Википедија

Estergom

град у Мађарској

Ostrogon[1][2][3] (mađ. Esztergom — Estergom, lat. Strigonium, nem. Gran, slč. Ostrihom, polj. Ostrzyhom, rum. Strigoniu, tur. Estergon) grad je na severu Mađarske, na oko 50 km severozapadno od glavnog grada Budimpešte. Nalazi se u županiji Komarom-Estergom na desnoj obali Dunava koji formira državnu granicu sa Slovačkom.

Ostrogon, Estergom
mađ. Esztergom
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Mađarska
RegionCentralna prekodunavska regija
ŽupanijaKomarom-Estergom
Osnovanoko 972. godine
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 30.928
 — gustina308,2 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate47° 47′ 08″ S; 18° 44′ 25″ I / 47.785556° S; 18.740278° I / 47.785556; 18.740278
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina100,35 km2
Ostrogon, Estergom na karti Mađarske
Ostrogon, Estergom
Ostrogon, Estergom
Ostrogon, Estergom na karti Mađarske
Poštanski broj2500-2509
Pozivni broj33
Veb-sajt
www.esztergom.hu

Ostrogon je bio glavni grad Kraljevine Mađarske između 10 i 13. veka i bio je kraljevski grad sve dok se tadašnji kralj Bela IV nije prvo premestio u Višegrad i posle u Budim.

Ostrogon je i danas sedište primaša (prímás) rimokatoličke crkve u Mađarskoj.

Grad ima poznati Muzej hrišćana (Keresztény Múzeum), gde je najveća umetničkih kolekcija vezanih za crkvu i hrišćanstvo u Mađarskoj. Takođe grad ima i baziliku koja je najveća u Mađarskoj. Po pesmi iz Nibelunga, Ostrogon je bio Atilino (Etzel) sedište.

Novija znamenitost grada je most Marije Valerije (Mária Valéria híd), koji povezuje Ostrogon sa gradom Šturovo (Štúrovo) u Slovačkoj. Originalno most je bio sagrađen 1895. godine, ali su ga nemačke trupe prilikom povlačenja 1944. godine, porušile. Ponovo je podignut 2001. godine uz pomoć priloga iz Evropske unije.

Istorija grada uredi

 
Crtež Ostrogona iz 1664.

Ostrogon je jedan od najstarijih gradova u Mađarskoj. U bogatoj istoriji grada smenjivali su se vladari, po mađarsku značajni politički događaji, građene palate i crkve, koje su zatim uništavane u mnogim bitkama oko ovog grada, prolazak i uništavanje od strane tatarskih i turskih hordi i na kraju završeno je sa rekonstrukcijama i obnovom.

Ostaci srednjovekovnog Ostrogona se danas nalaze ispod današnjeg grada i do njih se može dopreti samo arheološkim iskopavanjima. Uzrok ovome je to da je stari grad bio uništen za vreme, 150 godišnje vladavine Osmanlija. Stanovnici tadašnjeg grada su bili ubijeni ili zarobljeni ili su pobegli na druga mesta. Posle povlačenja Turaka iz regiona, došli su novi stanovnici i napravili novi grad na ruševinama starog. Po rezultatima najnovijih arheoloških iskopavanja ispod zamka na brdu (Várhegy) i okoline, ovi predeli su bili nastanjeni još od vremena ledenog doba, od pre nekih 20.000 godina. Prvi poznati ljudi, plemena, koja su naseljavala ove predele su Kelti iz zapadne Evrope. Kelti su naseljavali ove predele negde oko 350. p. n. e. Keltsko prebivalište leži upravo ispod zamka i trajalo je sve do dolaska Rimljana. Tokom rimske vladavine ovde se nalazila veoma važna i prometna granica rimske provincije Panonije, tada je naselje bilo poznato pod imenom Solva (ili Salva). Pod ostacima tvrđave grada takođe su nađeni tragovi pripadnika nemačkih i avarskih plemena koji se naselili u doba slabljenja rimske imperije i njegovog pada.

