Википедија

Dom Narodne skupštine Republike Srbije

објекат и непокретно културно добро у градској општини Стари град, Србија

Dom Narodne skupštine Republike Srbije je objekat na trgu Nikole Pašića u Beogradu. Izvorno poznata pod nazivom Skupština Kraljevine Jugoslavije od 1936. do 1945. godine kada je preimenovana u Saveznu skupštinu. Nov naziv se održao kroz vremena postojanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i kasnije Savezne Republike Jugoslavije. Nakon raspada Državne zajednice Srbije i Crne Gore, 23. jula 2006. godine ovaj Dom postaje zvanično zdanje Narodne skupštine Republike Srbije.

Dom Narodne skupštine Republike Srbije
Narodna skupština
Opšte informacije
MestoBeograd
OpštinaStari grad
Država Srbija
Vreme nastanka1907—1936.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture
VlasnikRepublika Srbija
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
www.parlament.gov.rs

Izgradnja parlamenta je trajala veoma dugo, skoro 30 godina. Kamen temeljac je 27. avgusta 1907. godine položio kralj Srbije Petar I Karađorđević, ali je gradnja prekinuta izbijanjem Prvog svetskog rata. Nastavak radova nije otpočeo odmah nakon završetka rata, pa je zgrada dovršena tek 1936. godine, a prvo zasedanje Narodne skupštine Kraljevine Jugoslavije u ovoj zgradi je održano 21. oktobra 1936. godine. Zgradu parlamenta je projektovao arhitekta Jovan Ilkić, koji je preminuo 1917. godine, ne dočekavši završetak izgradnje.

Odlukom Skupštine grada Beograda iz 1984. godine Dom narodne skupštine je proglašen za spomenik kulture.

Položaj uredi

Dom Narodne skupštine je jedno od monumentalnih zdanje u Beogradu i nalazi se na prostoru omeđenom — trgom Nikole Pašića, s prednje strane i ulicama Kosovskom, Takovskom i Vlajkovićevom, s zadnje i bočnih strana. Prostor na kome se nalazi zdanje zauzima oko pola hektara i pokriveno je zelenilom, a u delu do Vlajkovićeve ulice se nalazi mali park. U neposrednoj blizini Doma se nalaze značajne državne institucije — Novi dvor (Predsedništvo Republike) i Stari dvor (Skupština grada Beograda), zgrada Istorijskog muzeja Srbije, zdanje Glavne Pošte i Pionirski park. Zajedno sa ovim zdanjima Dom Narodne skupštine čini jedinstvenu arhitektonsko-funkcionalnu celinu.[1][2]

Prostor na kome se danas nalazi Dom Narodne skupštine u vreme početka izgradnje, 1907. godine je bio zarastao u korov i ševar, a u prvoj polovini 19. veka ovde se nalazila jedna od najlepših turskih džamija u Beogradu. Ona je bila sazidana od tesanog kamena, ali je njena gradnja bila napuštena i dugo je stajala tako nedovršena pa je prozvana Batal džamija. Njen naziv potiče od turske reči batal što znači — porušena, zapuštena. Pored džamije je prolazio Carigradski drum, koji se pružao današnjom trasom Bulevara kralja Aleksandra. Na poljani u blizini džamije, a na mestu današnjeg Doma narodne skupštine, 1830. godine je održana Velika narodna skupština Srbije na kojoj je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o pravima Srba i sultanov berat kojim se knezu Milošu Obrenoviću potvrđuje pravo naslednog kneza. Nakon odlaska Turaka iz Srbije, 1867. godine, Batal džamija je bila srušena, ali je čitav kraj još dugo vremena nosio naziv po njoj.[3]

Istorijat uredi

Ideja o izgradnji uredi

 
Skupštinsko zdanje po projektu Konstantina Jovanovića iz 1892. godine.
 
