Dubrovačka književnost
Dubrovačka književnost obuhvata književnost stvorenu na tlu Dubrovačke republike i ona predstavlja najviše domete književnosti humanizma i renesanse među Južnim Slovenima. Stvarana je na lokalnom jeziku tzv. dubrovačkom književnom jeziku koji je u osnovi štokavsko istočnohercegovački dijalekat (i)jekavskog izgovora sa čakavizmima i ikavizmima (kojih nije bilo u svakodnevnom govoru[1]) preuzetim iz susednih dalmatinskih govora i romanskim pozajmljenicama iz dalmatskog (kojim se koristio romanski deo stanovništva) i italijanskog (toskanskog) jezika. Kao najstarije delo renesanse u Dubrovniku uzimaju se tri stiha koja je 1421. godine na praznoj strani „Carinskog statuta“, ćirilicom zapisao Džonko Kaličević[1]. Krajem XV veka javljaju se petrarkisti Šiško Menčetić sa kanconijerom u kome ima više od 500 pesama i Džore Držić. Nakon njih se počinju da stvaraju Mavro Vetranović, Nikola Nalješković i Marin Držić, a potom u drugoj polovini XVI veka Dinko Ranjina, Dinko Zlatarić i Andrija Čubranović. Krajem XVI i početkom XVII veka javlja se barok u dubrovačkoj književnosti koji svoj vrhunac dostiže u delima Ivana Dživa Gundulića, Dživa Bunića i Džona Palmotića. Ignjat Đurđević i njegovo delo „Uzdasi Mandolijene pokornice“ iz 1728. godine predstavljaju njen poslednji veliki domet. Ep „Osman“ Ivana Gundulića predstavlja najznačajnije delo dubrovačke književnosti i najuspeliji slovenski barokni ep,[1] a od značajnih dela svakako treba pomenuti i komediju Marina Držića „Dundo Maroje“. Vuk Stefanović Karadžić je dva elementa dubrovačkog književnog jezika (čuvanje glasa h i dentala d i t iza je nastalog od kratkog glasa jat) koji su se u većini drugih sredina izgubili, uneo 1836. i 1839. godine u svoju jezičku reformu. U današnjoj nauci postoji sporenje oko toga da li dubrovačku književnost treba svrstati u srpsku ili hrvatsku književnost (u zavisnosti od toga da li se dubrovački govor smatra delom srpskog ili hrvatskog jezika) ili je ona nešto između njih.
Neki od pisaca uredi
Narodni jezik i pisma Dubrovačke republike uredi
Sami Dubrovčani su svoj govor nazivali srpskim (lingua serviana), dubrovačkim, naškim, slovinskim, ilirskim, a u nekoliko slučajeva hrvatskim.[1] U pisanju su korišćeni glagoljica i ćirilica, a od XV veka i latinica koja je kasnije u potpunosti potisnula prva dva pisma. Pored upotrebe za korespondenciju sa vladarima širom Balkana, ćirilica je korišćena i u samom Dubrovniku, kako među stanovništvom, tako i među katoličkim klerom (na jednom molitveniku iz 1512. godine stoji da je ispisan „srpskim pismom i jezikom“, a treba pomenuti zbornik pobožnih tekstova Libro od mnozijeh razloga iz 1520. godine).[1]
- „U Dubrovniku, ako i ne od prvoga početka, a to od pamtivijeka govorilo se srpski; govorilo, kako od pučana, tako od vlastele, kako kod kuće, tako u javnom životu...“
(Natko Nodilo, istoričar)[2]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d Aleksandar Milanović, Kratka istorija srpskog književnog jezika, Beograd. 2004. ISBN 978-86-17-11104-3.
- ^ Jeremija D. Mitrović, Srpstvo Dubrovnika, Beograd. 1992. ISBN 978-86-379-0319-2.
Literatura uredi
- Milanović, Aleksandar (2004). Kratka istorija srpskog književnog jezika. Beograd. ISBN 978-86-17-11104-3.