 
Ostrogonska saborna crkva

Naselje je prvobitno bilo osnovano oko Velikomoravskog zamka i dobilo je na značaju 960. godine, kada je Geza IV, vladajući princ knez Mađara, izabrao Ostrogon za rezidenciju. Njegov sin Vajk, je rođen ovde u palati dvorca na brdu (Várhegy) između 969-975. Tu se

Tokom 973. godine, Ostrogon, je bio poprište važnih istorijskih događaja. Na Uskrs te godine princ Geza je poslao delegaciju na međunarodnu konferenciju o miru kod Otona I, ponudivši mir i tražeći da mu dođu misionari. Geza je tu primio hrišćanstvo, i pozvao je obrazovane ljude i sveštenike sa zapada, da po Ugarskoj šire hrišćansku prosvetu. Usledilo je masovno pokrštavanje oko 5000 mađarskih plemića i velikaša.

Prinčevski dvor se nalazio na severnoj strani brda, a na vrhu se nalazila bazilika posvećena svetom Adalbertu, gde je po legendi kršten Sveti Stefan. Crkva svetog Adalberta je bila sedište nadbiskupa Ostrogona i glavna rimokatolička crkva u tadašnjoj Mađarskoj

Već u to vreme Ostrogon je postao veliki zanatski i trgovinski centar. Po nekim izvorima svoje današnje ime je dobilo po naselju Estrogin (Esztrogin), koje su osnovali bugarske zanatlije koji su pravili oklope za vitezove.

Tokom 1000. godine, Stefan I je bio krunisan u Ostrogonu. Stefan je prethodno izmolio od pape Silvestra II dozvolu da osnuje Ostrogonski primat i zemlju podeli na dijeceze. Papa je poslao u Ostrogon apostolski krst i krunu. Ta kruna kojom su krunisani svi ugarski kraljevi slepljena je gornjom stranom, sa krunom koju je poslao vizantijski car. Od tada pa sve do početka 13. veka odavde se vladalo Mađarskom. U ovom periodu je izgrađen zamak, koji nije samo bio kraljevska rezidencija već i politički i religijski centar mađarske. U ostrogonskoj "tvrđavici" je umro "od žalosti" 1173. godine ugarski kralj Stefan III, jer mu je vojska bila poražena.[4] Nadbiskup iz Ostrogona je bio odgovoran za deset biskupija koje su osnovane od strane Svetog Stefana. Nadbiskup je takođe pored svojih svetovnih dužnosti obavljao i krunisanje mađarskih vladara tokom ovog perioda sve do 1241. godine i invazije Mongola.

Gradski savet Ostrogona je bio sastavljen, uglavnom, od najbogatijih ljudi stanovnika grada. Ti građani su bili francuskog, španskog, flamanskog, valonskog i italijanskog porekla koji su se bavili trgovinom. Ostrogon je dobio grb u 13. veku, kada je ovaj grad postao mesto u kojem su se sastajali strani državnici, jedan od primera je i sastanak Konrada II sa Belom III. Arnold Lubek (Arnold fon Lübeck), istoričar koji je putovao sa Fridrihom Barbarosom, je nazvao ovaj grad metropolom Mađara (quae Ungarorum est metropolis).

Trinaesti vek označava početak pada moći Ostrogona. Prvo su Tatari postali opasnost za grad i stanovništvo (1243), zatim u kasnijem periodu Turci, tako da je broj stanovnika i ekonomska moć grada opadala sve do sredine 18. veka. Turci su grad sa tvrđavom zauzeli 1543. godine i pretvorili ga u pograničnu tvrđavu i sedište sandžaka. Trupe pod komandom Mikloša Palfija i Maćaša Česnekija uspele su 1595. da povrate Ostrogon, ali su ga Turci opet zauzeli 1605. i vladali su ovde sve do 1683. godine. Tada je austrijski car poterao Turke od Beča i usput oslobodio grad Ostrogon na "dunavskoj reci" septembra te godine.[5] Odlaskom Turaka, ovaj grad su ponovo počeli da naseljavaju hrišćani mađarskog, nemačkog i slovačkog porekla i gradu je polako vraćen stari sjaj. Kao slobodan carski i kraljevski grad postao je 1708. godine.[6] U gradu je 1837. godine održano nekoliko vašara: 12. marta, 25. maja, 10. avgusta i 1. novembra. U Ostrogonu gimnazija 1861. godine radi isključivo na mađarskom jeziku.