Enterijer, po projektu arhitekte Nikolaja Krasnova

Stara zgrada Narodne skupštine, nalazila se na mestu današnjeg bioskopa „Odeon“, na uglu ulica Kraljice Natalije i Kneza Miloša.[4] Ovo je bila skromna građevina i sticanjem državne samostalnosti, a potom i proglašenjem Kraljevine Srbije, 1882. godine, izgled ove zgrade je postao nedostojan parlamenta suverene države. Tada se javila potreba za izgradnjom nove zgrade Skupštine pa je za njenu lokaciju odabran prostor marvene pijace kod nekadašnje Batal džamije. Tih godina, ovaj prostor se nalazio na samoj granici izgrađenog dela beogradske varoši.[1]

Godine 1892. Ministarstvo građevina Kraljevine Srbije je izradu projekta nove Skupštine poverilo arhitekti Konstantinu Jovanoviću, koji je pre toga projektovao zgradu Narodne banke, kao i druge javne građevine. Zbog političkih previranja, kao i materijalnih razloga, gradnja objekta je bila odložena za nekoliko godina. Pošto je donošenjem novog Ustava iz 1901. godine Narodna skupština postala dvodomni parlament bio je potreban novi zdanja, koje je pod jednim krovom trebalo da objedini Narodnu skupštinu, Senat i Državni savet, kao i zajedničke prostorije, kabinete i odgovarajući broj kancelarija. Zbog toga je iste godine Ministarstvo građevina raspisalo novi konkurs za projekat „Doma narodnog predstavništva”. Na ovom konkursu pobedio je beogradski arhitekta Jovan Ilkić, čiji se projekat u velikoj meri oslanjao na Jovanovićeve idejne nacrte iz 1892. godine. Zbog sličnosti dva projekata, bio je izložen kritici javnosti, koja je postavljala pitanje originalnosti autorstva i predlagala raspisivanje novog konkursa koji bi predviđao izgradnju skupštinske zgrade u nacionalnom stilu.[5][3]

Izgradnja uredi

 
Dom Narodne skupštine u izgradnji.

Dinastička smena 1903. godine i donošenje novog Ustava, kojim je Narodna skupština ponovo postala jednodomna, nisu uticali na izmene projekta koji je izradio Jovan Ilkić. Ipak određeni politički problemi, poput Carinskog rata odložili su početak gradnje, koja je počela tek 1907. godine. Polaganje kamena temeljca održano je 27. avgusta (9. septembra) 1907. godine, u prisustvu kralja Petra I Karađorđevića i prestolonaslednika Đorđa, narodnih poslanika i diplomatskog kora. Povelja koja je tom prilikom uzidana u temelje sadržala je imena kralja, mitropolita, i glavnog arhitekte Jovana Ilkića.[5][6]

Izvođenje radova povereno je beogradskom preduzimaču Vasi Tešiću. Gradnja je tekla veoma sporo, pa je do 1910. godine izgrađen samo suteren zgrade. Burni istorijski događaji, uticali su na to da do završetka Prvog svetskog rata, 1918. godine zdanje bude izgrađeno samo do nivoa prvog sprata. Nakon završetka rata i formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca odlučeno je da radovi budu obnovljeni. Zbog smrti arhitekte Ilkića, rukovođenje radovima, koji su se ticali ne samo izmena već i restauracije izgubljenih nacrta, povereno je njegovom sinu arhitekti Pavlu Ilkiću. Prema obnovljenim projektima, izgradnja je nastavljena 1920. godine. Najpre su morali da se obnove završeni delovi, koji su propali, jer nisu bili zaštićeni u toku četiri ratne godine.[7][8] Bilo je potrebno proširiti svečanu dvoranu i dvoranu za sednice, jer je KSHS imala više poslanika od Srbije.[9] U novembru 1923. je javljeno da je "nova skupština pod krovom", tj. da je podignuto "malo kube nad velikim srednjim kubetom", na kome su zatim istaknuti državna zastava i "uobičajena zelena grana".[10][11]

 
Dom Narodne skupštine u izgradnji.

