Википедија

Dom Jevrema Grujića u Beogradu

објекат и непокретно културно добро у градској општини Стари град, Србија

Dom Jevrema Grujića se nalazi u starom jezgru Beograda, u Svetogorskoj ulici broj 17,[1] - prva kuća proglašena za spomenik kulture od osnivanja Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda[2], 1961. godine. Nalazi se neposredno uz pozorište „Atelje 212“. U ovoj reprezentativnoj porodičnoj kuća i danas žive potomci Jevrema Grujića[3], istaknute ličnosti srpske diplomatije 19. veka. Život i delo članova porodice Grujić i njenih potomaka vezuju se za važne političke i društvene događaje u Srbiji.

Dom Jevrema Grujića
Dom Jevrema Grujića
Opšte informacije
MestoBeograd
OpštinaStari grad
Država Srbija
Vreme nastanka1896.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
www.domjevremagrujica.com

Istorijat uredi

Jednospratnu kuću u Svetogorskoj 17 podigao je Jevrem Grujić za svoju ćerku Mirku, počasnu dvorsku damu kraljice Marije Karađorđević i predsednicu „Kola srpskih sestara“. Stil kuće, danas, posebno je istaknut kontrastom njenog neposrednog okruženja koje čine modernistički i savremeni objekti. S tog aspekta kuća je urbani raritet, a kada se zakorači unutra, ambijent dočarava prošlost jedne važne srpske porodice i način života visokog staleža. Sagrađena je 1896. godine prema projektu Milana Kapetanovića, srpskog arhitekte školovanog u Minhenu, kasnije ministra građevina.

Izgled doma uredi

Vila ima tri obrađene fasade u istoricističkom duhu na kojima su skladno uklopljeni elementi renesanse i baroka. U svoje vreme predstavljala je tipičnu građansku kuću sagrađenu prema programu reprezentacije. Dok se neki ornamentalni motivi mogu videti i na drugim beogradskim fasadama, slikana dekoracija koja podražava tehniku zgrafita čini je jedinstvenom u arhitekturi Beograda. Izvođač slikane dekoracije na glavnoj fasadi bio je Domeniko D’Andrea, italijanski majstor dekorativnog slikarstva. Na ovom objektu ogleda se jedinstvo arhitekture, dekorativnog slikarstva i fasadne plastike.

 
Dom iznutra

U unutrašnjoj koncepciji osnove prizemlja i sprata su identične. Salon, trpezarija i kujna bili su u prizemlju, a na spratu sobe za spavanje, radni kabinet, biblioteka i terasa koja je gledala na nekadašnju baštu. Ulaz u zgradu je reprezentativan, s holom i stepeništem od belog mermera, ogradom od kovanog gvožđa i reljefnom kompozicijom na zidu. Bogat i raznovrstan pokretni fond, iz 18. 19. i 20. veka, čine mnogobrojni umetnički i upotrebni predmeti i arhivska građa. Zbirka oružja iz Prvog i Drugog srpskog ustanka dobila je zlatnu povelju i medalju na izložbi balkanskih država u Londonu 1907. godine. Fond je vlasništvo generacija porodice Grujić – od Grofa Teodora Herbeza, ministra finansija kneza Miloša, Jevrema Grujića, Slavka Grujića, generala Koste Protića, Stevana Ćurčića i brojnih drugih naslednika, istaknutih ličnosti političkog i kulturnog života Srbije. Enterijer ukrašavaju dela najznačajnijih slikara nacionalne umetnosti: Steve Todorovića, Uroša Predića, Paje Jovanovića, Đorđa Krstića, Uroša Kneževića, Arsenija Petrovića, Miloša Tenkovića, Vlaha Bukovca[4] kao i originalni komadi nameštaja iz različitih epoha. Pored materijalne baštine Dom poseduje i nematerijalne vrednosti.

Jedna od znamenitosti koje se ovde čuvaju je venčanica Jelene Grujić iz 1856. godine.[5]

Dom kao svedok vremena uredi

U kući je održan sastanak na kom je sklopljen tajni ugovor između Srbije i Bugarske za oslobođenje Južnih Slovena od turskog ropstva 1912. godine, na kom je kasnije zasnovan Balkanski savez. Po završetku Prvog svetskog rata u kući se nalazilo Belgijsko poslanstvo gde su se održavali prvi gradski balovi i diplomatski prijemi, a zatim Francusko socijalno društvo za pomoć deci „Kap mleka“. Pred Drugi svetski rat u njemu su održavani sastanci ženskih društava za borbu protiv fašizma, a od oktobra 1944. godine u danima borbe za oslobođenje Beograda nalazila se partizanska bolnica. Dom su posećivale i u njoj boravile značajne ličnosti srpske politike i diplomatije, nauke i umetnosti, poput Jovana Cvijića, Sime Matavulja, Jovana Skerlića, Čede Mijatovića, Bogdana Popovića, Milana Rakića, Đorđa Krstića, Stevana Todorovića, Uroša Predića, Ivana Tabakovića, dr Vukića Mićovića kao i članovi evropskih plemićkih porodica i druge ugledne ličnosti. Ovde je živeo i Milovan Milovanović, ministar inostranih poslova i predsednik vlade Srbije (1911 – 1912). Dom Jevrema Grujića danas je memorijalno mesto, svedok važnih političkih i kulturnih događanja, gde se zahvaljujući potomcima, u kontinuitetu, čuva kulturno nasleđe, neguju tradicija, nacionalni identitet i avangardna misao srpskog društva.