Jedan Srbin putopisac je boravio 1886. godine u gradu Ostrogonu, i dao kraći osvrt na tadašnje prilike. U tom gradu sa oko 9000 stanovnika je sedište županije, suda, stolica primasa katoličkog sa bibliotekom i muzejom, gimnazije i seminara bogoslovskog (katoličkog), "ipak je tu sve manje sveta - jer trgovina i zanat 'udaraju natrag a sa toga se svet raseljava'." Varoš se deli na dve strane, zapadnu i južnu, i onaj deo naselja kraj Dunava, koji zovu "mitropolitski", jer se tu nalazi srpska pravoslavna crkva Sv. Ignjatija, uz koju je novi primasov dvor. Ostrogon ima i dva predgrađa - Đurđevac i Tomaševac. Kuće su "dosta velike" i lepe.[7] U Ostrogonu je 1899. godine postojao "Zavod za osposobljavanje zabavilja".

Godine 1905. za Ostrogon se kaže da je varoš sa uređenim magistratom, naseljena za vreme rimske vladavine. Tu se pored PTT nalaze željeznička i parobrodska stanica. U mestu živi tada 17909 stanovnika u 2130 domova.

Stanovništvo uredi

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 27.979 stanovnika.

Demografija
1990.2001.2011.2017.
29.84129.04128.92627.979

Demografski podaci iz (2001) uredi

 
Mikloš Meloko: Krunisanje Svetog Stefana

Stanovništvo po nacionalnosti: mađari: 92,9%; romi: 2,4%; poljaci: 0,1%; nemci: 1,4%; rumuni: 0,1%; slovaci: 1,3%; nepoznatog porekla: 6,0%

Veroispovest: rimokatolici: 65,8%; grko katolici: 0,9%; reformati: 7,4%; evangelisti: 1,2%; ostale veroispovesti: 0,9%; ateisti: 11,9%; nepoznato: 12,0%[8]

Broj domaćinstava:

Srbi u Ostrogonu uredi

Srba je u Ostrogonu bilo u davnini, ali su istorijske činjenice oskudne, sporadične. Postojala je tu "Srpska varoš" ) vidi se na starim gravirama) koju su podigli u prvoj polovini 16. veka, izbegli Srbi, iz Kovina na dunavskoj adi Čepelju.[9] U srpskoj ostrogonskoj crkvi je bila (1886) jedna stara srpska, šajkaška zastava izrešetana turskim tanadima, kao spomen srpskog junaštva i "nelažljivi spomen njihovog prebivanja u ovim pokrajinama."[10] To je starinska zastava od duple crvene svile, sa belim utkanim okvirom. Sa jedne strane, bio je izvezen tekst: "1635.(godine) Ostrogonski barjak miliciji". Niže, od toga je drugi tekst: "1701.(godine) obrkapetan Ilija Jakšić." Postojala je "Ostrogonska milicija", koje se istakla 1549. godine pod Đorđem Radićem.[11] Dana 27. septembra 1557. godine stradalo je 200 nevinih Srba u Ostrogonu. Po nalogu Adama Gala kapetana Đurske tvrđave, izvršena je tu nad njima egzekucija.[12] Još 1594. godine dok je tvrđava ostrogonska bila u turskim rukama, krenula je austrijska vojska pod komandom Kneza Mateje na Ostrogon. Opkoljen je Ostrogon 4. maja, sa oko 50.000 carskih vojnika, ali uprkos žestokim napadima i sa topovima nije bilo pomaka. Palfi se preko tumača sporazumeo sa Srbima koji su živeli u gradu, da pomognu iznutra. Srbi su po dogovoru poubijali turske stražare i čuvare gradskih kapija, i grad predali, na šta je carska vojska Ostrogon zaposela.[13] U Ostrogonu je pre Velike seobe Srba bila posada - kompanija srpskih vojnika šajkaša, koji su se istakli u austrijskim ratovima sa Francuskom i Bavarskom.