Obnovljena gradnja Doma Narodne skupštine išla je takođe sporo i trajala je do 1926. godine kada je potpuno obustavljena. Kao jedan od razloga spore gradnje, kao i prekida radnje, neki navode strah kralja Aleksandra Karađorđevića da je zdanje ukleto i da će on po njegovom završetku stradati. Neki od savremenika priču i „ukletom zdanju” su potkrepljivali pričom da je gradnja početa na pogrešnom mestu — jer se prema narodnom običaju kuća ne zida na raskrsnici puteva, a takođe na prostoru gde se nalazi Skupština nekada nalazila jedna od tri rimske nekropole. Ovi poslednji navodi potvrđeni su 1993. godine, kada su prilikom kopanja toplovoda za zgradu Skupštine pronađeni delovi nekropole sa 13 grobova, koji pripadaju vremenu iz druge polovine drugog veka pre nove ere. S obzirom da je 6. januara 1929. godine kralj Aleksandar zaveo Šestojanuarsku diktaturu i raspustio parlament, potrebe za izgradnjom parlamenta je bilo sve manje.[12]

 
Zgrada Skupština, tridesete godine 20. veka

Treća faze izvođenja Skupštine usledila je nakon smrti kralja Aleksandra, 1934. godine, od proleća 1935.[13] Izvođač radova tada je postalo Arhitektonsko odeljenje Ministarstva građevina, a glavni projektant ovog Odeljenja bio je ruski arhitekta Nikola Krasnov. On je bio ruski emigrant, koji je tokom svog tridesetogodišnjeg iskustva titulu „arhitekte Ruskog carskog dvora“, a potom i „akademika arhitekture“. Poseban doprinos reprezentativnosti Krasnov je dao projektom enterijera sa svim detaljima. Za manje od dve godine izgradnja je bila privedena kraju i Palata Narodne skupštine je svečano osvećena 18. oktobra 1936. godine u prisustvu kralja Petra II Karađorđevića. Sutradan je održana i prva sednica u novom zdanju, i to poslednja sednica starog saziva.[14] Dva dana kasnije, 21. oktobra 1936. godine, održana je u prva sednica Narodne skupštine Kraljevine Jugoslavije uz prisustvo svih članova tadašnje Vlade Milana Stojadinovića.[7][12]

Rad parlamenta uredi

Rad parlamenta u novom zdanju Skupštine nije potrajao dugo — svega tri godine, jer je septembra 1939. godine, nakon sklapanja sporazuma Cvetković—Maček, Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije bila raspuštena. U isto vreme u Evropi je izbio Drugi svetski rat, a ratni požar je aprila 1941. godine zahvatio i Kraljevinu Jugoslaviju. Dom Narodne skupštine je gotovo neoštećen preživeo nemačko bombardovanje 6. aprila 1941. godine. A odmah po okupaciji Beograda, u ovo zdanje se uselila civilna okupaciona uprava za Srbiju. Zgrada Skupštine je ostala neoštećena tokom savezničkog bombardovanja aprila 1944, kao i tokom borbi za oslobođenje Beograda, oktobra 1944. godine. Ubrzo posle oslobođenja Beograda, u Domu Narodne skupštine je 19. novembra 1944. godine održana sednica Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), na kojoj je doneta odluka da se maršal Jugoslavije Josip Broz Tito odlikuje Ordenom narodnog heroja.[2][12][15]

 
Predsednik Republike Josip Broz Tito na svečanoj sednici na kojoj mu je dodeljen drugi Orden narodnog heroja, 15. maja 1972. godine.

Nakon Drugog svetskog rata, Dom Narodne skupštine je postao mesto zbivanja mnogih istorijskih događaja. Ovde je nakon sporazuma Tito—Šubašić, 7. marta 1945. godine proglašena Demokratska Federativna Jugoslavija, a od 7. do 10. avgusta 1945. je održano Treće zasedanje AVNOJ-a na kome je AVNOJ prerastao u Privremenu narodnu skupštinu, u koju je ušao i deo narodnih poslanika, izabranih na izborima 1938. godine. Nakon izbora za Ustavotvornu skupštinu, održanih 11. novembra 1945. godine, ovde je na drugu godišnjicu zasedanja AVNOJ-a u Jajcu, 29. novembra 1945. doneta „Deklaracija o proglašenju Republike”, kojom je uspostavljena Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ). Dva meseca kasnije, 31. januara 1946. godine ovde je proglašen i prvi Ustav FNRJ, prema kome je Narodna skupština FNRJ imala dva doma — Savezno veće i Veće naroda.[16][17][15]

