Dubočaj (arheološki lokalitet)

44.659961° S; 20.740851° I / 44.659961; 20.740851

Dubočaj

Regija	Balkan, Južna Evropa i Srednja Evropa
Period	Neolit, Stari vek
Tip nalazišta	Arheološko nalazište

Dubočaj je arheološki lokalitet koji se nalazi u u ataru Grocke, dva kilometra udaljen od naselja, na desnoj strani puta Beograd – Smederevo. Na ovom lokalitetu oktkriveni su prvi i najstariji tragovi naselja koji potiču iz mlađeg kamenog doba.

Istorija

Dubočaj je veliki atar, ispresecan dubokim jarugama sa strmim padinama, kojima su tekli potoci. Ove padine često su bile obrasle šumama i gajevima po kojima je i atar dobio ime. U ovom imenu sjedinjene su dve reči: dubok i gaj što je spajanjem prešlo u dubokgaj, dubokkaj, dubokaj i Dubočaj.

Lokalitet je identifikovan je kao Mutatio ad sextum milliate i prema rimskim itinerarima, nalazio se na šestoj rimskoj milji od Tricorniuma (Ritopek), sa kojim je služio kao zaštita puta Singidunum – Viminacijum.

Na prostoru atara Dubočaj u našoj istoriji odigrale su se dve značajne bitke. Prva 1739. godine između austrougarske i turske vojske, kada su Turci odneli pobedu a druga bitka 1914. u kojoj je Srbija branila prelaz preko Dunava od mnogobrojnije austro ugarske vojske.

Arheološka istraživanja

Početak

Čuveni srpski lekar, dr Aleksandar Kostić, bio je vezan za gročanske atare preko Boleča, gde je u svojoj ambulanti, tokom Prvog svetskog rata, lečio ranjenike. Motivisan ratnim uspomenama, ali i lepotom prirode, 1932. godine je na lokalitetu Dubočaj odlučio da sazida kuću.

Od Ilije Garašanina je 1931. godine kupio vinograd i kopajući temelje svoje kuće naišao je na arheološke nalaze, među kojima su bile i dve raskošne rimske grobnice, što je podstaklo njegovo interesovanje za arheologiju. Tokom narednih 45 godina amaterski se bavio arheologijom i prikupljao artefakte pronađene na lokalitetu Dubočaj.

Sistematska arheološka istraživanja

Prilikom sistematskih arheoloških iskopavanja 1963. i 1964. godine otkriveni su arhitektonski spomenici iz perioda od II do III veka, solidne gradnje i sa ostacima reljefa i sitne kamene plastike, ali i nešto noviji objekti lošije gradnje, na osnovu pronađenog novca datovani u IV vek. Navedene činjenice, ukazuju na korišćenje zemljišta kao kontinualnog privrednog basena.

Na istom lokalitetu otkriveni su, prvi u Srbiji, ostaci ville rustice. Otkrivena rimska grobnica vezuje se za poznatu grobnicu u Brestoviku. Svi ovi nalazi od velikog su značaja za izučavanje ekonomskih i političkih zbivanja na širem području Singidunuma. Na lokalitetu je otkriveno i neolitsko naselje starčevačke kulture.

Legat dr Aleksandra Kostića

Godine 1978. dolazi na ideju o osnivanju muzeja i celokupnu svoju zbirku poklanja opštini Grocka, sa željom da legat bude izložen u restauriranoj Rančićevoj kući. Muzej je tu i otvoren, pod imenom „Zavičajni muzej Grocke”, Dubočajska zbirka paleoloških, arheoloških, numizmatičkih i drugih iskopina profesora Kostića bila je stalna postavka.

Zbog neadekvatnog održavanja Rančićeva kuća je 90-ih godina 20. veka zatvorena, a Dubočajska zbirka povučena. Njegov legat, koji obuhvata nalaze sa lokaliteta Dubočaj u Grockoj, ostao je skriven od javnosti gotovo 20. godina. Danas je izložen kao stalna arheološka postavka u galeriji biblioteke „Ilija Garašanin” u Grockoj. Postavku su realizovali, podrškom GO Grocka, kustos Centra za kulturu Grocka Zorica Atić, kustosi Muzeja grada Beograda dr Miloš Spasić i Dragana Stojić, i arheolog Rade Milić.

Vidi još

• Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj
• Gročanska čaršija
• Aleksandar Kostić
• Biblioteka „Ilija Garašanin”, Grocka

Literatura

• Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda (1970). Grocka spomeničko nasleđe. Beograd. 
• Lazarević, Milan (1999). Grocka i Gročani. Beograd. 
• Atić, Zorica (2018). Toplina varoškog doma Grocke : Gročanska čaršija i rančićeva kuća. Grocka: Centar za kulturu Grocka.