Zamanica
Zamanička vojska je u srednjovekovnoj Srbiji na poseban način mobilisana i organizovana vojska. Karakterističan je oblik vojnog organizovanja za poslednji period postojanja srpske srednjovekovne države.[1]
Definicija uredi
Po svojoj organizaciji ona se nije razlikovala od uobičajenih vojnih jedinica pronijarske i baštinske vojske već po načini i obimu mobilisanja vršenom u specifičnim okolnostima. Zamanička vojska podizala se samo u krajnjoj nuždi prilikom velike opasnosti za državu ili neki njen deo. Iako je posebno posvedočena za prvu polovinu 15. veka ovakav način vojnog organizovanja je sigurno postojao i za vreme Nemanjića. Postoji samo jedno, i to posredno, svedočanstvo o zamaničkoj vojsci iz vremena Nemanjića i to u povelji kralja Dragutina u kojoj je propisan da su neka sela, deo metoha manastira Hilandara, oslobođena vojne obaveze sem u slučaju opšte opasnosti koja bi zapretila zemlji.[2]
Obveznici uredi
Izraz zamanička vojska prvi put se sreće u povelji bosanskog kralja Stefana Tomaša srpskom vlastelinu i logotetu Stefanu Ratkoviću od 14. oktobra 1458. godine kojom su njegovi posedi oslobođeni svake obaveze osim zamaničke vojske. Kada je država bila u opštoj opasnosti i on je morao da sa svojim podanicima učestvuje u vojnim sukobima. Iako se naziv sreće tek pred kraj postojanja srpske srednjovekovne države sigurno je ovaj način mobilisanja bio često prisutan u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića pošto je prva polovina 15. veka bila period izuzetne nesigurnosti u srednjovekovnoj Srbiji. Ovo potvrđuje i povelja Stefana Lazarevića data Lavri svetog Atanasija gde se bitno sužavaju imunitetna prava manastira u vezi sa vojnom službom. Manastirski ljudi nisu bili oslobođeni ove obaveze u slučaju kada despot lično predvodi vojsku u pohodu (kada je opšta mobilizacija odnosno zamanička vojska), a nisu bili oslobođeni ni krajiške vojske i potečice. Može se zaključiti da su u vreme srpske despotovine postojala tri oblika zamaničke vojske: na nivou cele države, na nivou pokrajine (krajiška vojska) i na lokalnom nivou (potečica). Od procene vladara ili lokalnog zapovednika o nivou opasnosti zavisila je i opsežnost opšte mobilizacije: bilo je slučajeva da se poziva svaki vojno sposobni muškarac, zatim jedan muškarac po kući ili jedan muškarac na pet kuća (petnik). Po svoj prilici zamanička vojska se održavala o sopstvenom trošku, odnosno svaki vojnik je iz svog domaćinstva nosio hranu i ratnu opremu koju je imao.[3]
Pod Turcima uredi
Osnovni elementi zamaničke vojske bili su preuzeti i od strane Osmanskog carstva nakon osvajanja Srbije kada su slične obaveze imali vlasi severne Srbije, odnosno Smederevskog sandžaka dok je ovaj bio osmansko krajište.[1]
Reference uredi
- ^ a b „Zamanička vojska - ISTORIJSKA BIBLIOTEKA”. www.istorijskabiblioteka.com. Pristupljeno 2019-12-27.
- ^ Bojanić-Lukač (1962). Ko je sve učestvovao u zamaničkoj vojsci, Vesnik Vojnog muzeja 6-7. str. 240—244.
- ^ Veselinović, A. (1995). Država srpskih despota. Beograd. str. 186—191.
Literatura uredi
- Bojanić-Lukač, Ko je sve učestvovao u zamaničkoj vojsci, Vesnik Vojnog muzeja 6—7 (1962) 240—244.
- A. Veselinović, Država srpskih despota, Beograd 1995, 186—191.
- A. Veselinović, Vojska u srednjovekovnoj Srbiji, Vojnoistorijski glasnik 1—2 (1994) 414—416.