Novija istorija doma uredi

U novijoj istoriji poznat je i po jednom savremenom događaju. Naime, u njegovom podrumu 24. aprila 1967. godine otvorena je prva beogradska diskoteka „Kod Laze Šećera“, nazvana po vlasniku i Jevremovom potomku, prevodiocu Lazaru Šećeroviću .[6][7] Najnoviji muzički trendovi i modni stilovi mogli su se čuti i videti u ovoj diskoteci koju su posećivale najpoznatije ličnosti iz sveta muzike, filma i mode. Bila je mesto okupljanja intelektualne elite koja je značajno uticala na našu nedavnu istoriju, označivši sociološki bum, novo vreme i slobode koje su nosile šezdesete godine 20. veka.[8]

Dom Jevrema Grujića, podignut od strane značajnog srpskog državnika, od svog nastanka do danas vezan je za svet politike i kulture zbog čega predstavlja svedočanstvo jednog vremena za koje postoji mali broj sačuvanih dokumenata. Autentičnost ovog reprezentativnog zdanja dragoceno je nasleđe naše kulturne baštine koje doprinosi otkrivanju i definisanju izgleda i karaktera starog Beograda. Očuvanje porodične istorije i srpskog nasleđa uvrstilo je Dom Jevrema Grujića u Asocijaciju evropskih istorijskih kuća 2009. godine.

Zbog svojih istaknutih kulturno-istorijskih i arhitektonsko-urbanističkih vrednosti Dom Jevrema Grujića utvrđen je za kulturno dobro 1961. godine, a potom 1979. godine za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju.

Današnji potomci loze Grujića, Lazar Šećerović i Aleksandar Conić od 2015. godine u delu kuće pokrenuli su prvi privatni muzej u Srbiji, Dom Jevrema Grujića - Zbirka Šećerović - Conić. Kao jedna od institucija kulture u našoj zemlji, muzej je organizovao brojne izložbe, predavanja, pozorišne predstave, koncerti i drugi kulturne programe.[traži se izvor]

Galerija uredi

  •  
    Spoljašnjost doma
  •  
    Unutrašnjost
  •  
    Unutrašnjost
  •  
    Dom Jevrema Grujića unutrašnjost

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ I. Vesković, Dom Jevrema Grujića, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Beograd 2012., Jedinstveni spomenik naše kulture, Politika, Beograd, 25.4.1974., Tragovi prošlosti na licima beogradskih kuća. U domu je muzej. Politika ekspres, Beograd, 28.6.1980., Kolekcionari. Zbirka oružja iz I srpskog ustanka. Politika ekspres, 27.11.1963., Z. Manević, Leksikon srpskih arhitekata XIX i XX veka, Beograd 1999., B. Nestorović, Razvoj arhitekture Beograda od Kneza Miloša do Prvog svetskog rata (1815—1914), GMGB I, 1954.
  2. ^ Beogradsko nasleđe, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, pristupljeno 10.10. 2013.http://beogradskonasledje.rs/
  3. ^ J. Milićević, Jevrem Grujić, istorijat Svetoandrejskog liberalizma, Beograd 1964., Životopis Jevrema Grujića, pr. Z. Petrović, Aranđelovac 2009.
  4. ^ M.B. Protić, Savremenici, likovne kritike i eseji, II, Beograd 1964.
  5. ^ Beogradske priče: Nevesta kao boginja („Večernje novosti“, 1. januar 2016)
  6. ^ Blic online, pristupljeno 10.10. 2013. http://www.blic.rs/Vesti/Beograd/17592/Prva-diskoteka-otvorena-u-kuci-srpskog-ministra ; NIN, kad je Beograd bio svet, pristupljeno 10.10.2013 http://www.nin.co.rs/2001-09/06/19635.html ; Jelena Kaličanin, pristupljeno 10.10.2013. Dom Jervema Grujića http://www.jelenakalicanin.com/kucastil_lazasecer.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. jul 2014)
  7. ^ Po­la ve­ka be­o­grad­skih di­sko­te­ka („Politika”, 4. novembar 2017)
  8. ^ Baljak, J. J. (12. 2. 2023). „DISKOTEKA „KOD LAZE ŠEĆERA“ BILA PRVA NA BALKANU: U muzeju u Vršcu izložene stare slike i originalni predmeti”. Večernje novosti. Pristupljeno 12. 2. 2023. 

Literatura uredi

  • Katalog nepokretnih kulturnih dobara Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda „Dom Jevrema Grujića“, G. Gordić, Lazar Šećerović, Beograd 2007.
  • Dosije spomenika kulture, „Dom Jevrema Grujića“, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
  • Divna Đurić-Zamolo, Graditelji Beograda 1815 – 1914, Beograd 2009.

Spoljašnje veze uredi

 
Dom Jevrema Grujića u Beogradu na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дом_Јеврема_Грујића_у_Београду&oldid=27751719”