Dunđerski (porodica)
Porodica Dunđerski je bila jedna od najbogatijih srpskih porodica u tadašnjoj Austrougarskoj. Većina članova porodice bili su dobrotvori, učestvovali su u raznim humanitarnim akcijama, ulagali u kulturu i pomagali mladim umjetnicima kao što su Laza Kostić, Uroš Predić, Jovan Jovanović Zmaj.
Njihov prestiž se ogledao u njihovom dobročinstvu, tvaralaštvu i patriotizmu. Porodica je imala veliku ulogu u privrednom, društvenom i kulturnom životu i snažno su uticali na formiranje i profilisanje srpskog građanstva u Habzburškoj monarhiji. [1]
Porijeklo porodice i mitovi o sticanju bogatstva
urediPočetkom 17. vijeka iz sela Višnjevo, pored Gacka preci Dunđerskih stižu u Austrougarsku i naseljavaju se verovatno prvo u Subotici. U prilog tome govore istorijski spisi subotičkog Magistrata, gde se spominje prezime Dunđerin.[2] Najstariji poznati predak koji se najčešće uzima i za rodonačelnika je svakako Avram Dunđerski. O sticanju njihovog bogatstva postoje dvije legende. Jedna je da je dok je nadničio Avram slučajno pronašao ćup sa zlatom koji je na pametan način iskoristio. Dok druga govori o tome da je za vrijeme Austrijsko-turskog rata Avram prevezao jednog Turčina iako to nije ni pretpostavljao. Iz zahvalnosti na spašavanju života i prevozu on mu ostavlja pare koje ulaže u investicije.[traži se izvor] Svi izvori navode veliko porodično bogatsto, ali svi navode da se porodica obogatila pod nerazjašnjenim okolnostima.[3]
Više članova porodice sahranjeno je u Srbobranu, u kripti porodične kapele „Sveti Đorđe”.[4]
Gedeon „Geca” Dunđerski
urediGeca Dunđerski | |
|---|---|
 Geca Dunđerski | |
| Puno ime | Gedeon Dunđerski |
| Nadimak | Geca |
| Datum rođenja | 1807. |
| Mesto rođenja | Srbobran, Kraljevina Ugarska |
| Datum smrti | 1883. |
| Mesto smrti | Srbobran, Austrougarska |
Najmlađi sin Avrama i začetnik njihovog bogatstva bio je Gedeon Dunđerski. Zvali su ga Geca. To mu nije bilo ime po rođenju, već se zvao Jovan, a novo ime je dobio po krštenju 1807. godine u Sentomašu, po episkopu bačkom, Gedeonu Petroviću, koji je tada došao da osvešta sentomašku pravoslavnu crkvu.[5] Po završetku škole u Srbobranu preuzeo je vođenje imanje jer mu je sa 16 godina umro otac. Iz braka sa njegovom ženom dječije doba preživela su tri sina Lazar, Aleksandar i Novak. Svojim napornim radom stekao je veliko bogatstvo. Bio je dobrotvor i učestvovao je u raznim humanitarnim akcijama. Ulagao je u kulturu i školovanje što pokazuje činjenica da je za osnivanje škole u Srbobranu dao dio svog imanja a pozorištu udijelio 1.000 forinti. Tokom revolucije 1848. godine izgubio je oko tri četvrtine svoje imovine što je uspio da povrati uz pomoć svog najmlađeg sina Lazara.
