Dubinomer
Dubinomer (engl. the hand lead, echo sounder) je sprava za merenje dubine mora. Razlikuju se dubinomeri za navigaciju i dubinomeri za okeanografiju, koji se nazivaju i batometri.
Tehnike uredi
Navigacijski dubinomeri se mogu podeliti u tri glavne grupe:
- dubinomeri koji mere dubinu dužinom motke, isteklog kanapa ili žice (ručni dubinomeri)
- dubinomeri koji mere dubinu na osnovu hidrostatskog pritiska
- dubinomeri koji mere dubinu zvukom, odnosno ultrazvukom[1]
Ručni dubinomeri uredi
Današnji ručni dubinomeri imaju udicu koja je ispletena od kudelje, tako da se ne uvija i duga je do 60 metara. Teg je od olova, ima čunjast oblik i težak je oko 3kg. Uzica se deli komadićima kože, koji se provuku kroz konopac.
Merenje dubine na osnovu hidrostatskog pritiska uredi
Ovu tehniku koristi Varluzelov dubinomer koji radi na principu Bojl-Mariotovog zakona.
Merenje dubine zvukom uredi
Princip merenja morske dubine zvukom sastoji se u tome da se eksplozijom bombe, udarom malja ili vibracijama membrane proizvede na površini mora niz zvučnih talasa. Ti talasi se koncentrično rasprostiru na sve strane oko izvora zvuka. Šire se i prema dnu, dođu do dna, i kao talasi eha vraćaju se na površinu. Iz poznate brzine širenja zvuka u vodi i merenja vremena koje je proteklo dok je zvuk prevalio put od površine do dna, i eho od dna do površine, može se izračunati dubina mora.
Istorija uredi
Ručni dubinomeri su se upotrebljavali verovatno već od početka plovidbe. Sastojali su se iz kanapa i kamena. Jedinica za merenje bio je hvat. Već na slikama egipatskih i feničanskih brodova vidi se osoba koja meri dubinu dugom drvenom motkom. Prva potvrda da se merila dubina veća od brodskog gaza nalazi se u drugoj knjizi Herodotove istorije.[2] Druga potvrda o merenju dubine blizu obale nalazi se u opisu putovanja svetog Pavla.[3] Početkom nove ere počeo je za veće dubine da se upotrebljava poseban konopac, na kome su hvatovi bili označeni čvorovima.
Okeanske dubine počele su se meriti relativno kasno. Prva beleška o tome nalazi se u Kolumbovom dnevniku. Naveo je da je sve kanape koje je imao na brodu i teg spustio 300m duboko. Pošto nije dosegao dno, zaključio je da je to najdublje mesto na zemaljskoj kugli.
U 16.v. mnogi pomorci spominju dubinomer, ali ga niko ne opisuje. Najstariji opis dubinomera napisan je u 17. veku.[4]
Već od 16.v. mnogi izumitelji su pokušavali da nađu način da izmere dubinu mora bez kanapa. Zanimljiv je dubinomer koji je izgradio napuljski brodograditelj Leo Batista Alberti.[5]
1807. Arago predlaže da se širenje zvučnih talasa u vodi iskoristi za merenje velikih dubina. Od tada počinje razvoj dubinomera koji koriste zvuk, koji se danas najviše koriste.
