Znepolje
Znepolje je veća predeona celina i kotlina u području i dolini gornjeg toka reke Jerme, na periferiji gravitacionog područja (većim delom danas na teritoriji Bugarske). Ono je shodno svom značaju kroz istoriju imalo i veću teritoriju nego uobičajena župa ili nahija, jer je bila veća geografska celina i istorijsko-geografska oblast u zapadnom delu Bugarske i jugoistočnom delu Srbije. Pokriva celu Trnsku kotlinu, a nastavlja se na oblast zvanu Krajište.
Položaj i prostranstvo uredi
Znepoljska oblast koja se danas prostire dolinom reke Jerme, omeđena je planinama Rudina, Miloslavska i Ruj na severu, na istoku planinama Straža i Jezdimirska, i na jugu planinama Jorgovan, Lešnikovska i Bohovska. Dužina oblasti je oko 20 km, širina oko 3,5 km a površina je 55 km². Padine koje okružuju oblast su na zapadu strme i oštre, a na istoku su iskošene. Nalaze se na 700—800 m nadmorske visine.
Istorijske granice Znepolja uredi
- Znepolje u 12. veku
U vreme Stefana Nemanje Znepolje je prvi put došla u srpske ruke, i postalo župa nakon smrti vizantijskog cara Manojla Prvog Komnina 1143 1180. godine. Polazeći od činjenice da svaka župa predstavlja svojevrsnu zaokruženu geografsku celinu, može se zaključiti i za Znepolje da je ono bilo veća predeona celina i Znepoljskoj kotlini i u područjui dolini gornjeg toka reke Jerme, na periferiji gravitacionog područja (većim delom danas na teritoriji Bugarske), a da je shodno svom značaju mogla imati i veću teritoriju nego uobičajena župa i bila veća geografska celina, dakle oblast.[1]
- Znepolje u 19. veku
Znepolje je u 19. vek pod Osmaljskim carstvom bilo nahija, koja se obzirom na činjenicu da je selo Lomnica pripadalo nahiji, graničila na severu dužinom današnje državne srpsko-bugarske granice, dakle. Severno od Lomnice, oblast je obuhvatala Poganovo, Svinicu (današnju Slivnicu i Vojnukofču, ili današnje selo Vojnegovci kod Pirota) i pružala se dalje na istok.
Severno od sela Petačinci koje je pripadalo nahiji, granica je išla dalje na sever od sela Vrabča i Bankija koja su danas u republici Bugarskoj, dalje na sever i severoistok približno do sela Kruša i Jalbotina, koja nisu pripadala nahiji Znepolje.
Na istok i severoistok Znepolje se širilo prema Dimitrovgradu obuhvatajući selo Kalotinu a onda se prema jugoistoku granica spuštala zapadno od današnje Slivnice, i sela Filipovci granica je na jugu išla nešto severnije od Breznika, do sela Rebro.
Južna granica Znepolja se protezala na zapad prema Glogovici i Mramoru, dakle, išla je nešto južnije od istoimenih sela, a zatim na zapad do sela Stajčovci danas u u Bugarskoj. Koliko je granica išla južno od ovog sela precizno se ne zna, ali se zna da se nalazila južno od Trna.
Ka jugozapadu granica se protezala prema Bohovu i Kostršovici, i išla nešto južnije od tih sela ali svakako severnije od manastira Palja.
Zapadna granica Znepolja išla je približno linijom Kostrševci — Suvi Dol — Drajinci — Groznatovci obuhvatajući pri tom i krajnje severno odatle Leboraždu (današnje selo Ljuberažda), južno od Babušnice. Zatim je zaobilazeći Preslap granica je išla nešto severnije i obuhvatala Rani Lug, i završavala se između Zelenog Grada i Vučidola.
Posle pobede Srbije nad Bugarskom u Prvog svetskog rata, Nejskim mirom 1919. godine deo oblasti Znepolja su pripale Srbiji, pa je Strazimirovac postao pogranično mesto na samom zapadu Bugarske. Ovakav položaj doprineo je stagnaciji Znepolja tokom većeg dela 20. veka.