Novi talas naseljavanja Srba u Ostrogonu usledio je pod Čarnojevićem, u vreme najžešće verske netolerancije. Ostrogon je za Mađare bio njihov "Rim", i tu se sprovodila nasilno unijaćenje pravoslavaca, pre svega Srba. Kaže se da je "cvet srpstva" bio naseljen po gradovima gornje Ugarske, među kojima i tu. Ubrzo po naseljenju, oni su tu u Ostrogonu podigli pravoslavnu crkvu brvnaru - već 1698. godine.[14] Srbi su dobili od austrijskog cara Leopolda I privilegije, 24. decembra 1696. godine. Ugarska kancelarija je 1724. godine, potvrdila te stare privilegije i za kraljevsku slobodnu varoš Ostrogon. Ugarski dvorski kancelar i primas Arcibiskup ostrogonski, kardinal Leopold Kolonić je 1699. godine pretio patrijarhu Čarnojeviću, što se usudio braniti pravoslavne Srbe, koje ovaj smatra za unijate. Taj kardinal katolički "primas" koji je neumorno delovao baš u Ostrogonu, nasilno je mnogo Srba preveo u uniju, i time ih definitivno odrodio. U tome leži uzrok nestanku mnoštva pravoslavnih Srba u gornjem Podunavlju.

Varoš Ostrogon je od kraja 17. veka imala svoj autonomni magistrat sa pripadajućim ovlašćenjima. U gradu Ostrogonu je 1709. godine među Srbima vojnicima, bio na položaju i pukovnik Jovan Dimitrijević, inače plemić. General Kuklender bio je 1709. godine komandant grada Ostrogona. Tražio je da se ustupe kuća i vinogradi oberkapetanu Iliji Jakšiću, kao naknada za pretrpljenu štetu "u mađarskom ropstvu". On je bio sužanj kod surovih Rakocijevih kuruca, ali je ostao živ.[15] Na crkveno-narodnim saborima u 1719. u Karlovcima, i 1722. godine u Varadinskom šancu, kao poslanik se javlja kapetan ostrogonski Ilija Jakšić. Jakšić se 1723. godine pismom obraćao Srbima u Budimu, raspitujući se za incident kada su budimski katolici u srpskoj crkvi, na silu hteli svoju misu održati. Marija hadži Komnenova rodom iz Beograda je sastavila testament u Budimu 20. februara 1733. godine. Po njemu je za ostrogonsku crkvu namenila 12 f. dati "za svoju dušu".[16] Ostrogonci su 1745. godine već imali srpsku školu, za koju su izdvajali 10 f. U fruškogorskom manastiru Vrdniku bio je 1753. godine jeromonah Sofronije Gavrilović, rođen u Ostrogonu 1712. godine. "Učio se knjigama slavenskim pri svjaščeniku Ostrogonskom Haralampiju". Sa njim je u isto vreme u manastiru Vrdniku bio i njegov rođeni brat, proiguman Aleksije Gavrilović, tada star 36 godina.[17] Srpski sveštenik Isaija jeromonah se potpisao na jednom dokumentu u Tabanu, 1748. godine. Kupac Rajićeve srpske istorije bio je 1794. godine pop Lazar Perenčević paroh, uz "blagorodnog" Pavela Jakšića.[18]

