Eustahijeva tuba
Eustahijeva tuba, slušna tuba, auditivna cev, ždrelno ušni kanal (lat. tuba pharyngotympanica, tuba auditiva, tuba auditoria) je cev koja spaja ždrelo sa srednjim uvom.[1] Analogno zvukovodu ili spoljnjem ušnom kanalu, tuba se sastoji iz dva dela koštanog i hrskavičnog. Njome prolazi vazduh u pneumatične šupljine srednjeg uva kako bi u njima vladao približno isti pritisak kao u spoljnoj sredini, što je od značaja za normalnu funkciju transmisionog sistema. Naziv je dobila po anatomu Bartolomeou Eustahiju (Bartholomaeus Eustachius 1520-1574), italijanskom profesoru anatomije i istraživaču, koji je obeležio 16. vek, ne samo italijanske već i svetske medicine.[2]
| Eustahijeva tuba | |
|---|---|
 Delovi uva sa ušnim kanalom (Eustahijevom tubom) | |
 | |
| Detalji | |
| Identifikatori | |
| Latinski | Tuba auditiva, tuba auditivea, tuba auditoria |
| MeSH | D005064 |
| TA | A15.3.02.073 |
| FMA | 9705 |
| Anatomska terminologija | |
Istorija uredi
Među prvima Eustahijevu tubu, njenu strukturu, pravac i odnose opisao je Bartolomeo Eustahije u poznatoj knjizi „Epistole de Auditis Organis" koja je izdata 1562. godine.[3]
Prvo objašnjenje funkcije Eustahijeva tube dao je Verni (Du Verney 1648-1730), koji je otkrio da tuba nije put za disanje i slušanje, već da kroz nju prolazi vazduh u šupljine srednjeg uva.[4]
Krajem 19. veka Policer (Politzer,A.) je prvi ustanovio da se Eustahijeva tuba u anatomskom pogledu sastoji iz dva dela, koštanog i hrskavičavog.[5]
Švarcbart (Schwartzbart, A) 1944. je koštani deo tube nazvao protimpanon (lat. protympanum).[6]
Proktor (Proctor, B.) je 1973. Eustahijevu tubu označio kao jednu od najkomplikovanijih struktura u čovečijem telu. Po njemu ona je veoma složene anatomije čija fiziologija još uvek nije dovoljno razjašnjena, pa je njena mikropatologija izazov za buduća različita istraživanja.[7]
King (King, F.) je 1979. istakao da anatomija i funkcija Eustahijeve tube predstavlja ključno pitanje za većinu stanja i poremećaja u srednjem uvu.[8]
Anatomija uredi
Eustahijeva tuba je hrskavično-koštana cev dužine oko 35-36 mm kod odraslih ljudi, a 18 do 20 mm kod dece, kroz koji bubna duplja komunicira sa nosnim delom ždrela. Tuba se prostire od spoljnjeg zida ždrela (otprilike od nivoa donje nosne školjke) do prednjeg zida srednjeg uva. Građena je jednim delom od kosti, koštani deo tube, a drugim delom od hrskavice i fibroznog tkiva hrskavični deo tube. Na njihovom spoju je suženje (lat. isthmus)) tube prečnika 2 mm, dok se na oba kraja tuba širi, mada su joj u donjem delu zidovi u miru priljubljeni.
Koštani deo tube uredi
Koštani deo tube (lat. pars osseo tubæ auditivае) ili protimpanon je posterolateralna trećina tube, prosečne dužine oko 11 mm sa varijacijama od 7 do 15 mm. On se pruža od timpanalnog otvora do istmusa, descedentno, medijalno i unapred ka nosno-ždrelnom delu. Oblik protimpanuma, na čeonim presecima, može da bude trojak: nepravilan u 45%, cetvorouglast u 35% i trouglast u 20% slučajeva. Koštani deo Eustahijeve tube direktno komunicira sa mezotimpanumom a preko timpaničnog istmusa i sa gornjim delom kavuma timpani, i na njemu se opisuju:
Timpanalno ušće tube uredi
Timpanalno ušće tube, koje predstavlja prelaz mezotimpanuma u protimpanum. To je četvorouglasti otvor na prednjem zidu kavuma timpani, koji se nalazi na oko 4 mm iznad dna hipotimpanuma. Ovo rastojanje je različito o zavisi od oblika i dimenzija donjeg dela kavuma timpani. Supero-inferiorni prečnik ili visina timpanalnog otvora u proseku iznosi od 2 do 7,5 mm (u proseku oko 5 mm). Lateromedijalni prečnik ili širina ovog otvora iznosi od 2,5 do 4,5 mm (u proseku oko 4 mm). Gornju ivicu otvora čini koštana pregrada (septum) za zatezač bibnjića (lat. musculus tensoris tympani), a donju ivicu prednji kraj koštanog zida dna kavuma timpani. Unutrašnja granica odgovara koštanom zidu lavirinta a spoljna delu timpanične kosti.
