Dinastija Džou
Dinastija Džou (1122. p. n. e. — 256. p. n. e.)[2] je bila kineska dinastija koja je nasledila dinastiju Šang i prethodila dinastiju Ćin. Dinastija Džou je vladala duže nego ijedna druga dinastija u kineskoj istoriji — iako je stvarna politička i vojna kontrola dinastije nad Kinom trajala jedino u periodu Zapadnog Džoua. Za vreme Džoua, korišćenje gvožđa je počelo u Kini,[3] iako se ovaj period kineske istorije često navodi kao vrhunac kineskih artefakata napravljenih od bronze. Dinastija takođe pokriva period u kome je kinesko pismo evoluiralo od drevne etape koji se vidi u bronzanim natpisima ranog Zapadnog Čoua do početaka moderne etape, u formi arhaičnih činovničkih zapisa kasnog Perioda zaraćenih država. Datum osnivanja 1046. pre nove ere je podržan od strane projekta Sja–Šang–Džou hronologije i Dejvida Pankenijera,[4] dok Dejvid Nivison i Edvard L. Šonesi datiraju osnivanje u 1045. pne.[5][6]
| Dinastija Džou 周 | |
|---|---|
| Glavni grad | |
| Službeni jezik | starokineski |
| Vladavina | |
| Oblik države | monarhija |
| Istorija | |
| Istorijsko doba | oko 1046 pne - 256 pne |
| | |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | |
| Stanovništvo | |
| — | |
| — gustina | |
| Ekonomija | |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC |
Za vrijeme dinastije Džou, korijenu domaće kineske filozofije su se stvorili, počevši u 6. vijeku p. n. e. Tadašnji veliki kineski filozofi, koji su snažno uticali na buduće generacije Kineza, bili su Konfučije (Kung Fu Ce), osnivač konfučijanstva i Laoci, osnivač daoizma. Ostali filozofi, teoretičari i filozofske škole ovog vremena su bili Mocu, osnivač Moisma, Mencije, slavni konfučijanac koji je proširio Kung Fucijevu baštinu, Šang Jang i Han Feizi, zaslužni za razvoj drevnog kineskog legalizma (ključne filozofije dinastije Ćin) i Sjunzi, koji je bio sredina inetelektualnog života u Kini tokom svog vremena, možda čak i više nego Mencije.[7]
Mandat neba uredi
U kineskoj istorijskoj tradiciji, Džou su porazili Šange i orijentisali šangovski sistem obožavanja predaka prema univerzalnijem obožavanju, udaljavanjem od obožavanja Dije prema obožavanju Tiana ili „neba“. Svoju vladavinu su opravdavali obraćanjem mandatom neba, idejom da vladar („Sin Neba“) vlada po božanskom pravu, ali da njegovo svrgavanje znači da je izgubio taj mandat. Događaji koje dokazuju da je vladajuća porodica izgubila mandat neba su prirodne katastrofe i pobune. Ta ideja je objašnjavala i opravdavala propast dinastije Sja i Šang te je istovremeno podržavala legitimitet trenutnih i budućih vladara.
Dinastiju Džou je osnovala porodica Đi čiji je glavni grad bio Šjao (鎬, Hào, blizu današnjeg grada Si'ana u dolini reke Vei). Deleći jezik i kulturu Šanga, rani vladari Džoua su kroz osvajanja i kolonizaciju stvorili imperiju sa velikim teritorijem, a čiju su vlast priznavale i vazalne države u Šandungu, istovremeno prihvatajući kulturu Džoua. Širenje bronzanih predmeta karakterističnih za Džoue je, međutim, bilo istovremeno sa upotrebom grnčarije u stilu Šanga u udaljenim predjelima tadašnje Kine, pa se pretpostavlja da su tadašnje države osvojene tek pred kraj perioda Zapadnog Džoua.