Stojkovićevu knjigu uzeo je 1801. godine kao prenumerant, Grigorije blagorodni ot Jakšić iz Ostrogona.[19] Knjigu o francuskoj gramatici koju je objavio Joakim Vujić kupili su 1805. godine neki meštani: pop Lazar Perenčević ot Merljave paroh Ostrogonski i Levički, Jakov ot Jakšić i Jovan Perenčević od Merljave.[20] Kupci jedne srpske knjige su 1814. godine bili Ostrogonci: Pavel Jakšić senator i Grigorije Jakšić Malteškog ordena vitez kavalir.[21] Pominjani plemić Grigorije Jakšić je 1808. godine objavio knjigu sa mađarskim stihovima. Pedagošku knjigu namenjenu učiteljima uzeli su 1816. godine žitelji: Pavel ot Jakšić senator i dve dame - Julijana Lefter i Persida Lefter.[22] Aleksandar Lefter trgovac je 1815. godine bio kupac jedne srpske knjige.[23] Vukovu zbirku srpskih narodnih pesama uzeo je 1823. godine i "Blagorodni i Visokoučeni" Gligorije Jakšić (inače Lefter) posednik Malteškog ordena iz Ostrogona.[24] Jakšić se bavio i književnim radom, objavio je nekoliko naslova. Kao mesni paroh zabeležen je 1826. godine pop Sava Jockovć.[25] Administrator parohije ostrogonske bio je 1831. godine pop Petar Antonović. Ostrogonci su pisali Srbima Osiječanima decembra 1838. godine tražeći pomoć da oprave parohijski dom, koji je stradao te godine u poplavi Dunava. Jedan je tu (1839) pretplatnik Pavlovićevog "Srpskog narodnog lista".[26] Godine 1840. pretplatnik Pejčićeve knjige o zdravlju bio je jedini iz mesta, Vasilije Adžić pevac (pojac). Jedan Srbin iz Ostrogona je 1842. godine pisao u srpskim novinama o "srpstvu" u njegovom mestu. Srbi su tih godina bili sve malobrojniji, jer nisu sami govorili srpskim jezikom, niti su učili decu svoju. Niko im navodno nije zabranjivao, tako je samo po sebi došlo. Bilo je mnogo srpskih porodica iznad i oko Budima, koje nisu znale svoj maternji jezik. Ali situacija u Ostrogonu nije bila tipična: "Evo usred Ostrogona, gde je naših tek nekoliko kuća, crkva oskudna i jedva se sveštenik obdržavati može, a škole i nemaju, pa opet rodoljubiva revnost svoje sačuvati trudi se. Ovdašnji građani Stojanović, Lefter i drugi pomažu, a revnostnij im sveštenik Jovan Boljarić nastoji da mu se stado u svom održi, pa tamo deca ne kažu 'in čitalom', nego svojim slatkim jezikom čisto govore. A i sveštenik ne imajući škole, kod sebe u svom konaku formalnu školu drži i s 15-16 dece, dan na dan i u veroispovedaniju svome i u jezik prilježno obučava."[27] Umro je 1842. godine u Ostrogonu, Karl Đorđe Rumi profesor prava, korespodent (dopisni član) elitnog Društva srpske slovesnosti u Beogradu. Kupci srpske istorijske knjige 1846. godine u Ostroginu su bili: Konstantin Boljarić student i crkveni pojac, Aleksandra Đorđević "ljubiteljnica serbskog čtenija" i Georgije Vretovski učenik "normalne škole".[28]

U celoj Ostrogonskoj županiji bilo je 1797. godine - 155 Srba, a 1847. godine, 64 na broju.

