Википедија

Zastava

комад тканине са препознатљивим дизајном

Za druge upotrebe, pogledajte Zastava (višeznačna odrednica).

Zastava (steg, barjak) parče je tkanine, veće ili manje, obično pravougaonog oblika i višebojno, koje se nalazi okačeno na jarbolu ili drugom pogodnom držaču, mogu se nositi pričvršćene za motku ili koplje, mogu stajati na stolu na posebnim postoljima ili visiti sa nosača pod uglom od 45 stepeni. Zastava služi za svrhu identifikacije ili signalizacije. Uobičajeno je da zastave imaju jednu od kraćih strana zakačenu za jarbol i da se vijore horizontalno, iako je moguće i drugačije. Većina zastava u novije vreme izrađuje se od poliestera, dok su u prošlosti bile korišćene različite tkanine, između ostalih svila, taft, pamuk, lan i vuna.[1]

Zastave država članica Asocijacije država Jugoistočne Azije u Džakarti.
Istaknute zastave raznih država

Istorija zastava uredi

Iako poreklo zastave još nije pronađeno, najstarija zastava pod nazivom Derafš ili Šahdad nalik na zastavu, pronađena u Šahdadu, Iran, datira iz oko 2400 pre nove ere, a napravljena je od bronze. Na njoj su sedeći muškarac i žena koja kleči okrenuti jedno prema drugom, a između njih je zvezda. Ova ikonografija se može naći i u drugim umetničkim delima iz bronzanog doba u ovoj oblasti.[2][3][4][5]

Zastava kvadratnog oblika naziva se barjak. Većina pomorskih zastava ima oblik pravougaonika, kao i zastave na kopnu. Pre nego što su se pojavile zastave koje danas koristimo, korišćene su motke sa raznim rezbarenim simbolima na vrhu. Prva svedočanstva o ovakvim krutim simbolima sa namenom zastave dolaze nam iz starog Egipta gde su označavali različite delove kraljevstva. Istorija zastava počinje od vremena Rimljana, koji su zastave (vexillum) koristili za identifikaciju legija. Kasniji razvoj je uglavnom vezan za grbove, pa su tako srednjovekovne zastave uglavnom bile prikazi grbova određenog vladara ili feudalca. Zastave pričvršćene bočnom stranom za uspravnu motku prvi put su se pojavile u Kini, a na Zapad su ih preneli Arabljani. Zastave sa upotpunjenim motivima počele su da se šire koriste tek u vremenu krstaških ratova. Hrišćani su zastave označavali krstom, dok su muslimani koristili zastave sa natpisima. U Americi su Meksikanci uveli u upotrebu zastave od ptičijeg perja, a Asteci su upotrebljavali zastave koje su ratnici mogli da nose na leđima.

Danas su zastave u širokoj upotrebi, bilo kao zvanične (državne, regionalne, opštinske, vojne), nezvanične (sportski klubovi, navijači, političke stranke) ili kao sredstvo signalizacije na moru (pomorske zastave). Svaka država danas ima državnu zastavu. Do 2011. godine, Libija je bila jedina država na svetu koja je imala potpuno jednobojnu zastavu.[6] Nauka koja proučava zastave naziva se veksilologija.

Zastave koje se danas prepoznaju, napravljene od komada tkanine koje predstavljaju određeni entitet, gotovo sigurno[7] su izum drevnih naroda Indijskog potkontinenta ili dinastije Džou iz Drevne Kine. Kineske zastave su imale obeležja kao što su crvena ptica, beli tigar ili plavi zmaj, a prema kraljevskim zastavama se trebalo odnositi sa nivoom poštovanja sličnom onom koji se daje vladaru. Indijske zastave su često bile trouglaste i ukrašene dodacima kao što su jakov rep i državni amrel. Svilene zastave su se proširile na Bliski istok iz Kine ili je to jednostavno bila svila koja je napravila putovanje koje su oblikovali ljudi koji su samostalno došli do ideje pravougaonika pričvršćenog za motku.[8] Zastave su verovatno prenošene u Evropu preko muslimanskog sveta, gde su se zbog islamskih zabrana koristile jednobojne zastave. Često se pominju u ranoj istoriji islama i možda su kopirane iz Indije.[7]