Istorija uredi
Kultura uredi
Prema Nikolasu Bodmanu, postoje indikacije da se Džou govorilo jezikom koji se u osnovi ne razlikuje u rečniku i sintaksi od jezika Šang.[v] Jedno nedavno istraživanje Dejvida Makra je koristeći leksičku statistiku došlo je do istog zaključka.[8] Džou su uveliko oponašali šangske kulturne prakse, možda da bi učinili svoju vlast legitimnom,[9] i postali naslednici šangske kulture.[10] U isto vreme, moguće je da su Džou takođe bili povezani sa Sironzima, široko definisanom kulturnom grupom zapadno od Šanga, koju su Šang smatrali vazalima.[11] Prema istoričaru Li Fengu, termin „Rong“ tokom perioda Zapadnog Džoua verovatno se koristio za označavanje političkih i vojnih protivnika, a ne kulturnih i etničkih 'ostalih'.[10]
Zapadni Džou uredi
Kralj Vu je održavao staru prestonicu za ceremonijalne svrhe, ali je izgradio novu za svoju palatu i administraciju u blizini Hao. Iako je Vuova rana smrt ostavila mladog i neiskusnog naslednika, vojvoda od Džou pomagao je svom nećaku kralju Čengu u učvršćivanju kraljevske vlasti. Oprezni zbog sve veće moći vojvode od Džou, „Troje gardista”, Džou prinčeva stacioniranih na istočnoj ravnici, podigli su se na pobunu protiv njegovog regentstva. Iako su prikupili podršku plemića s nezavisnim naklonostima, partizana Šanga i nekoliko plemena Dongji, vojvoda od Džou je ugušio pobunu i dalje proširio kraljevstvo Džou na istok.[12][13][14] Da bi održao Džou vlast nad njegovom znatno proširenom teritorijom i sprečio druge pobune, on je uspostavio fengđen sistem (počasti i nagrade).[13] Dalje, suprotstavio se Džou krizi legitimiteta izlažući doktrinu Nebeskog mandata, dok je prilagođavao važne Šang rituale u Vangčengu i Čengdžou.[15]
Napomene uredi
- ^ Fenghao is the modern name for the twin city formed by the Western Zhou capitals of Haojing and Fengjing.
- ^ The exact location of Wangcheng and its relation to Chengzhou is disputed. According to Xu Zhaofeng, "Chengzhou" and "Wangcheng" were originally synonymous and used to name the same capital city from 771 to 510 BC. "The creation of a distinction between Wangcheng and Chengzhou probably occurred during the reign of King Jing", under whom a new capital "Chengzhou" was built to the east of the old city "Wangcheng". Nevertheless, the new Chengzhou was still sometimes called Wangcheng and vice versa, adding to the confusion.[1]
- ^ Bodman (1980), p. 41: "Moreover, Shang dynasty Chinese at least in its syntax and lexicon seems not to differ basically from that of the Zhou dynasty whose language is amply attested in inscriptions on bronze vessels and which was transmitted in the early classical literature."
Reference uredi
- ^ a b v „Considering Chengzhou ('Completion of Zhou') and Wangcheng ('City of the King')” (PDF). Xu Zhaofeng. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 7. 2015. g. Pristupljeno 22. 7. 2015.
- ^ „Baxter-Sagart Old Chinese reconstruction, version 1.1 (20 September 2014)” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 2022-10-10. g. p. 155
- ^ (jezik: engleski) „EARFE”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2006. g. Pristupljeno 12. 10. 2008.
- ^ Pankenier, David W. (2015). „The cosmo-political mandate”. Astrology and Cosmology in Early China: Conforming Earth to Heaven. Cambridge University Pressn. str. 197. ISBN 978-1107539013.
- ^ Shaughnessy, Edward L. (1992). „The Date of the Zhou Conquest of Shang”. Sources of Western Zhou History: Inscribed Bronze Vessels. University of California Press. str. 217—236. ISBN 978-0520070288.
- ^ Nivison, David S. (1983). „The Dates of Western Chou”. Harvard Journal of Asiatic Studies. 43. Harvard-Yenching Institute. str. 481—580. JSTOR 2719108. doi:10.2307/2719108.
- ^ Schirokauer & Brown 2006, str. 25–47
- ^ David McCraw (2010). „An ABC Exercise in Old Sinitic Lexical Statistics” (PDF). Sino-Platonic Papers (202).
- ^ Jessica Rawson, 'Western Zhou Archaeology,' in Michael Loewe, Edward L. Shaughnessy (eds.), The Cambridge History of Ancient China: From the Origins of Civilization to 221 B.C., Cambridge University Press 1999 pp.352-448 p.387.
- ^ a b Li, Feng (2006), Landscape And Power In Early China, Cambridge University Press, p. 286.
- ^ Chiang, Po-Yi (1. 1. 2008). „Han Cultural and Political Influences in the Transformation of the Shizhaishan Cultural Complex”. Australian National University: 1—2.
- ^ Shaughnessy (1999), str. 310, 311.
- ^ a b Chinn (2007), str. 43.
- ^ Hucker (1978), str. 32.
- ^ Hucker (1978), str. 33.
