Dušic Nemanjić
Dušman Nemanjić (oko 1308 — između 1314 i 1321) je bio stariji sin Stefana Dečanskog, koji je zajedno sa ocem prognan 1314. godine u Carigrad. Često je poistovećivan sa Dušanom usled pomena deminutivnog oblika "Dušica" umesto imena budućeg srpskog cara kod arhiepiskopa Danila.
| Dušman Nemanjić | |
|---|---|
 Prikaz Dušmana na lozi Nemanjića u Dečanima. | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | između 1306. i 1308. |
| Mesto rođenja | nepoznato, Zeta, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | između 1314. i 1321. |
| Mesto smrti | Carigrad, Vizantija |
| Porodica | |
| Supružnik | nema |
| Potomstvo | nema |
| Roditelji | Stefan Uroš III Teodora Smilec |
| Dinastija | Nemanjići |
Biografija uredi
Ime uredi
Starija istorigrafija, pozivajući se na reči arhiepiskopa Danila, odnosno njegovog nastavljača koji je umetnuo pobunu Stefana Dečanskog u Žitije kralja Milutina, smatrala da je Dušman bio mlađi Stefanov sin po imenu "Dušica". Međutim, najstarija izdanja Danilovog zbornika pominju "Dušmana i Dušica". Takvo imenovanje Stefanovih sinova nailazimo i u svim rodoslovima i letopisima. Dejan Ječmenica je pojasnio da je "Dušica" u stvari deminutiv od Dušana, mlađeg Stefanovog sina koji će 1331. godine biti krunisan za srpskog kralja, a 1346. godine za srpskog cara. Dušman, koji je svaki put navođen pre Dušana, bio je stariji brat[1].
Rođenje uredi
Dušman je bio sin srpskog kralja Stefana Dečanskog i Teodore Smilec (Paleolog). Obično se uzima da se Teodora udala za Stefana oko 1306. godine. Arhiepiskop Danilo opisuje ženidbu Stefana Dečanskog nedugo pre nego što mu je Milutin dodelio oblast Zete na upravu. Kako se danas, zahvaljujući povelji kralja Milutina benediktanskoj opatiji Svete Marije Ratačke, zna da je Stefan došao na upravu u Zeti marta 1306. godine, rođenje Dušmana treba smestiti u period ubrzo nakon ovog događaja, a svakako pre 1308. godine kada se smatra da je rođen Dušan. Pored toga, Dušman i Dušan su bili u "drugom mladosnom uzrastu" prilikom progonstva u Carigrad. Ove godine obuhvataju dob između pet i četrnaest godina što potvrđuje da je Dušman rođen između 1306. i 1308. godine[2].
Progonstvo u Carigrad uredi
Dušman je, zajedno sa ocem i bratom, prognan u Carigrad nakon Stefanove neuspešne pobune protiv oca. Prema mišljenju Radoslava Grujića, Teodora je ostala u Srbiji[3]. Stefana je na pobunu podstakla zetska vlastela. Pretpostavlja se da je razlog Stefanove bune obnova odredbe Deževskog sporazuma da Milutina nasledi Vladislav, sin njegovog brata Dragutina, čime je Stefan otpao kao mogući naslednik srpskog prestola. Nakon neuspešne pobune, Stefan je, po rečima arhiepiskopa Danila i Grigorija Camblaka, oslepljen i prognan u Carigrad, kod Milutinovog zeta Andronika[4]. Camblak piše da je Stefan boravio u manastiru Pantokratora. O boravku Stefanovih sinova u Carigradu biografi nisu ostavili više podataka[5].
Smrt uredi
Stefan Dečanski se u Srbiju vratio sa jednim sinom, Dušanom, koga je Milutin kao taoca zadržao nakon što je sinu dao na upravu budimljansku oblast. Stariji sin, Dušman, umro je u Carigradu. Gijom Adam, barski nadbiskup koji je 1332. godine sastavio spis posvećen krstaškoj ideji francuskog kralja, inače izraziti protivnik srpske dinastije Nemanjića, donosi nam priču kako je Stefan Dečanski sam ubio svoga sina pošto je ovaj saznao da mu otac nije u potpunosti oslepljen. U svedočenja Gijoma Adama, međutim, ne može se u potpunosti verovati, te se i iskaz o Dušmanovoj smrti treba dovesti u pitanje[6][7].
Porodično stablo uredi
| 8. Stefan Uroš I | ||||||||||||||||
| 4. Stefan Milutin | ||||||||||||||||
| 9. Jelena Anžujska | ||||||||||||||||
| 2. Stefan Uroš III | ||||||||||||||||
| 1. Stefan Dušan | ||||||||||||||||
| 6. Smilec | ||||||||||||||||
| 3. Teodora Smilec | ||||||||||||||||
| 14. Konstantin Paleolog (polubrat Mihaila VIII) | ||||||||||||||||
| 7. Smilcena | ||||||||||||||||
| 15. Irina Komnin | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ Ječmenica 2018, str. 139–141
- ^ Ječmenica 2018, str. 140–2
- ^ Grujić 1926, str. 317
- ^ Đekić 2018, str. 31–47
- ^ Ječmenica 2018, str. 142–4
- ^ Novaković 1894, str. 25
- ^ Ječmenica 2018, str. 146–7
Literatura uredi
- Grujić, Radoslav, Kraljica Teodora, mati cara Dušana, Glasnik Skopskog naučnog društva, knjiga 1, sveska 2, Skoplje (1926), 309-328
- Grupa autora, Istorija srpskog naroda, knjiga prva, Beograd (1994)
- Đekić, Đorđe, Zašto je oslepljen i prognan Stefan Dečanski?, Nauka bez granica 4, Vreme i prostor (2018), 31-47
- Zečević, Miloš, Život i vladavina Stevana Dečanskog, deo prvi, Štamparija D. Dimitrijevića, Beograd (1903)
- Ječmenica, Dejan, Nemanjići drugog reda, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd (2018)
- Novaković, Stojan, Burkard i Bertrandon de la Brokijer: o Balkanskom poluostrvu 14. i 15. veka, Godišnjica Nikole Čupića 14, Beograd (1894), 1-66
