Živojin Marković
Živojin Žika Marković (1911 - Mlečnjak na Rogozni, 24. jun 1945) je bio major Jugoslovenske vojske i komandant Drugog kosovskog korpusa Jugoslovenske vojske u Otadžbini.
| Živojin Marković | |
|---|---|
 Major Živojin Žika Marković | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Žika, Esad |
| Datum rođenja | 1911. |
| Mesto rođenja | Priština, Otomansko carstvo[traži se izvor] |
| Datum smrti | 24. jun 1945. (33/34 god.) |
| Mesto smrti | Mlečnjak na Rogozni, DFJ |
| Vojna karijera | |
| Vojska |  Jugoslovenska vojska Jugoslovenska vojska u otadžbini |
| Čin | major |
| Jedinica | Drugi kosovski korpus - Gorski štab 193 |
| Učešće u ratovima | Drugi svetski rat |
Biografija uredi
Početak borbi uredi
U julu 1941. godine, kapetan Vojislav Lukačević je kao izaslanik pukovnika Mihailovića, održao sastanak u Gračanici sa istaknutim kosovskometohijskim Srbima, radi pripreme i organizovanja oružanih snaga na ovom terenu. Sastanku su prisustvovali prištinski lekar dr Nikola Radojević, kapetan Žika Marković, Lazar Milosavljević i Mihailo Popović. Odlučeno je da kapetan Marković bude vojni organizator pokreta.[1]
Drugi kosovski korpus uredi
Negde na proleće 1943. godine, kapetan Marković je osnovao Drugi kosovski korpus, a njegov štab smestio u selu Koporiće na jugu Kopaonika. Zona odgovornosti korpusa uključivala je srezove mitrovački, pećki, ibarski, drenički i vučitrnski. Korpus je u jednom trenutku bio najbrojniji korpus Jugoslovenske vojske u Otadžbini na teritoriji okupirane Srbije, brojeći oko 1700 pripadnika, odnosno 1000 pod oružjem.[2] U štabu se nalazila i britanska vojna misija na čelu sa kapetanom Džordžom Murom.[3] Korpus je izdavao i list Srpsko Kosovo.
Septembra 1943. godine, Marković je samoinicijativno sačinio jedan programski tekst od 18 tačaka o posleratnom uređenju Kosova i Metohije.
Dana 15. marta 1944. godine, uputio je opsežan izveštaj generalu Mihailoviću o stanju na Kosovu i Metohiji[3]:
Požari srpskih domova i celih sela i svakodnevni jauci žrtava, toliko su zasitili nebo nad krvavom kosovskom zemljom, da je zastajao dah i ledile se žile preživelom roblju. Pod terorom albanskih i italijanskih vlasti stradaju članovi Nacionalnog komiteta u Prištini. Iz dana u dan, teror Arnauta raste. Oganj, jauci. Životi se gase, suze natapaju svetu zemlju. Kosovo, Metohija, Drenica, Ibar i Kolašin grcaju. Naseljenici ukoliko nisu proterani neposredno za vreme i posle sloma, pod užasnim pritiskom napuštaju svoje domove i beže u Srbiju. I oni domorodci, kojima je život ugrožen više nego drugima, isto tako traže spasa za granicom, uvećavajući tako legiju Izgnanika, rasutu po bratskim krajevima.
— kapetan Živojin Žika Marković
Na Đurđevdan 6. maja 1944. godine, kapetan Marković je na Kopaoniku održao smotru Drugog kosovskog korpusa i polaganje zakletve novih regruta. Tokom juna, pripadnici Drugog kosovskog korpusa su spasili jednog oborenog američkog vazduhoplovnog poručnika, koji je odmah prebačen kod kapetana Markovića u štab, gde su vodili duge razgovore o vojno-političkoj situaciji.[3] Sredinom godine dolazi i do prvih sukoba sa partizanima. Kapetan Marković se lično angažovao i od streljanja spasao 7 zarobljenih partizana od strane komandanta Javorskog korpusa Radomira Cvetića. na inicijativu lokalnih komandanata.[3] Kasnije je i sam prihvatio borbu protiv partizana usled njihovog silovitog prodora, koju je ranije izbegavao svestan da većinu njihovih grupa čine srpske izbeglice sa Kosova i Metohije. Po dolasku Crvene armije, poslao je pismo jednom njenom komandantu i tražio da se zauzme i zaustavi napade partizana na njegove snage, a pismo je završio rečima: "Živela naša braća i saveznici Rusi!"[4] Posle Niške operacije, bugarske snage su napadale položaje kapetana Markovića.
Major Marković je na jesen 1944. godine, naredio da Drugi kosovski korpus postavi zasedu nemačkoj koloni koja se povlačila iz Grčke. Zaseda je u dužini od jednog kilometra postavljena na planini Rogozni, koja je bila deo najkraćeg puta od Kosovske Mitrovice do Novog Pazara. Nemačka komanda je verovala da im Marković štiti prolaz na ovom sektoru.[5] Kada je pristigla nemačka kolona sa između 60 i 70 konjskih konja na kojima je bilo od 10 do 12 vojnika, otvorili su vatru u kojoj je poginuo značajan broj nemačkih vojnika. U trenutku napada, u koloni se nalazilo i oko 30 zarobljenih savezničkih vojnika (11 Amerikanaca, 3 Engleza, 2 Rusa, nekoliko Grka i Bugara), koji su po početku pucnjave legli na zemlju. Procenjuje se da je u Markovićevim napadima na nemačke snage u ovom periodu, ubijeno oko 800 nemačkih oficira i vojnika.[traži se izvor]
Pogibija uredi
Ubijen je na spavanju 24. juna 1945. godine na Mlečnjaku na planini Rogozni, od strane izvesne učiteljice Virijević iz Sočanice.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Aćin-Kosta, Miloš (1989). Branioci Kosova. Vašington. str. 247.
- ^ Bošković (1968). Narodnooslobodilačke borba u Ibarskom bazenu. Priština: Zajednica naučnih ustanova Kosova i Metohije. str. 241.
- ^ a b v g Aleksić, Jovan (2016). „Osnivanje, organizaciona struktura i elementarne karakteristike Jugoslovenske vojske u Otadžbini na prostoru Kosova i Metohije”. Kosovo i Metohija u Drugom svetskom ratu – sedam decenija kasnije. Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici: 155—179.
- ^ Nikolić, Kosta (1999). Istorija Ravnogorskog pokreta. 2. Beograd: Srpska reč. str. 293.
- ^ Izveštaj Komande grupe armija „E“ Komandantu Jugoistoka od 11.11.1944, Vojnoistorijski institut, NAV--T-311, r. 184