Dužd

Dužd (ital. Doge) je bila titula koju su nosili izabrani šefovi pojedinih italijanskih gradova-republika tokom srednjeg veka i renesanse. Potiče od latinske titule duksa. Najpoznatiji su bili duždevi Mletačke i Đenovljanske republike.

Titula

U Mletačkoj republici dužd je bio predstavnik izvršne vlasti. Do 8. veka je bio predstavnik civilne, a od tada je u svojim rukama koncentrisao i vojnu vlast. Sve do 10. veka mletački dužd priznavao je vrhovnu vizantijsku vlast. Do 1172. godine funkcija dužda bila je izborna. Od 1172. godine izbor mletačkog dužda poveren je odboru četrdesetorice koju biraju četvorica preedstavnika Velikog veća Venecije. Od 1229. godine odbor je činio četrdeset i jedan član. Propisi za izbore mletačkog dužda uvedeni 1268. godine ostali su na snazi sve do ukidanja Republike 1797. godine Kampoformijskim mirom po završetku Rata prve koalicije. Cilj novih propisa bio je da se maksimalno umanji uticaj pojedinih velikih porodica. Na početku nisu postojala ograničenja u kandidaturi za đenovljanskog dužda.

Reformom iz 1528. godine plebejci su proglašeni nepodobnim, a imenovanje dužda povereno je članovima velikog veća. U Mletačkoj je mandat dužda trajao do njegove smrti, iako postoje slučajevi da su pojedini duždevi silom zbačeni sa vlasti. I u Đenovljanskoj republici je mandat dužda u početku trajao do njegove smrti, ali je 1528. godine reformom Andrea Dorija smanjen na dve godine. Institucija dužda je, po uzoru na Veneciju, uvedena i u Dubrovačku republiku. Njegova vlast bila je znatno manja od vlasti duždeva u Đenovi i Veneciji i bila je ograničena na 30 dana. Dubrovački duždevi predsedavali su pojedinim telima.

Izvori

• Italija u 15. veku - Alberto Tenenti, Klio, 2001. godina