalo je da ima:
- 340 starešina i vojnika
- 3 lekara, 1 apotekara, 3 lekarska pomoćnika
- 333 bolničara i ostalog pomoćnog osoblja
- 30 konja i druge stoke.
Uz odeljak čete bolničara bila je i po jedna poljska bolnica. Ona je u svom sastavu imala dva lekara i po jednog apotekara i jednog lekarskog pomoćnika, a od opreme sanitetski šator i po formaciji pripadajuća ostala sanitetska i druga sredstva.[2]
Srpske poljske bolnice (po četiri na svaku diviziju) imale su sanitetskog materijala za 100 ranjenika (obolela) i pod šatorom (kada se nisu razvijale u zidanim objektima) prostor za 14 – 16 kreveta. Oprema i sredstva namenjena prvoj pomoći, opšte medicinskom i hirurškom radu na bojištu, po oceni srpskih i stranih hirurga i ondašnjoj vojnomedicinskoj doktrini bila su zadovoljavajuća.[3]
- Stanje popunjenosti
Najveći organizacioni problem bio je nedostatak lekara u pukovima ali i hirurga, koji je bo još izraženiji, zbog promena u vojnoj taktici i naoružanju, koje su kao rezultat imale ogroman broj ranjenika u vrlo kratkom vremenu i to sa teškim eksplozivnim povredama.[4] A stanje popunjenosti izgledalo je ovako:
| „ | Kako Srbija, posle balkanskih ratova, nije imala dovoljno vremena za pripreme, u pukovima se nije mogla uvek da se realizuje planirana formacija od po dva lekara, tako da su neki pukovi iz III poziva polazili na položaj sa samo jednim medicicnarem koji će obavljati dužnost pukovskog lekara. Slična situacija slabe popune iznete formacije odnosi se i na neke pešadijske divizije, koje su umesto 10–15 pripadajućih lekara, imale znatno manje, čak ne više od 3–5 lekara | ” |
Rukovodeće sanitetske starešine u divizijama 1. i 2. poziva i Odbrani Beograda uredi
- Moravska divizija
- 1. poziva — pukovnik dr Mihailo Petrović
- 2. poziva — potpukovnik dr Dragutin Petković
- Drinska divizija
- 1. poziva — pukovnik dr Vladimir Popović
- 2. poziva — potpukovnik dr Jordan Stajić
- Dunavska divizija
- 1. poziva — pukovnik dr Mihailo Mitrović
- 2. poziva — potpukovnik dr Vasa Mihailović-Poljanski
- Šumadijska divizija
- 1. poziva — pukovnik dr Milan Pecić
- 2. poziva — potpukovnik dr Negosav Ve-
lizarić
- Timočka divizija
- 1. poziva — pukovnik dr Svetislav Milisavljević
- 2. poziva — potpukovnik dr Sava Popović
- Kombinovana divizija
- 1. poziva: potpukovnik dr Čedomir Mihailović
- Konjička divizija
- Kombinovana — potpukovnik dr Živko Mihailović
Nešto kasnije je obrazovana i Odbrana Beograda od više raznih jedinica bataljonske jačine, kadrovskih, 1, 2 i 3 poziva i dobrovoljačkih, sa osnovom jedinica iz Dunavske divizijske oblasti. Njihova medicinska baza bila je beogradska vojna bolnica, ubrzo sa američkim osobljem na čelu sa dr Edvardom Rajanom, koji je kasnije dobio čin rezervnog sanitetskog pukovnika srpske vojske.
Organizacija i problemi u radu uredi
U početku Velikog rata, divizijske poljske bolnice, postavljene su u pozadini borbenog rasporeda i duž puta, u cilju prikupljanja svih ranjenika i bolesnika. Nakon ukazane medicinske pomoći one su ih vraćale u jedinicu ili evakuisale u Valjevsku, ili u neku drugu bolnicu direktno sanitetskim vozom koji je bio lociran u Valjevu.
Kako posle Balakanskih ratova Srpska vojska i njen sanitet nije imao vremena i materijalnih sretstava da zanovi svu utrošenu, oštećenu i uništenu opremu u radu divizijskih bolnica osećao se veliki nedostatak:
Poljske bolnice i pukovi su kvantitativno gledano dobili sve što im je po formaciji sledovalo od sanitetske oprema ali kvalitativno oprema je bila u lošem stanju.
| „ | Poljska apoteka i sanduci sa zavojnim materijalom bili su skoro prazni, izuzev prvog zavoja koga je bilo u dovoljnim količinama. Istrumenti su bili zarđali, paketi sa vatom i gazom delimično istruleli. Od lekova je bilo samo nešto kinina. Nosila uopšte nije bilo. | ” |
Nije bilo ni dovoljno nosila za evakuaciju ranjenika i bolesnika, do i od poljskih bolnica, a osećao se i nedostatak bolničkih šatora te su poljske bolnice bile smeštene u seoskim kućama ili kafanama. Ranjenici i bolesnici ležali su na podu, najčešće bez prostirke, slame i ćebadi.
Izvori uredi
- ^ Nedok A. Srpski vojni sanitet na početku rata i u velikim bitkama 1914. godine, Zbornik „Srpski vojni sanitet 1914–1915. godine“, Vojna štamparija, Beograd, 2010, 25–76
- ^ Milić R. Apotekarska i sanitetska sprema u našim ratovima. In: Stanojević V, editor. Istorija srpskog vojnog saniteta. Naše ratno sanitetsko iskustvo. Beograd: Zlatibor; (1925). str. 808–13.
- ^ Pavlović B., Dragović S.: Srpski vojni sanitet pred početak rata 1914. godine, Valjevska bolnica, SLD, Podružnica Valjevo, Zbornik radova, (1992). str. 21–27.
- ^ Papo I, Funtek M, Piščević S. Organizacija hirurške pomoći u ratu. U: Papo I, gl. urednik. Ratna hirurgija. Beograd: Vojnoizdavački zavod; (1980). str. 9-45
Literatura uredi
- Grupa autora, Prvi svetski rat U: Vojna enciklopedija — II izdanje, Beograd, 1971.
- Slobodan V. Đukić, Strani uticaji na razvoj srpske vojne doktrine 1878—1918. godine. Filozofski fakultet Beograd, Beograd, 2013.Doktorska disertacija
- Đurić S., Stevanović V. Golgota i vaskrs Srbije 1914–1915, Izd. 1. Beograd: Sezam mediko, 2006, 644.
- B. Popović, B. Pavlović, J. Zeljković, D. Mikić, J. Maksić, M. Vidanović, Uloga trupnog vojnog saniteta sa osvrtom na evakuaciju u trupi u vreme Cerske, Bitke na Drini i Kolubarske bitke. Uprava za vojno zdravstvo Ministarstva odbrane Republike Srbije i Akademija medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva, Beograd 2010. Objavljeno na: www.rastko.rs
Spoljašnje veze uredi
- Cerska bitka na:www.rastko.rs
- Srpska vojska u Prvom svetskom ratu (brojno stanje, organizacija, formacija i opremljenost) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. decembar 2015)
- Srpski vojni sanitet na početku rata i u velikim bitkama 1914. godine — www.rastko.rs