Zidovi koštanog dela tube uredi
Zidovi koštanog dela tube su spoljni, unutrašnji, gornji i donji, zavisno od konfiguracije lumena protimpanuma.
- Spoljni zid
Ovaj zid gradi deo timpanične kosti, koji može da bude kompaktan ili pneumatizovan. Na ovom zidu mogu da se nađu različite koštane strukture u vidu lamela, koje katkada pregrađuju lumen tube.
- Unutrašnji (medijalni) zid
Grade ga dva dela, posterolateralni i anteromedijalni. Njegov posterolateralni deo čini koštani zid lavirinta a anteromedijalni deo odgovara zidu koštanog kanala unutrašnje karotidne arterije. Oblik i veličina posterolateralnog dela su varijabilni i zavise od udaljenosti unutrašnje karotidne arteraije (lat. a. carotis internae) od timpanalnog otvora tube. Ovaj deo zida najčešće se uzdiže koso nagore, počev od dna protimpanuma i obično je neznatno izbočen u lumen tube a izuzetno je konkavan. Njegova debljina iznosi od 0,5 do 6 mm (u proseku 2,5 mm). Oblik lavirintskog dela može da bude dvojak, trouglast ili četvorouglast. U slučajevima kada se unutrašnje karotidne arterije nalazi neposredno u nivou donjeg ugla timpanalnog otvora tube, lavirintni deo zida je trouglastog oblika sa vrhom okrenutim nadole. Ukoliko je unutrašnje karotidna arteraija udaljenija od timpanalnog otvora tube, lavirintni deo medijalnog zida tube ima četvorouglasti oblik različitih dimenzija.
- Gornji zid ili krov protimpanuma
Grade ga dva dela, unutrašnji i spoljašnji. Unutrašnji deo čini koštana pregrada, koja deli lumen tube od mišića zatezača bubnjića i on je, po pravilu, izbočen u lumen tube. Spoljni deo zida predstavlja tegmen timpani koji nadkriva lumen tube a koji je obično izdubljen prema lumenu tube. Na spoju ova dva dela gornjeg zida tube može da se nađe i blago izražen žleb, a ređe su prisutne koštane spine ili lamele.
- Donji zid protimpanuma
Ovaj zid odgovara plitkom žleb na spoju njegovog spoljnjeg i unutrašnjeg zida. Ovaj zid je jasno uočljiv u samo kod oko 20% slučajeva i u blagom luku prelazi u donji zid hipotimpanuma. Na njemu su često prisutne pneumatske ćelije koje se produžuju u hipotimpanični pneumatski trakt.
Hrskavični deo tube uredi
Hrskavični deo tube (lat. pars cartilaginea tubæ auditivае) svojim elasticitetom omogućava zatvaranje i otvaranje kanala tube. U toku gutanja, zevanja ili govora mišići vrata poznati kao „dilatatori tube“ primiču ili odvajaju zidove tube, što omogućava pravilan protok vazduha.
-
Presek kroz spoljnje i srednje uvo. -
Horizontalni presek kroz levo-gornju polovinu uva. -
Presek kroz srednje uvo i Eustahijevu tubu
Histologija i anatomski odnosi uredi
Tuba je obložena cilindričnim epitelom sa trepljama, ili respiratornim epitelom kao i ceo gornji respiratorni trakt kome pripada, čije je kretanje treplji usmereno prema nosno-ždrelnom delu,. To u normalnim uslovima sprečava prodor infekcije u srednje uvo. U dece tuba je šira, kraća i postavljena više horizontalno, pa je njena zaštitna funkcija znatno slabija.[9]
Neposredno uz zid tube prolazi unutrašnja karotidna arterija (lat. a. carotis internae, koja pri hirurškim manipulacijama na tubi može biti povređena.