Jedan od svakako najznačajnijih događaja održanih u Domu Narodne skupštine bila Prva konferencija Pokreta nesvrstanih, održana od 1. do 6. septembra 1961. godine. Na ovoj Konferenciji učestvovale su delegacije 25 zemalja učesnica, tri zemlje posmatrača i 24 predstavnika oslobodilačkih pokreta iz svih delova sveta. Najvažniji dokument usvojen na ovoj Konferenciji bila je „Beogradska dekleracija” u kojoj su izneseni — stavovi učesnika o suštinskim problemima sveta, zaključci o određenim otvorenim pitanjima i predlozi za njihovo rešavanje. Sa ove Konferencije su bila upućena i posebna pisma predsedniku SAD Džonu Kenediju i premijeru SSSR Nikiti Hruščovu, u kojim su pozvani da obnove pregovore kako bi se otklonila ratna opasnost.[18][19]

Dve kasnije, u Domu Narodne skupštine je od 12. do 20. septembra 1963. godine održana 52. konferencija Interparlamentarne unije na kojoj je učestvovalo 440 delegata iz 58 zemalja. Na Konferenciji je doneta „Rezolucija o očuvanju mira”, kojom su pozvane sve nacionalne grupe Interparlamentarne unije da utiču na svoje parlamente i vlade da rade na jačanju Ujedinjenih nacija, kako bi one postale što efikasniji instrument za rešavanje međunarodnih problema. Aprila iste godine u Narodna skupština FNRJ je usvojila novi Ustav kojim je naziv zemlje promenjen u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ). Ovim Ustavom promenjena je i struktura Savezne skupštine koji je tada činilo pet veća — Savezno veće, Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće, Socijalno-zdravstveno veće i Organizaciono-političko veće. Svako od ovih veća je imalo po 120 poslanika, izuzev Saveznog veća koje je imalo 190 poslanika.[20] Ovaj Ustav pretrpeo je određene promene tokom 1967. i 1968. godine, pa je nakon toga Saveznu skupštinu činilo — Veće naroda, Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće, Socijalno-zdravstveno veće i Društveno-političko veće. Svako od ovih veća imalo je po 120 poslanika, izuzev Veća naroda koje je imalo 140 poslanika.[21]

Veće naroda Savezne skupštine 21. februara 1974. godine usvojilo je novi Ustav, prema kome je Skupština SFRJ imala dva veća — Savezno veće i Veće republika i pokrajina. Savezno veće je činilo 50 delegata — 30 delegata iz samoupravnih organizacija i društveno-političkih organizacija iz svake republike i 20 delegata iz svake autonomne pokrajine. Veće republika i pokrajina činilo je po 12 delegata iz skupština svake republike i po 8 delegata iz skupštine svake autonomne pokrajine. Godinu dana kasnije, od 31. januara do 6. februara 1975. godine u Domu Narodne skupštine je održana Druga konferencija Interparlamentarne unije o evropskoj saradnji i sigurnosti, na kojoj je učestvovalo 25 evropskih zemalja, kao i predstavnici SAD i Kanade.[22]

U periodu socijalističke Jugoslavije, u Domu Narodne skupštine je održano i nekoliko svečanih sednica posvećenih Josipu Brozu Titu. Prva takva sednica upriličena je 14. januara 1953. godine kada je Tito izabran za prvog predsednika Republike. Potom je 15. maja 1972. godine održana svečana sednica Savezne skupštine na kojoj je Tito povodom 80-og rođendana po drugi put odlikovan Ordenom narodnog heroja. Nakon donošenja novog Ustava, 16. maja 1974. godine na svečanoj sednici Skupštine SFRJ Josip Broz Tito je izabran za predsednika Republike bez ograničenja trajanja mandata, a na istoj sednici su imenovani i članovi Predsedništva SFRJ. Poslednja svečana sednica Skupštine posvećena Tito bila je 16. maja 1977. godine kada je Tito po treći put odlikovan Ordenom narodnog heroja.[23][24][25]

