Dušan Matić
Dušan Matić (Ćuprija, 31. avgust 1898 — Beograd, 12. septembar 1980) bio je srpski pesnik, prevodilac, pisac i univerzitetski profesor.[1]
| Dušan Matić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 31. avgust 1898. |
| Mesto rođenja | Ćuprija, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 12. novembar 1980. (82 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija |
| Nacionalnost | Srbin |
| Obrazovanje | Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu,Gimnazija Ćuprija |
| Univerzitet | Univerzitet u Beogradu |
| Zanimanje | Pisac |
| Književni rad | |
| Žanr | Nadrealizam Socijalistički realizam |
| Potpis |  |
Jedan je od pokretača nadrealizma u srpskoj književnosti i jedan od trinaest osnivača beogradske grupe nadrealista.[2] Bio je pesnik sa intelektualnim i filozofskim težnjama.
Radio je kao profesor gimnazije pre rata i profesor Akademije za pozorište, film i televiziju Beograd posle rata. Kratko vreme, odmah posle rata, radio je u redakciji izdavačkog preduzeća „Prosveta“. Kao gimnazijski profesor predavao je 13 godina, a onda posle dva politička hapšenja biva bez osude penzionisan.
Biografija uredi
Školovao se u Francuskoj - Grenoblu i Nici, Filozofski fakultet započeo u Parizu, završio u Beogradu. Kao mladić preživeo je povlačenje preko Albanije.[3]
Godine 1922. diplomira na Filozofskom fakultetu u Beogradu i objavljuje prve tekstove u časopisu „Putevi“. Vraća se u Francusku, zatim putuje u Nemačku (Drezden, Vajmar, Berlin), Austriju, Belgiju, Holandiju i Dansku.[3]
On je bio saradnik u avangardnim časopisima „Zenit“ i „Putevi“.
Bio je jedan od osnivača grupe beogradskih nadrealista i potpisnik manifesta i jedan od osnivača, pokretača i urednika almanaha „Nemoguće-L'Impossible". Tu je objavio fotokolaž Mutan lov u bistroj vodi.
Sa Oskarom Davičom i Đorđem Kostićem napisao knjigu „Položaj nadrealizma u društvenom procesu“.
Početkom rata je uhapšen i neko vreme proveo u Banjičkom logoru.[3]
Bio je saradnik Radio-Beograda od 1944. do 1948, od 1952. do 1953. jedan od urednika lista Svedočanstva, od 1955 do 1968. sa Eli Fincijem uređuje Književnost.[4] Godine 1945. je kratko vreme bio urednik u izdavačkom preduzeću „Prosveta“.[3]
Bio je član redakcije bibliotke Srpska književnost u sto knjiga.[4]
Postavljen je za direktora Akademije za pozorišnu umetnost u Beogradu 1948. godine gde je i predavao savremenu književnost sve do odlaska u penziju 1966. godine.[3]
Sarađivao je sa Aleksandrom Vučom - fotomontaže i roman Gluvo doba. Značajna je njihova saradnja na Vučovoj poemi za decu Podvizi družine „Pet petlića”, za koju je Matić napisao predgovor i uradio naslovnu stranu i ilustracije - pet tabli narativnih kolaža. U ovom predgovoru praktično je dao definiciju tehničke i semantičke logike kolaža beogradskih nadrealista.[5]
Nakon nadrealističkog eksperimenta, Matić je svoj poetski izraz pronašao u misaonoj i intelektualnoj poeziji. Njegovi eseji odlikuju se preciznošću izraza, širokom erudicijom i stilskom jasnoćom.
Prvu samostalnu knjigu, zbirku eseja „Jedan vid francuske književnosti“ (1952), objavio je tek u pedesetčetvrtoj godini života. Prvu pesničku knjigu, "Bagdala" (1954), u pedesetšestoj. Kasnije, sve do smrti, bio je plodan u obe oblasti, i u poeziji i u esejistici. Kao nadrealista, prošao je kroz sve faze, od nadrealističke preko socijalno-aktivističke do neomodernističke.
U prvoj fazi obeležja njegove poezije su: antitradicionalizam, destrukcija pesničke forme, eksperimentalizam. Razračunavao se ne samo s određenim vidovima tradicije nego s poezijom kao takvom, s pesmom, s pesničkim jezikom. Tako su nastale njegove najpoznatije, „antipesme“ – Godišnja doba, Domaći zadatak, Zarni vlač i dr, u kojima se pesnik igra jezikom i smislom, pravi duhovite obrte i verbalne dosetke, izobličava reči.[6]
Godine 1969. je izabran za profesora emeritus Akademije za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu.[3]
Za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) izabran je 16. decembra 1965, a za redovnog člana 28. maja 1970.[1]
12. septembra 1980. godine umire u 82. godini na internoj B klinici u Beogradu.[3]
Nagrade i priznanja uredi
Dušan Matić je dobitnik više nagrada i priznanja:[3]
- Nagrade Udruženja književnika NR Srbije (1953., 1957.).