Saveznik ili neprijatelj? uredi

U bitkama zastave su predstavljale sredstvo za raspoznavanje saveznika ili neprijatelja. u 16. veku i kasnije, pojedini pukovi i čete su počele da koriste sopstvene posebne zastave. To su stegovi, koji se bogato ukrašavaju i imaju izvezene oznake. Takve zastave su vremenom dobijale veću ulogu u vojnim svečanostima, dok se na bojnom polju upotrebljavaju zastave načinjene od izdržljivog materijala.[6]

Boje i simboli uredi

Zastave sadrže simbole kojima predstavljaju ideje za čije bi iskazivanje bilo potrebno mnogo reči. Simboli se izvode iz raznovrsnih izvora. Jedan od najpoznatijih primera je lav iz srednjovekovne heraldike koji zastupa ideje kraljevstva i hrabrosti.

Boje imaju simbolički značaj. Bela i plava simbolizuju mir. Zelena je boja rastinja, simbol mladosti i nade. Verska uverenja su se među prvima počela izlagati na zastavama. Krst je najstariji heraldički motiv. U muslimanskim zemljama polumesec je verski simbol od 14. veka. Islamski propisi ne dozvoljavaju prikazivanje Božjeg ili ljudskog lika dok druge države nemaju takva ograničenja, pa postoje brojne kineske zastave koje prikazuju bogove ili hrišćanske zastave sa likom svetitelja. U savremene simbole spadaju kanadski javorov list i srp i čekić nekadašnjeg Sovjetskog Saveza.[6]

Zastave sporta i slavlja uredi

Zastave se koriste u mnogim sportovima, uključujući one na vodi, automoto trkama, timskim sportovima, golfu, smučanju, gimnastici i krosu. Imaju ulogu signala, markera, krasa, timskog obeležja, navijačkog rekvizita. Njima se obeležava otvaranje i zatvaranje sportskih događaja. Olimpijske igre imaju svoju zastavu koja ima pet prstenova raznih boja koji predstavljaju pet kontinenta.[6]

Jarboli uredi

 
Jedan od dva 60-metarska stuba za zastavu u katedrali u Sijeni. Tokom bitke kod Montapertija (1260), Boka degli Abati, špijun iz Sijene, spustio je Firentinsku zastavu, uzrokujući paniku među firentinskim vojnicima i na kraju njihov poraz.

Jarboli ili stubovi za zastavu mogu da budu jednostavna podrška napravljena od drveta ili metala. Ako je viši nego što se lako može doseći da bi se podigla zastava, koristi se konopac, koji se obavija oko kotura na vrhu stuba sa krajevima vezanim na dnu. Zastava je pričvršćena na donjem kraju konopca, a zatim se podiže povlačenjem na drugom kraju. konopac se potom zategne i vezuje za stub na dnu. Stub je obično nadvišen ravnom pločom ili kuglom koja se zove klotik (prvobitno se koristio za sprečavanje rascepljivanja drvenog stuba) ili vrškom složenijeg oblika. Vrlo visokim jarbolima mogu da budu neophodne složenije konstrukcije za potporu nego što je to slučaj kod običnih jarbola.

Dvajastambami su jarboli koje se obično nalaze na ulazima hinduističkih hramova južne Indije.[9]

Rekordne visine uredi

 
Bivši jarbol u Kju bašti, snimljen neposredno pre njegovog uklanjanja 2007. godine

Od 23. septembra 2014, najviši slobodno stojeći jarbol na svetu je Džedajski jarbol u Saudijskoj Arabiji sa visinom od 171 m (561 ft), koji nadmašuje bivše držače rekorda Dušanbe jarbol u Tadžikistanu[10][11] (visina: 165 m, 541 ft), Nacionalni jarbol u Azerbejdžanu (visina: 162 m, 531 ft)[12] i Severno korejski jarbol u Kidžongdongu (visina: 160 m, 520 ft). Stub zastave u Severnoj Koreji je u stvari radio-toranj sa zastavom na vrhu. Pored dva gore pomenuta jarbola, prethodnih šest svetskih rekordnih jarbola su svi bili napravljeni u američkoj kompaniji Trident Support, a ostali u: Ašhabadu, Turkmenistan: 133 m (436 ft); Akabi, Jordan: 130 m (430 ft); Amanu, Jordan: 126,8 m (416 ft); i Abu Dabiju, Ujedinjeni Arapski Emirati: 122 m (400 ft).[13]