Državni šematizam pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine, naziva grad - "Strigonium". Tu je srpska pravoslavna parohija osnovana 1698. godine, od kada se vode i crkvene matične knjige. Po novijem podatku iz 1905. godine, matrikule se vode od 1775. godine. Pravoslavni hram je posvećen Sv. arhanđelu Mihailu, podignut 1774. godine u gotskom stilu. Ta gradska parohija je tada sa filijalama, obližnjim naseljima: Parkanj, Levica, Mikula i Demeš - ima samo 64 pravoslavne duše. Pominjani Pop Jovan Boljarić (1842—1859) je bio "sve" u parohiji - paroh, direktor škole i učitelj, za 14 đaka.[29] Po zvaničnim crkvenim popisima, pravoslavna parohija u Ostrogonu je 1847. godine imala 64 duše, a dve decenije kasnije 1867. - samo 28 pravoslavnih duša.[30] Po ugarskom izbornom zakonu iz 1848. godine, birao se jedan saborski poslanik u Ostrogonu. Paroh Petar Mirković rođen u Sentandreji 1817. godine, počeo je svešteničku karijeru u Ostrogonu, gde je između 1856-1861. godine bio paroh i katiheta u gradskoj gimnaziji. Pitomac Tekelijanuma u Pešti bio je od školske 1858/1859. godine, student prava Stevan Stojanović iz Ostrogona. Mladić je nažalost posle kratkog bolovanja umro u tamošnjoj bolnici Sv. Roka, marta 1860. godine. Mada je srpska crkvena imovina u Ostrogonu bila vrlo oskudna, ipak su 1858. godine dali novčani prilog od 7 f. 25 kr. nikom drugom no Rumunima, da grade zdanje erdeljske saborne crkve. Marijan Hercegovac iz Ostrogona je bio 1877. godine čitalac časopisa "Srpska zora" iz Beča.

Iz crkvenog izveštaja iz 1865. godine, vidi se sva tragika srpske sudbine u Ugarskoj. Neverovatno je koliko ima malo Srba na prostoru, gde su vek i po dominirali. Po zbiru za Ostrogon, Parkanj, Vac, Levicu, Mikulu i Demeš, proizilazi da tu živi tek 57 srpskih duša, u jednoj zajedničkoj parohiji, sa sirotinjskom šestom, najnižom platežnom klasom.[31] Po Vitkovićevom izveštaju u mestu je 1847. godine živelo 64 Srbina, a dve decenije kasnije 1867. godine broj je prepolovljen - ima samo ih svega 28.[30] Za spomenik mitropolitu Stefanu Stratimirovića 1894. godine, bilo je priložnika i iz Ostrogona. Priložili su tada novac: Emilijan Čupić paroh 5 f., Isidor Čilonj činovnik 2 f., Sima Grubić c i k kapetan 2 f., Đorđe Stanić c i k kapetan 2 f., Evgen Stojanović pravnik 1 f. - svega 12 f.[32] Godine 1886. piše jedan posetilac: srpska pravoslavna crkva onako mala, nalazila se u dvorištu jedne "oveštale" kuće - parohijskog stana. Obe građevine su tada bile "opale i čemerne". Sveštenik pop Emil Čupić (tu od 1871) je u svojoj parohiji koju su činili pravoslavci iz više mesta (Ostrogon, Vac, Parkalj, Mužga i Leva), imao samo 18 pravoslavnih duša. Pojac u crkvi je bio učenik gimnazije, popin sinovac. Mala pravoslavna crkva je ozidana 1711. godine, na mestu prethodne stare brvnare. U oltaru crkvenom bilo je više dragocenih starina. Starinski krst od sedefa, lep putir iz 1740. godine, te vredna stara zavesa na putirskom stolu, starinskim zlatom izvezena, kao i zastor - poput onih u manastirz Studenici. Na časnom prestolu ležalo je veliko srebrom okovano jevanđelje, sa zapisom priložnika ispisanim sa donje strane teksta. Jevanđelje je kupio i srebrom ukrasio: "Arhimandrit Gregorije Drekalović, Kastriot Skender-beg 1763. godine u gradu Medunu, u gornjem Epiru." U lađi crkvenoj, na zidu su bile okačene dve drevne ikone Bogorodice, i među njima litografski lik Sv.cara Lazara srpskog, rad Zaharija Orfelina iz 1773. godine. Gavrilo Vitković srpski istoričar je jednom prilikom proveo osam dana u Ostrogonu, istraživao i beležio srpske starine da bi ih objavio u svojim "Spomenicima". U gimnaziji ostrogonskoj bilo je 1886. godine samo dva Srbina učenika, koje su Mađari učenici svakodnevno maltetirali i nazivali pogrdno "Rac". Ostrogon je priložio radikalskom "Bratstvu" dar u novcu, 1896. godine, da bi otkupilo list "Zastavu" od obolelog Svetozara Miletića.[33]

