Erne Kiš (general)
Erne Kiš (mađ. Kiss Ernő; Temišvar, 13. jun 1799 — Arad, 6. oktobar 1849) bio je mađarski general, jedan od učesnika Mađarske revolucije 1848. godine i smatra se jednim od „Trinaest aradskih mučenika”, mađarskih generala pogubljenih nakon poraza revolucije.
| Erne Kiš | |
|---|---|
 Erne Kiš | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 13. jun 1799. |
| Mesto rođenja | Temišvar, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 6. oktobar 1849. (50 god.) |
| Mesto smrti | Arad, Austrijsko carstvo |
Biografija
urediErne Kiš rođen je u imućnoj plemićkoj porodici jermenskog porekla. [1] Njegov deda Isak Kiš stekao je posede u Torontalskoj županiji. Pored njega, otac Agošton Kiš i majka Ana Bogdanović imali su još dvoje dece: sina Gergelja (koji je umro 1815) i ćerku Mariju, koja se udala za Ištvana Pejačevića. Bio je oženjen Kristinom Horvat, sa kojom je imao tri ćerke.[2]
Vojna karijera
urediNakon što je 1818. godine završio bečki Terezijanum, Kiš se priključuje Carskom konjičkom puku. U proleće revolucionarne 1848. godine, njegov puk bio je smešten u Velikoj Kikindi, gde je učestvovao u borbama sa srpskim ustanicima. Zaslužan je za prvi veću mađarsku pobedu u južnim krajevima, kada je zarobio srpski logor u Perlezu 2. septembra iste godine.
Pre bitke kod Pakozda, Lajoš Baćanji je želeo da postavi Ernea Kiša za komandanta mađarske vojske, međutim, do toga nije došlo. Dvanaestog oktobra unapređen je u general-majora i preuzeo je vođstvo mađarskih snaga u Banatu.
Unapređen je u general-poručnika 12. decembra, ali je posle Bitke kod Pančeva 2. januara 1849. godine predao vođstvo Janošu Damjaniću. Nakon predaje kod Vilagoša, Rusi zarobljavaju Kiša i predaju ga austrijskim carskim vlastima.
Erne Kiš je osuđen na smrt streljanjem, umesto vešanjem, jer nije komandovao trupama koje su ratovale sa austrijskom vojskom. Nakon streljanja, Kišov bolničar sahranio ga je pod pseudonimom na aradskom groblju. Godine 1856. njegovo telo je preneto u rimokatoličku crkvu u Katarini (današnji Ravni Topolovac), selu koje je bilo posed porodice Kiš, a 1872. godine u porodičnu grobnicu u rimokatoličkoj crkvi u Elemiru.
Spomenik u Velikom Bečkereku
urediZbog svoje povezanosti sa Torontalskom županijom 1906. godine na glavnom gradskom trgu u Velikom Bečkereku podignut mu je spomenik, rad vajara Bele Radnaija. Spomenik je srušen 1920. godine, a jedini preživeli deo spomenika je glava figure Ernea Kiša, koja se danas čuva u Narodnom muzeju Zrenjanin.
Galerija
uredi-
Reljef sa likom Ernea Kiša na Spomeniku slobode u Aradu -
Spomen-ploča na crkvi u Elemiru -
Otkrivanje spomenika Erneu Kišu u Velikom Bečkereku maja 1906. godine