Takođe, u socijalističkoj Jugoslaviji je postojala praksa ceremonijalnih sahrana istaknutih revolucionara i državno-partijskih funkcionera, koje su bile praćene uz masovno prisustvo naroda. Kako bi se što većem broju ljudi omogućilo da istaknutom pokojniku oda počast bili su organizovani „mimohodi” tokom kojih je kovčeg s pokojnikom bio izložen u nekoj od državnih institucija. Takve državne sahrane organizovane su i u Domu narode skupštine, a jedna od prvih je bila sahrana Moše Pijade, 1957. godine, koji je bio predsednik Savezne skupštine. Kovčeg s njegovim telom je 18. marta 1957. godine, neposredno pre sahrane bio izložen u holu Savezne skupštine.[26] Nakon toga, u Domu Narodne skupštine su bili izloženi posmrtni ostaci — predsednik Savezne skupštine Milentija Popovića, 10. maja 1971. godine;[27] revolucionara Veljka Vlahović, 8. marta 1975. godine[28] i predsednika SIV-a Džemala Bijedića, 20. januara 1977. godine.[29] Najveća državna sahrana bila je sahrana Josipa Broza Tita, kada je kovčeg s njegovim telom od 5. do 8. maja 1980. godine bio izložen u holu Doma Narodne skupštine. U ovom periodu, brojni građani i domaće i strane delegacije su mu u mimohodu odale počast.[30]

Arhitektura uredi

 
Narodna skupština
 
Medaljoni na fasadi: Demosten, Ciceron, Atina i Perikle.

Skupštinsko zdanje je osmišljeno i izvedeno kao monumentalni, reprezentativni objekat, uz strogo poštovanje akademskih principa. Strogo poštovanje akademskih principa za vreme projektovanja objekta, predstavljalo je najprikladnije rešenje palate takvog tipa, programa i namene. Središnjim rizalitom objekta dominira portik sa trougaonim timpanonom, oslonjenim na velike stubove, koje nadvisuje kupola s lanternom. Izgledi zdanja su rešavani sa rustičnom obradom suterena ripanjskim zelenim kamenom, oblikom prozora i pilastera koji se protežu kroz dve središnje etaže i završavaju krovnim vencem sa balustradom – ukazujući na neorenesansne i neobarokne uzore koji su korišćeni za rešenja izgleda palate ovakve vrste. Celokupna heraldička dekoracija predviđena izvornim projektom, kao i skulpturalna plastika nije izvedena. Jedini realizovani plastični ukras predstavljaju medaljoni sa predstavom Atene i likovima Perikla, Demostena i Cicerona na bočnim rizalitima, rad vajara Đorđa Jovanovića. Vajarska dekoracija nad portalima u vidu skulpture anđela sa bakljom i maslinovom granom urađena je prema ideji Petra Palavičinija.

Sastavni deo ambijentalnog uređenja građevine predstavljala je i dekorativna ograda sa stilskim kandelabrima, postavljena 1936[31]-37. godine prema Krasnovljevom projektu. Deo ograde predstavljale su i četiri stražare sa stilizovanim fenjerima.[32][33] Ograda se na ovom mestu nalazila do 1956. godine, kada je demontirana i uklonjena prilikom uređenja Trga Marksa i Engelsa (danas Trg Nikole Pašića). Deo ograde je bio u Severnoj Makedoniji odakle je 2021. vraćen u Beograd.[34]

Uz monumentalni stepenišni prilaz, juna/jula 1939. godine postavljena je skulpturalna grupa „Igrali se konji vrani“, rad vajara Tome Rosandića.[35][36]

Program unutrašnjeg uređenja skupštinske zgrade podrazumevao je posebno opremanje prostora, Velike i Male sale, dvorane za sednice i kabineta zvaničnika. Svečanom utisku centralnog vestibila nadvišenog kupolom, pored polihromno obrađenih zidova sa stubovima, pilasterima, nišama i lođama, doprinosi i posebno dekorativno obrađeni mermerni pod. Heraldičkim simbolima i skulpturama vladara ovom prostoru dat je i snažan simbolički karakter. Veliki hol, odnosno „sala za razgovore“, predstavlja centralni skupštinski prostor, koji je ukrašena bogatom štuko dekoracijom i nameštajem u duborezu. Velika skupštinska sala, smeštena u desnom krilu zgrade, projektovana je prvobitno za 200, a potom, nakon izmena projekta, za 400 osoba. U suprotnom, levom krilu zgrade, projektovana je Mala sala namenjena radu Senata. U obe sale, kao i u Sali Ministarskog saveta, zidovi su obloženi štuko dekoracijom, dok je celokupna oprema izveden od orahovine. Komunikacija između prizemlja i prostora sprata ostvarena je sa dva simetrično postavljena stepeništa od belog mermera, čije je ukrašavanje rešeno bronzanim statuama, personifikacijama Pravde i Prosvete kao i grbovima Kraljevine. U enterijeru sprata posebno se izdvajaju prostori namenjeni za administraciju, finansijskom odboru i biblioteci što je jedan od najlepših prostora Skupštine. Krasnovljevi nacrti nameštaja u stilskom pogledu odražavaju ukus beogradskog građanskog duha tog vremena. Zidove Skupštine krasi i dvadeset fresaka, koje su tokom 1937. godine uradili istaknuti jugoslovenski umetnici dekorativnog fresko slikarstva. Od skulptura, tu su alegorija pomorstva i ribarstva, rad Pere Palavičinija, postavljena oktobra 1937;[37] Car Dušan, rad Dragutina Filipovića, isklesan novembra 1937.[38] itd.

