Dilidžan

Dilidžan
Դիլիջան
Dilidžan; Դիլիջան
	Stari grad u ulici Šarambejan
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Jermenija
Pokrajina	Tavuš
Osnovan	Prvi pomen 1666.
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2008.	15.656
Geografske karakteristike
Koordinate	40° 44′ 24″ S; 44° 51′ 47″ I / 40.74° S; 44.863° I
Vremenska zona	UTC+4 (leti UTC+5)
Aps. visina	1 255—1 510 m
	Dilidžan Dilidžan na karti Jermenije
Poštanski broj	3901-3906
Pozivni broj	+374 (268)
Registarska oznaka	57
Veb-sajt
	www.dilijan.am

Dilidžan (jerm. Դիլիջան, takođe romanizovano kao Dilizhan, Dilichan, Dilidjan, and Tilichan) je grad u Jermeniji u severnoj pokrajini Tavuš. Jedno je od najpoznatijih odmarališta u zemlji smešteno usred Dilidžanskog nacionalnog parka. Grad je stecište umetnika iz cele Jermenije. U centralnoj ulici Šarambejan koja je izgrađena u starom stilu, nalaze se brojne zanatske radionice, galerija i muzej.

Jermenska vlada planira da pretvori Dilidžan u finansijski centar regije.^[2]

Opšti podaci uredi

Mapa Dilidžana

Dilidžan je varoš smeštena u dolini reke Akstafa (čak 20 km uz njee obale), na 1.500 m nadmorske visine. Sa severne strane se izdižuu visoki vrhovi Malog Kavkaza, dok je sa juga klanac Simjonovka. Planine su gotovo u celosti prekrivene gustom šumom (ukupno je pod šumama oko 34.000 hektara). Na najvišim vrhovima pojas šuma postepeno smenjuju bujni planinski pašnjaci. Pored glavnog vodotoka Akstafe, kroz varoš protiču i dve manje rečice Golovinka i Dilidžanka.

Smešten u srcu šumskog pojasa severne Jermenije, pitoreskni Dilidžan je raj za umetnike, a istorijski centar grada saulicama koje su kao preslikane iz perioda sa kraja XIX veka (brojne zanatske radionice i suvenirnice) označio je ovaj region kao "kavkasku Švajcarsku".^[3]

Vreme kao da je stalo u ulici Šarambijan

Prema nekim arheološkim nalazima, na ovom području su postojala naselja još u periodu kasnog Bronzanog i ranog Železnog doba. U antičkom periodu ovo područje je bilo poznato kao Hovk i bilo je omiljeno lovište tadašnjih kraljeva i plemića. U blizini sadašnje varoši u XIII veku je postojalo naselje Budžur Dili. Sadašnje ime Dilidžan se prvi put spominje u putopisima Francuza Žana Šardena iz 1666. god.

Grad je populacijski počeo naglo da raste nakon dolaska Rusa 1801. godine. Prva jermenska škola je otvorena 1868. a 36 godina kasnije i prva ruska škola. 1908. je otvorena i prva javna biblioteka.

Da bi se zaštitila priroda regiona 1958. je osnovano posebno društvo za zaštitu šumskog fonda, koje je 2002. preraslo u Nacionalni park Dilidžan. Oko 94% teritorije sadašnjeg parka je prekriveno šumama u kojima se nalazi 40 reazličitih vrsta drveća i oko 18 različitih vrsta džbunja. Najrašireniji su hrast, bukva i grab, a dosta su raširene i ostale listopadne vrste (javor, vrba, brest, lipa).

Nacionalni park ima veoma šarolik i životinjski svet. Od sisara tu žive mrki medved, vuk, kuna, ris, vidra, persijska veverica, jež, divokoza, jeleni, divlje svinje i druge vrste. Od ptica brojni su beloglavi supovi, orlovi, jastrebovi, fazani, jarebice, prepelice i drugi.

Jedan od najatraktivnijih lokaliteta je jezero Parz koje se nalazi severno od grada na 1.400 m nadmorske visine. Jezero zauzima 2 hektara površine, a maksimalna dubina mu je oko 8 m. Istočnije od njega se nalazi i jezerce Tzlka (ili Goš) na 1.500 m visine.

Manastir Gošavank

Kulturno-istorijsko nasleđe uredi

Dilidžan ima bogato kulturno i istorijsko nasleđe. Tokom arheoloških iskopavanja na grobljima Galovino i Papanino u blizini grada otkriveni su brojni predmeti od bronze stari preko 3.000 godina (oklopi, bodeži, bokali, minđuše). Svi ovi predmeti su dostupni posetiocima u lokalnom muzeju ili u Ermitažu.

Najpoznatiji verski lokaliteti su manastir Agarcin koji se nalazi 12 km istočno od grada i u njegovom okviru se nalaze tri crkve i zvonik. Najastarija je crkva svetog Grigorija iz X veka, dok su preostale dve sagrađene u XIII veku. Manastir Gošavank iz XII veka je predstavljao glavni teološki centar srednjovekovne Jermenije (na 23 km od grada).

Ekonomija i turizam uredi

Etno restorani u Dilidžanu

Jermenska vlada od 2009. godine sprovodi plan pretvaranja Dilidžana u finansijski centar regije. U skladu sa tim Centralna banka Jermenije bi počev od 2013. trebalo da premesti deo svojih kancelarija upravo u Dilidžan. Sa tim u vezi trenutno se grade objekti za buduće finansijske i kulturne institucije.

Dilidžan je najomiljenija destinacija za turiste koji posete ovu zemlju. Grad ima brojne luksuzne hotele i lečilišta visokog ranga koji posetiocima pružaju maksimum udobnosti. Grad je poznat i po svojim izvorima lekovitih mineralnih voda. U centru Dilidžana postoji i amfiteatar na otvorenom.

Sport i obrazovanje uredi

Dilidžan ima gradski fudbalski stadion kapaciteta 2.000 sedećih mesta koji je dom lokalnog fudbalskog kluba FK Impuls koji se takmiči u Jermenskoj premier ligi.

U gradu se nalazi 5 javnih škola i šest vrtića sa ukupno 2.250 učenika. Postoji i odeljenje muzičke i likovne škole. U gradu su i odeljenja Jerevanske državne akademije lepih umetnosti i Jerevanskog univerziteta za menadžment i informacione tehnologije. Postoje i tri državne srednje škole (medicina, umetnost, zanati).

U gradu je planirana i jedna od najvećih investicija u oblasti obrazovanja, vredna 100 miliona dolara, u izgradnju Međunarodne škole, koja bi prema planovima trebalo da postane jedna od najboljih škola i internata tog tipa u regionu ("Dilijan International School of Armenia").^[4]^[5] No, taj plan je kasnije evoluirao u Koledž ujedinjenog sveta u Dilidžanu, koji je zvanično otvoren 11. oktobra 2014. godine za školsku 2014-2015 godinu, a svečanosti su prisustvovali predsednik Jermenije Serž Sargsjan, predsednik Srbije Tomislav Nikolić, Katolikos Karekin II od Jermenije i patrijarh Mar Ignjacije Efraim II sirijski.^[6]