Literatura uredi
- Beckwith, Christopher I. (16. 3. 2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press. ISBN 978-1400829941. Pristupljeno 30. 12. 2014.
- Bodman, Nicholas C. (1980), „Proto-Chinese and Sino-Tibetan: data towards establishing the nature of the relationship”, Ur.: van Coetsem, Frans; Waugh, Linda R., Contributions to historical linguistics: issues and materials, Leiden: E. J. Brill, str. 34—199, ISBN 978-90-04-06130-9.
- Chinn, Ann-ping (2007), The Authentic Confucius, Scribner, ISBN 978-0-7432-4618-7
- Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), East Asia: A Cultural, Social, and Political History, Boston: Houghton Mifflin Company, ISBN 0-618-13384-4
- Gernet, Jacques (1996), A History of Chinese Civilization (Second izd.), Cambridge University Press, ISBN 0-521-49781-7
- Hucker, Charles O. (1978), China to 1850: A short history, Stanford University Press, ISBN 0-8047-0958-0
- Krech, Volkhard; Steinicke, Marian (2011). Dynamics in the History of Religions between Asia and Europe: Encounters, Notions, and Comparative Perspectives. Brill. ISBN 978-9004225350. Pristupljeno 30. 12. 2014.
- Khayutina, Maria (2003), „Where Was the Western Zhou Capital?”, The Warring States Working Group, WSWG-17, Leiden, Germany: Warring States Project, str. 14, Arhivirano iz originala (PDF) 2010-05-29. g., Pristupljeno 2009-03-06
- Kleeman, Terry F. (1998). Great Perfection: Religion and Ethnicity in a Chinese Millennial Kingdom. University of Hawaii Press. ISBN 0824818008. Pristupljeno 31. 12. 2014.
- Schinz, Alfred (1996). Axel Menges, ur. The Magic Square: Cities in Ancient China. Stuttgart, London: Daehan Printing & Publishing Co.
- Schirokauer, Conrad; Brown, Miranda (2006), A Brief History of Chinese Civilization (Second izd.), Wadsworth: Thomson Learning, str. 25—47
- Shaughnessy, Edward L. (1988), „Historical Perspectives on The Introduction of The Chariot Into China”, Harvard Journal of Asiatic Studies, 48 (1): 189—237, JSTOR 2719276, doi:10.2307/2719276
- Shaughnessy, Edward L. (1999), „Western Zhou History”, Ur.: Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward L., The Cambridge History of Ancient China, str. 292—351, ISBN 978-0-521-47030-8
- Wu, K. C. (1982), The Chinese Heritage, New York: Crown Publishers, ISBN 0-517-54475-X
- Fong, Wen, ur. (1980), The great Bronze Age of China: an exhibition from the People's Republic of China, New York: The Metropolitan Museum of Art, ISBN 978-0-87099-226-1.
- Lee, Yuan-Yuan; Shen, Sinyan (1999), Chinese Musical Instruments, Chinese Music Monograph Series, Chinese Music Society of North America Press, ISBN 978-1-880464-03-8.
- Li, Feng (2006), Landscape and Power in Early China: The Crisis and Fall of the Western Zhou 1045–771 BC, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-85272-2.
- Shen, Sinyan (1987), „Acoustics of Ancient Chinese Bells”, Scientific American, 256 (4): 94, Bibcode:1987SciAm.256d.104S, doi:10.1038/scientificamerican0487-104.
- Sun, Yan (2006), „Cultural and Political Control in North China: Style and Use of the Bronzes of Yan at Liulihe during the Early Western Zhou”, Ur.: Mair, Victor H., Contact and Exchange in the Ancient World, Honolulu: University of Hawai'i Press, str. 215—237, ISBN 978-0-8248-2884-4.
- Wagner, Donald B. (1999), „The Earliest Use of Iron in China”, Ur.: Young, S. M. M.; Pollard, A. M.; Budd, P.; et al., Metals in Antiquity, Oxford: Archaeopress, str. 1—9, ISBN 978-1-84171-008-2.
Allan, Sarah (2007). „On the identity of Shang Di 上帝 and the origin of the concept of a Celestial Mandate (Tian Ming 天命)”. Early China. Cambridge: Cambridge University Press. 31: 1—46. JSTOR 23354211. S2CID 159662391. doi:10.1017/S0362502800001796.
Spoljašnje veze uredi
- Chinese Text Project, Rulers of the Zhou period – with links to their occurrences in pre-Qin and Han texts.