Izgradnja Doma podstakla je proces evropeizacije i emancipacije srpske arhitektonske kulture, približavajući je najsavremenijim svetskim tokovima u oblasti monumentalne arhitekture. Pored kontinuiteta namene kojoj služi od podizanja do danas, Dom Narodne skupštine izdvaja se i kao svedočanstvo najznačajnijih događanja političkog života u srpskoj istoriji. Zbog svojih arhitektonskih, istorijskih, kulturnih i umetničkih vrednosti, Dom Narodne skupštine utvrđen je za spomenik kulture 1984. godine.

Galerija uredi

Spoljašnjost Doma Narodne skupštine uredi

Unutrašnjost Doma Narodne skupštine uredi

Reference uredi

  1. ^ a b Dom Narodne skupštine 2010, str. 3.
  2. ^ a b Skupština SFRJ 1978, str. 6.
  3. ^ a b Skupština SFRJ 1978, str. 5.
  4. ^ "Vreme", 11. mart 1937, str. 18. digitalna.nb.rs
  5. ^ a b Dom Narodne skupštine 2010, str. 4.
  6. ^ "Politika", 18. okt. 1936, str. 7
  7. ^ a b Dom Narodne skupštine 2010, str. 5.
  8. ^ „Kao Skadar na Bojani” novosti.rs
  9. ^ "Politika", 11. nov. 1923, str. 6
  10. ^ "Politika", 8. nov. 1923, str. 5
  11. ^ "Ilustrovani list", br. 47 - 1923, str. 12
  12. ^ a b v „Strah od ukletog zdanja” novosti.rs
  13. ^ "Politika", 30. mart 1935
  14. ^ "Politika", 20. okt. 1936
  15. ^ a b „U znaku velikog vođe” novosti.rs
  16. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 42.
  17. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 46.
  18. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 50.
  19. ^ „Dom za treći svet” novosti.rs
  20. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 53.
  21. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 56.
  22. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 62.
  23. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 49.
  24. ^ Skupština SFRJ 1978, str. 64.
  25. ^ „Posle Tita - nema Tita” novosti.rs
  26. ^ Sahrana Moše Pijade foto.mij.rs
  27. ^ Sahrana Milentija Popovića foto.mij.rs
  28. ^ Sahrana Veljka Vlahovića foto.mij.rs
  29. ^ Sahrana Džemala Bijedića foto.mij.rs
  30. ^ Sahrana Josipa Broza Tita foto.mij.rs
  31. ^ "Vreme", 15. okt. 1936 (foto)
  32. ^ "Kolo", 11. mart 1944 (foto ograde pod snegom)
  33. ^ "Kolo", 26. feb. 1944 (stražare vidljive pozadi)
  34. ^ Posle 65 godina: Ograda iz Severne Makedonije stigla u Beograd - vraćena gde je bila od 1936. do 1956. (B92, 9. jun 2021)
  35. ^ "Vreme", 7. jul 1939, str. 12
  36. ^ Šta ne znamo o konjima vranim ispred Skupštine („Politika“, 4. februar 2016)
  37. ^ "Vreme", 31. okt. 1937
  38. ^ "Vreme", 27. nov. 1937

Izvori uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дом_Народне_скупштине_Републике_Србије&oldid=27726298”