Funkcija uredi
Eustahijeve tuba obezbeđuje srednjem uvu ventilaciju i izjednačavanje pritiska sa atmosferskim. Sa porastom pritiska vazduha u srednjem uvu na oko 15 mmHg otvara se faringealni deo tube i tako omogućila evakuacija viška vazduha u predeo ždrela i izjednačavanje pritiska. Samo u slučaju da je pritisak vazduha sa obe strane bubne opne jednak stvoreni su optimalni uslovi za njeno pravilno titranje, pri čemu pritisak vazduha ne sme biti istovremen sa spoljne i unutrašnje strane bubne opne. Zato tuba mora biti zatvorena kako bi pritisak vazduha delovao na bubnu opnu samo kroz spoljni ušni hodnik. U slučaju da je ona zatvorena duže vreme dolazi do resorpcije vazduha iz srednjeg uva kroz njegov epitel, sniženje pritiska vazduha i utiskivanja bubne opne prema unutrašnjem uvu što dovodi do slabljenja sluha, pojave šumova u uvu i nastanka bolesti. Eksperimentima je dokazano da za oko 2 sata pritisak vazduha u srednjem uhu postaje jedva merljiv manometarski (nastanak vakuuma).[10] Uobičajeno je da je tuba zatvorena ali se pri svakoj promeni pritiska u atmosferi ona otvara kako bi izjednačila pritisak u srednjem uvu, što se postiže pomeranjem mišića vrata u toku gutanja i zevanja. Za normalnu funkciju bubne opne, slušnih koščica i uklanjanje sekreta nakupljenog u srednjem uvu, od velikog značaja je stanje prohodnosti Eustahijeve tube.[11]
Poremećaji uredi
Poremećaji funkcije Eustahijeve tube (ventilacijski, drenažni i zaštitni) bitani su faktori, ne samo u nastanku zapaljenjskih procesa srednjeg uva već i za uspeh hirurškog lečenja ovih oboljenja. Pojava sekretornog otitisa povezana je sa disfunkcijom tube, koju može da predisponira i njena morfološka građa, kako makroskopska, tako i mikroskopska.[12]
Među najčešća oboljenja, uzrokovana poremećajem funkcija tube spadaju;
- Akutne infekcije gornjih disajnih puteva su jedan od najčešćih uzroka poremećaja funkcije tube. Kao posledica infekcije dolazi do otoka sluzokože nazo-faringsa koji delimično ili potpuno sužava faringealno ušće tube, i najčešće dovodi do otoka celom njenom dužinom, što ima za posledicu delimični ili potpuni prekid ventilacije srednjeg uva.[13]
- Barotraumatski poremećaji uva nastaju kod naglog uzdizanja ili spuštanja avionom, uspinjanja na brdo ili silaženje sa njega, u toku boravka i lečenja u hipo- i hiperbaričnim barokomorama itd. Ove aktivnosti dovode do poremećaja izjednačavanja pritiska u srednjem uvu. Ukoliko se ove promene odvijaju postepeno, uz pretpostavku da bolestima nije narušena funkcija tube, nakon nekoliko akata gutanja dolazi do normalizacije ovog poremećaja. U protivnom kod naglih promena barometarskog pritiska ili u uslovima narušene funkcije tube, može doći do nastanka barotraumatske upale uva i pucanja bubne opne.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Susan Standring, ur. (2009) [1858]. Gray's anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice, Expert Consult. illustrated by Richard E. M. Moore (40 izd.). Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-06684-9.
- ^ (jezik: engleski) Bartholomeo Eustachi: Tabulae anatomicae. (Rome, 1783). Selected pages scanned from the original work. Historical Anatomies on the Web. US National Library of Medicine.
- ^ Eustachius, B. (1562). Epistola de Auditus organis.(Rome, 1562)
- ^ Du Vernay, G. (1683). Traite de l'organe de I'ouile. Michellet. Paris.
- ^ Politzer,A. (1926). Politzer's Textbook of Disease of the Ear. Lea and Febiger. New York.
- ^ Schwartzbart, A. (1944). New otological view. J. Laryngol., 29, 47-47.
- ^ Proctor, B. (1973). Anatomy of the Eustachian tube. Arch. Otolaryngol., 97, 2-10
- ^ King, F. (1979). The Eustahius lube and its significant in flight. J. Laryngol., 95, 659-663.
- ^ Martin Ch, Magnan J, Bebear JP, Bobin S. La trompe auditive (la trompe d'Eustache). Arnette Blackwell; Paris: 1996.
- ^ Arthur C. Guyton John E. Hall: Medicinska fiziologija, Savremena administracija. . Београд. 1999. ISBN 978-86-387-0599-3.
- ^ Dragoslava ĐERIĆ i Miodrag DINIĆ MORFOLOŠKA STRUKTURA KOŠTANOG DELA EUSTAHIJEVE TUBE I NJEN KLINIČKI I HIRURŠKI ZNAČAJ Acta medica Medianae (2000) 4 5 - 14[1] Архивирано на сајту Wayback Machine (11. avgust 2016)
- ^ Đerić, D., Dimitrijevic, B., Stefanović, P. i sar. (1999). Primena hidroksiapatita u obliteraciji koštanog dela Eustahijeve tube. Acta medica Medianae, 4, 23-28.
- ^ Bluestone CD. Eustachian tube function: physiology, pathophysiology, and role of allergy in pathogenesis of otitis media. J Allergy Clin Immunol 1983; 72(3): 242–51.