Lazar Dunđerski
urediLazar Dunđerski | |
|---|---|
 S ikonostasa Privrednikovih dobrotvora | |
| Datum rođenja | 25. mart 1833. |
| Mesto rođenja | Srbobran, Kraljevina Ugarska |
| Datum smrti | 13. jul 1917. (84 god.) |
| Mesto smrti | Srbobran, Austrougarska |
Kao i kod Avrama, Gedeonov najmlađi sin Lazar naslijedio je i uvećao stečenu imovinu. Završio je osnovnu školu i gimnaziju u Sremskim Karlovcima i Požunu, posle čega odlazi u Beč na prava. Zbog bolesti ubrzo se vraća, već sledeće godine. Sa 20 godina posvetio se poljoprivredi. Kada se oženio sa Sofijom Georgijević 1855. godine imanje mu je bilo malo veće od njenog miraza. Ubrzo je toliko napredovao da je postao čuven po svom ogromnom bogatstvu. Imao je dva sina Gedeona i Đorđa kao i tri ćerke Lenku, Olgu i Milku. Kao i svi Dunđerski bio je dobrotvor i mnogo novca je dao u dobrotvorne svrhe. Umro je u dubokoj starosti u Bečkom sanatorijumu. Sahranjen je u Srbobranu.[traži se izvor]
Jelena „Lenka” Dunđerski
urediLenka Dunđerski | |
|---|---|
 S ikonostasa Privrednikovih dobrotvora | |
| Puno ime | Jelena Dunđerski |
| Nadimak | Lenka |
| Datum rođenja | 21. novembar 1870. |
| Mesto rođenja | Srbobran, Kraljevina Ugarska |
| Datum smrti | 21. novembar 1895. (25 god.) |
| Mesto smrti | Beč, Austrougarska |
Lenka je bila najmlađa ćerka Lazara i Sofije Dunđerski. Imala je plave oči [traži se izvor] i zračila je izrazitom ljepotom. Obrazovala se u Beču, pričala više jezika i svirala klavir. Od svih Dunđerskih ona je vjerovatno najpoznatija što se pripisuje Lazi Kostić koji je u njenu čast napisao najljubavniju srpsku pjesmu „Santa Maria della Salute”. Ona je bila njegova muza i nikada preboljena ljubav. Učestvovala je u raznim humanitarnim akcijama i koncertima a na nekima je i pjevala. Mnogi njen glas i stav opisuju kao nježan i umiljat. Iako je spolja bila prava dama u dubini duše je bila mali mangup što svjedoče mnoge priče iz tog perioda. Svirala je klavir, pevala i govorila nekoliko jezika. Umrla je veoma mlada sa 25 godina na svoj rođendan 21. novembra 1895. godine u Beču.
Porodično stablo
uredi| Avram Dunđerski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aron Dunđerski | Nestor Dunđerski | Gedeon „Geca” Dunđerski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lazar Dunđerski | Novak Dunđerski | Aleksandar „Šandor” Dunđerski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gedeon „Geda” Dunđerski | Đorđe „Đoka” Dunđerski | Olga Dunđerski | Emilija „Milka” Dunđerski | Jelena „Lenka” Dunđerski | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Porodica Dunđerski”.
- ^ „Kulturni centar Novog Sada”.
- ^ „Kulturni centar Novog Sada”.
- ^ „Večni mir nesrećne duše: Evo gde je sahranjena Lenka Dunđerski”. B92. 7. 1. 2023. Pristupljeno 9. 1. 2023.
- ^ „Kulturni centar Novog Sada”.
- ^ Dvorci Vojvodine: Gecini Dunđerski, 1. deo RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal
- ^ Dvorci Vojvodine: Gecini Dunđerski, 2. deo RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal
Literatura
uredi- Narodna enciklopedija - Stanoje Stanojević, Zagreb, 1925 — 1929.
- Istorijski časopis knj. LII, Istorijski institut, Beograd, 2005
Spoljašnje veze
uredi- Carstvo Dunđerskih („Glas javnosti“, 29. januar 2001.)
- Najbogatiji Srbin svog doba (Vreme, 9. april 2015) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. mart 2017)
- Mit i stvarnost Gece Dunđerskog („Večernje novosti“, 5. septembar 2015)
- Lazar, najbogatiji Srbin svoga doba („Večernje novosti“, 6. septembar 2015)
- Porodica Dunđerski: Vratite nam 1.000 otetih jutara („Večernje novosti”, 18. mart 2014)
- Predavanje o istoriji i članovima porodice Dunđerski