Početkom 20. veka Ostrogon nije više imao svog stalnog sveštenika. Kasnije crkva srpska prestaje to biti jer je ustupljena drugoj verskoj zajednici.[34]

Po srpskom izvoru iz 1905. godine proizilazi: u Ostrogonu žive samo dve srpske porodice, u dva doma sa ukupno pet pravoslavnih duša. Po prethodnoj državnoj statistici 1900. godine bilo je tu 22 pravoslavca, od kojih osam Srba (tri vojnika!). U svakom pogledu stvari loše stoje. Crkvena opština nije bila organizovana zbog malog broja parohijana. Staratelj parohije bio je pop Emilijan Čupić paroh. Parohija je bila najniže šeste klase, sveštenik je bio pop Emilijan Čupić rodom iz Dunapantelije, koji je služio do tada 36 godina u Ostrogonu. Zemljišni crkveno-opštinski posed je 1 kj. zato paroh dobija pripomoć od eparhije. Crkva je stara i loša u svakom pogledu. Parohiji pripada kao filijala opština Vac - sa robijašima. Nema srpske škole ni učitelja.[35]

Partnerski gradovi uredi

Reference uredi

  1. ^ Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. » Poreklo
  2. ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 11. 04. 2015. g. Pristupljeno 31. 05. 2014. 
  3. ^ [Projekat Rastko] Ljubivoje Cerovic: Srbi u Slovackoj
  4. ^ Emil Čakra: "Slovenka", Novi Sad 1860. godine
  5. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1866. godine
  6. ^ "Srbski narodni list", Budim 1843. godine
  7. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1. septembar 1886. godine
  8. ^ http://portal.ksh.hu/pls/portal/cp.hnt_telep?NN=25131[mrtva veza]
  9. ^ J. H. baron Bareštaj: "O rasejanom Ilirsko-rascijanskom narodu (1761)", Beograd-Valjevo 1995.
  10. ^ Emil Čakra...
  11. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1886. godine
  12. ^ "Serbska pčela", Pešta 1836. godine
  13. ^ "Serbska pčela", Pešta 1837. godine
  14. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1870. godine
  15. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1875. godine
  16. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1873. godine
  17. ^ "Srpski sion", Karlovci 1903. godin
  18. ^ Jovan Rajić: "Istorija raznih slavnih slovenskih narodov...", Beč 1794. godine
  19. ^ Atanasije Stojković: "Fizika", prvi deo, Budim 1801. godine
  20. ^ Joakim Vujić: "Rukovodstvo k francustij gramatici", Budim 1805. godine
  21. ^ Fenelon: "Priključenija Telemaka sina Uliseva", prevod, Beč 1814. godine
  22. ^ Jovan Berić: "Pedagogija i metodika za učitelja", Budim 1816. godina
  23. ^ Lazar Bojić: "Pamjatnik mužem u slaveno-serbskom knižžestvu slavnim", Pešta 1815. godine
  24. ^ Vuk St. Karadžić: "Narodne srpske pjesme", drugi deo, Lajpcig 1823. godine
  25. ^ "Serbske letopisi", Budim 1826. godine
  26. ^ "Srbski narodni list", Budim 1839. godine
  27. ^ "Serbske narodne novine", Pešta 1842. godine
  28. ^ Jovan Subotić: "Kralj Dečanski...", Budim 1846. godine
  29. ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
  30. ^ a b "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
  31. ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
  32. ^ "Srpski sion", Karlovci 1894. godine
  33. ^ "Zastava, Novi Sad 1896. godine
  34. ^ "Nin", specijalni dodatak, Beograd 1990. godine
  35. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka, po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine

Spoljašnje veze uredi

 
Estergom na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Естергом&oldid=27511486”