Druga eskadrila NOVJ

Druga eskadrila NOVJ formirana je 1. jula 1944. na aerodromu Benina u Libiji, na osnovu dogovora NKOJ sa savezničkom Komandom Sredozemlja, naređenjem Komande Mediteranskog savezničkog vazduhoplovstva MAAF (en. Mediterrainean Air Force) br. 11192. od 7. jula 1944. kao Jugoslovenski skvadron broj 351 (351st Yugoslav Squadron RAF).

Piloti Druge eskadrile NOVJ 1944.

Eskadrila je obrazovana po ratnoj formaciji propisanoj za pokretni lovački skvadron RAF-a {en. Royal air Force }, sa dva vinga od po 8 aviona Hoker hariken (en:Hurricane) IV RP. Letačko i tehničko osoblje sačinjavali su kadrovi koji su iz jugoslovenskog kraljevskog ratnog vazduhoplovstva prešli u NOVJ, i kadrovi iz Prve vazduhoplovne baze NOVJ.

RAF je snabdeo eskadrilu avionima i ratnom tehnikom i izvršio obuku pilota u svojim nastavnim centrima.

Nakon obuke eskadrila je prebačena na aerodrom Kane (it. Cannae) na jadranskoj obali Italije. Prvi borbeni zadatak eskadrila je obavila 23. oktobra 1944.

Pilot Tugomir Prebeg sa oštećenim 'harikenom' po povratku sa zadatka. Snimio pilot kapetan Miloš Marinović

Eskadrila je u taktičkom pogledu i u pogledu snabdevanja i tehničke podrške bila potčinjena 281. vingu Balkanskog ratnog vazduhoplovstva (en. Balkan Air Force), u sastavu RAFVR (en. Royal Air Force Voluntary Reserve). Izvršavala je borbene zadatke nad teritorijom Jugoslavije na osnovu zahteva jedinica i ustanova NOVJ na terenu. Osoblje je nosilo obeležja NOVJ (crvenu zvezdu petokraku na propisanoj šajkači napred) i britanska obeležja (sa strane), kao i dvojne oznake činova. Avioni takođe nosili dvojna obeležja.

Prvi komandant eskadrile bio je kapetan Aleksandar Cenić, komandir „A“ flajta potporučnik Stanislav Vouk, a komandir „B“ flajta - kapetan Franjo Jež. Kroz eskadrilu je tokom rata prošlo 23 pilota, od kojih su 4 poginula, među kojima i komandant eskadrile.

Druga eskadrila NOVJ je za nepunih devet meseci rata izvršila 226 ratnih zadataka sa 971 aviopoletanjem. Ovi zadaci obuhvatili su podršku trupama na zemlji, lovačku zaštitu i izviđanje. Koristila je polazne aerodrome Kane, Vis i Zemunik.

Za borbeni rad Prvoj i Drugoj eskadrili NOVJ britanski Vazduhoplovni savet odao je priznanje:

"U ovom istorijskom vremenu, kada je naš zajednički zakleti neprijatelj platio svoju agresiju potpunim porazom, Vazduhoplovni savet izražava svoje divljenje viteškom i odlučnom udelu koji su odigrali oficiri i ljudstvo jugoslovenskog vazduhoplovstva na važnim poprištima u Sredozemnom moru i na južnoj obali Evrope. Vazduhoplovni savet je svestan neumorne borbe vaših zemljaka protiv napadača i očekuje da će se u doba mira nastaviti drugarstvo naše zemlje i herojske Jugoslavije."

Nakon završetka Drugog svetskog rata dana 16. maja Druga eskadrila je ispisana iz sastava RAF-a i 18. maja sa Prvom eskadrilom formira 1. lovački puk.