Državni udar u Čileu 1973.
Čileanski državni udar 1973. godine predstavljao je kulminaciju višegodišnje političke krize u Čileu, izazvane eskalacijom sukoba između levičarskog predsednika Salvadora Aljendea na jednoj, i desničarskog Nacionalnog kongresa (parlamenta) na drugoj strani, koji je svoje korene imao u Aljendeovoj nameri da u Čile uvede socijalizam. Sukob, koji je zahvaljujući Hladnom ratu osim ideološke i ekonomske imao i međunarodnu dimenziju, te u kome su Aljendea podržavali SSSR i Kuba, a čileanske desničare SAD, rešen je kada su čileanske oružane snage uz finansijsku i propagandnu podršku CIA-e, izvele državni udar 11. septembra 1973. godine.
| Čileanski državni udar 1973. | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Hladnog rata | |||||||
 Bombardovanje palate La Moneda | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Čileanska vlada: •  UP • GAP  MIR | |||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Salvador Aljende Orlando Letelijer Arijel Fontana Migel Enrikez |
Augusto Pinoče Gustavo Leig Hose Toribijo Merino Sezar Mendoza | ||||||
Pučisti su za nekoliko časova uspeli da preuzmu nadzor nad zemljom, a Aljende je izvršio samoubistvo nakon što je s najvernijim pristalicama nekoliko časova pružao otpor opkoljen u predsedničkoj palati.[1] Pučisti, organizovani u huntu čiji je vođa kasnije postao Augusto Pinoče, su potom tokom sledećih nekoliko dana započeli strahovladu tokom koje su uhapšene i mučene na desetine hiljada levičara i Aljendeovih pristalica; pri tome je likvidirano između 1500 i 3000 ljudi, među kojima je bio i niz uglednih ličnosti kao muzičar Viktor Hara.[2] Pinočeov režim je zahvaljujući tome u korenu sasekao pokušaje levičara da organizovaju kontra-puč, odnosno neutralisao kasnije pokušaje pokretanja gerile; zahvaljujući tome je ostao na vlasti sve do 1990. godine i proveo radikalne neoliberalne ekonomske reforme koje će kasnije postati uzor mnogim razvijenim državama.
Puč je, bez obzira na to, predstavljao jedan od najvažnijih, ali i najtraumatičnijih događaja u istoriji Čilea, ali i šire; svetskoj javnosti su razmeri krvoprolića bili neshvatljivi s obzirom na raniju reputaciju Čilea kao oaze stabilnosti i uredne liberalne demokratije u Latinskoj Americi.
Reference uredi
- ^ Ronald Hilton, Chile: The Continuing Historical Conflict, World Association of International Studies, 22 December 1997. Pristupljeno 28. 5. 2013.
- ^ Michael Evans. „National Security Archive Electronic Briefing Book No. 33”. Gwu.edu. Pristupljeno 28. 5. 2013.
Spoljašnje veze uredi
- CIA acknowledges involvement in Allende's overthrow Pinochet's rise, CNN. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. avgust 2009)
- Cronología, Salvador-Allende.cl, originally published in Archivo Salvador Allende, number 14. An extensive Spanish-language site providing a day-by-day chronology of the Allende era. This is clearly a partisan, pro-Allende source, but the research and detail are enormous. (jezik: španski)
- National Security Archive's Chile Documentation Project Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. februar 2015) which provides documents obtained from FOIA requests regarding U.S. involvement in Chile, beginning with attempts to promote a coup in 1970 and continuing through U.S. support for Pinochet
- US Dept. of State FOIA Church Report (Covert Action in Chile)
- 11 September 1973, When US-Backed Pinochet Forces Took Power in Chile – video report by Democracy Now!