- Sedmojulske nagrade Izvršnog veća NR Srbije za zbirku pesama „Buđenje materije“ (1960.),
- Zmajeve nagrade Matice srpske u Novom Sadu (1965.),
- Zlatne značke Sterijinog pozorja u Novom Sadu (1965.),
- Sedmojulske nagrade Izvršnog veća SR Srbije za životno delo (1966.).
- Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem (1968.),
- Plakete Univerziteta umetnosti u Beogradu (1974.),
- Nagrade AVNOJ-a (1975.),
- Ordena Republike sa zlatnim vencem (1978.
- Oktobarske nagrade grada Beograda za zbirku pesama „Munjevit mir“ (1978.)
Nasleđe uredi
U Ulici Vojvode Dobrnjca u Beogradu postavljena je spomen-ploča na zgradi u kojoj je Dušan Matić dugo živeo.[3] Obeležje je postavljeno u sklopu velike akcije “Vratimo dug piscima” koju vode Ministarstvo kulture i “Večernje novosti”
“Zavojitim stepeništem koje vodi do drugog sprata zgrade u Vojvode Dobrnjca 26, gde je stolovao, sanjao, pisao i razgovarao Dušan Matić, znameniti srpski i evropski pesnik, romansijer, esejista, prevodilac, na prstima su se uspinjali, gotovo ritualno, mladi pesnici, glumci, putnici namernici, boemi i mondeni... Dolazili su u ovu jedinstvenu pričaonicu sa uzbuđenjem iščekujući taj neopisivi razgovorni dril jer - ovde se učilo razgovoru...” Rekao je dr Draško Ređep, prilikom otkrivanja spomen-ploče na ulazu zgrade u kojoj je Matić proveo 39 godina, od 1941. do smrti 1980. godine.
Gradska biblioteka u njegovom rodnom gradu, Ćupriji, nosi njegovo ime.[7]
U Ćuprijskoj biblioteci se nalazi Legat — spomen-soba Dušana Matića, u kojoj se čuvaju lični predmeti velikog pesnika.[8]
Matićevi dani uredi
U Ćupriji se godinama održavaju “Matićevi dani”. U okviru ove tradicionalne manifestacije od 8. do 15. septembra odvijaju se mnogobrojna zanimljiva kulturna dešavanja, okrugli stolovi, pozorišne predstave, izložbe slika, kao i dodela nagrade „Matićev šal“. Cilj manifestacije je promocija i afirmacija mladih literarnih stvaraoca kao i sećanje na delo i rad Dušana Matića.[3]
Zanimljivosti uredi
Belgijska rok grupa T.C. Matic u svom nazivu nosi prezime ovog književnika.
Dela uredi
- „Položaj nadrealizma u društvenom procesu“ sa Oskarom Davičom i Đ. Kostićem
- „Gluvo doba“ sa Aleksandrom Vučom (1940)
- „Jedan vid francuske književnosti“ (1952)
- Knjiga pesama „Bagdala“ (1954)
- „Buđenje materije“ - pesme (1959)
- „Laža i paralaža“ (1962)
- Izbor ranije objavljenih tekstova (1966)
- „Knjiga rituala"
- „Prošlost dugo traje“ (1977)
- Veliki broj eseja, filozofskih rasprava, kritika i scenarija za radio emisije
Reference uredi
- ^ a b „DUŠAN MATIĆ”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 4. 2. 2022.
- ^ Milovanović, Jovana. „“NADREALAN” I “NEMOGUĆI”: SALVADOR DALI I BEOGRADSKI NADREALISTI”. slikeiprilike.com. Jovana Milovanović i Sofija Savić. Arhivirano iz originala 16. 06. 2020. g. Pristupljeno 4. 3. 2020.
- ^ a b v g d đ e ž z i „Važni datumi iz života Dušana Matića”. biblioteka.cuprija.rs. Pristupljeno 4. 2. 2022.
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 479.
- ^ Tešmanović, Anđelko. „Beogradski nadrealizam”. Serbian modern art. Anđelko Tešmanović. Pristupljeno 4. 3. 2020.
- ^ Deretić, Jovan (2007). „Avangarda”. Kratka istorija srpske književnosti (Projekat Rastko izd.). Novi Sad: Adresa. ISBN 978-86-86761-13-2. Pristupljeno 6. 3. 2020.COBISS.SR 167148295
- ^ „NAŠA PRIČA”. biblioteka.cuprija.rs. Pristupljeno 4. 2. 2022.
- ^ „Legat Dušana Matića”. biblioteka.cuprija.rs. Pristupljeno 4. 2. 2022.