Najviši jarbol u Velikoj Britaniji je od 1959. do 2013. stajao je u Kju vrtovima. On je bio napravljen od kanadske Daglas jele i bio je visok 68,5 m (225 ft)[14]

Trenutni najviši jarbol u Sjedinjenim Državama (i najviša vijoreća američka zastava) je stub od 400 ft (120 m), završen pre Memorijalnog dana 2014. i napravljen po narudžbini sa betonskom podlogom od 11 ft (3,4 m), koji je izradio proizvođač vetrogeneratora Brodvind enerdži. Taj jarbol se nalazi na severnoj strani kampusa sedišta preduzeća Acuity Insurance pored međudržavnog puta 43 u Šebojganu u Viskonsinu, i vidljiv je iz Sidar Grouva. Stub može da nosi zastavu od 220 funti u uslovima slabog vetra i težu zastavu od 350 funti u uslovima jačeg vetra.[15]

Dizajn uredi

Jarboli mogu da budu dizajnirani u jednom komadu u vidu konusa (tipično čelični konus ili grčki entazisni konus),[16] ili se mogu napraviti iz više delova da bi se mogli produžiti. U Sjedinjenim Američkim Državama, ANSI/NAAMM specifikacija uputstavom FP-1001-97 pokriva inženjerski dizajn metalnih jarbola kako bi se osigurala sigurnost.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Kamath, Anjali (2009). Flag Book. Mumbai: Popular Prakashan. ISBN 978-81-7991-512-7. 
  2. ^ Graef, Katrien De; Tavernier, Jan (7. 12. 2012). Susa and Elam. Archaeological, Philological, Historical and Geographical Perspectives.: Proceedings of the International Congress Held at Ghent University, December 14–17, 2009. BRILL. ISBN 978-9004207400 — preko Google Books. 
  3. ^ Pittman, Holly; N.Y.), Metropolitan Museum of Art (New York (12. 12. 1984). Art of the Bronze Age: Southeastern Iran, Western Central Asia, and the Indus Valley. Metropolitan Museum of Art. ISBN 9780870993657 — preko Google Books. 
  4. ^ Hansen, Donald P.; Ehrenberg, Erica (12. 12. 2017). Leaving No Stones Unturned: Essays on the Ancient Near East and Egypt in Honor of Donald P. Hansen. Eisenbrauns. ISBN 9781575060552 — preko Google Books. 
  5. ^ Hakemi, Ali; Archeologiche, Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente Centro Scavi e Ricerche (12. 12. 1997). Shahdad: archaeological excavations of a bronze age center in Iran. IsMEO. ISBN 9788120410176 — preko Google Books. 
  6. ^ a b v g Krempton, Vilijam (2006). Enciklopedija sveznanje- Zastave. Politikin Zabavnik. ISBN 978-86-7712-130-3. 
  7. ^ a b Flag | heraldry. Encyclopedia Britannica. Retrieved February 15, 2019.
  8. ^ Flags through the ages and across the world : Smith, Whitney page 41
  9. ^ Hiltebeitel, Alf (1988). The Cult of Draupadi, Volume 2: On Hindu Ritual and the Goddess. University of Chicago Press. str. 91—92. ISBN 9780226340470. 
  10. ^ „Jeddah Flagpole inaugurated”. arabnews.com. 24. 9. 2014. Pristupljeno 23. 9. 2014. 
  11. ^ Former record: „Wer baut den hoechsten Fahnenmast”. Asia Plus. 9. 9. 2008. Arhivirano iz originala 04. 04. 2019. g. Pristupljeno 19. 06. 2019. 
  12. ^ „Flag of Azerbaijan”. Telegraph.co.uk. 3. 7. 2008. 
  13. ^ „Looking for Afghanistan? Turn Left at the Enormous Flagpole”. National Geographic. 5. 9. 2017. 
  14. ^ „Timber! Steeplejacks to dismantle Kew Flagpole.”. Kew.org. Arhivirano iz originala 17. 8. 2016. g. 
  15. ^ Weyandt, Janet (25. 5. 2014). „High-flying: Up in time for Memorial Day, Acuity flag is world's tallest”. The Sheboygan Press. Arhivirano iz originala 3. 4. 2015. g. Pristupljeno 26. 5. 2014. 
  16. ^ „Cone Tapered vs. Venetian Entasis Tapered”. Lingo Flagpoles Inc. Arhivirano iz originala 28. 2. 2005. g. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Zastava na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Застава&oldid=27551041”