Današnja administrativna podela uredi
Najveći deo Znepolja se nalazi u opštini Trn, a manji deo u opštini Surdulica.
- Bugarska
Centar oblasti Znapolja u Bugarskoj je gradić Trn sa još 25 naselja na bugarskoj (Berajinci, Bohova, Businci, Velinovo, Vukan, Glavanovci, Glogovica, Džinčovci, Jezdimirci, Zabel, Zelenigrad, Kosturinci, Lešnikovci, Miloslavci, Mramor, Nasalevci, Radovo, Rani Lug, Rejanovci, Slišovci, Stajičovci, Studen Izvor, Turokovci, Cegrilovci i Jarlovci)
- Srbija
Znepoljska oblast u Srbiji ima 7 naselja — (Groznatovci, Drajinci, Klisura, Kostroševci, Palja, Strezimirovci, Suhi Dol).
Stanovništvo uredi
Najstariji narod čije se ime spominje u izvorima odnosno za koji se, sa velikom sigurnošću, može reći da je obitavao na prostoru Znepolja su Dardanci. Međutim, u tom periodu, pre dolaska Rimljana, etnička slika je bila veoma kompleksna. Tu su naime živeli Kelti, Iliri i Tračani, te su etimolozi u jezicima tih naroda upravo i tražili poreklo imena gradova Ponišavlja.
Dolaskom rimskih vojnika, broj stanovnika se povećava. Na osnovu raspoloživih podataka, sasvim je izvesno da se veći priliv stanovništva, desio na prelazu iz stare u novu eru (otprilike od 27. godine p. n. e. do 14. godine n.e.) u vreme rimskog cara Avgusta (63. p. n. e.— 14. n.e.). U to vreme postojali su brojni vojni logori duž trase Via Militaris-a.
Hrišćanstvo se, u Znepolju, kao i na tlu Balkana jevili već u prvim vekovima. Nema sumnje da je tako bilo i u Remezijani i čitavoj remizijanskoj regiji, imajući u vidu da je ovaj grad bio na važnom i veoma prometnom putu koji je spajao Nais i Sardiku i dalje, Zapad i Istok Rimskog carstva.
Kada je u vreme Stefana Nemanje Znepolje prvi put došla u srpske ruke, i postalo župa, nakon smrti vizantijskog cara Manojla Prvog Komnina 1143 — 1180. godine, ovo istorijsko-geografsko područje naselili su Srbi.
Kada je prema Sanstefanskom i Berlinskom sporazumu, deo Znepolja 1879. godine postao deo savremene bugarske države, nastaje sve intenzivnije naseljava oblasti Bugarima, a obalst postoje ubrzo središte okupljanja stanovništva iz drugih sela.
Vremenom iako je Znepolje bilo kompletno naseljeno Srbima, ono je danas bugarizovano.[2][3] Znepoljci govore trnskim govorom koji pripada prizrensko-timočkom dijalektu srpskog jezika. Trnski govor je...
...definitivno srpski, i jasno je da će ga stanovnik Banjaluke bez ikakvih problema razumeti, dok stanovnik Varne neće skoro uopšte. Naravno, postoje i lokalne jezičke osobine (Trnčanje umesto Trnčani, oratili umesto govorili itd.) kojih nema ni u srpskom ni u bugarskom književnom jeziku. To zapravo potvrđuje da je jezik srpski, jer, osim standardnih srpskih i lokalnih srpskih jezičkih osobina, ne postoje nijedne druge.[4]
Izvori uredi
- ^ „Pirot i okolina u spisima savremenika od 15. do 20. veka“ . Izabrala i priredila Dr Borislava Lilić, NIP Hemikals, Pirot, 1994.
- ^ Manastir Sv. Onufrije stanjinac.com
- ^ Vojnović 1995, str. 58.
- ^ „Srpski jezik i azbuka u Zapadnoj Bugarskoj”. Centar za akademske reči, Šabac. Arhivirano iz originala 29. 12. 2021. g. Pristupljeno 14. 3. 2019.
Literatura uredi
- Mičev, Nikolaй; Mihaйlov, Cvetko; Vapcarov, Ivan; Kiradžiev, Svetlin (1980). Geografski rečnik na Bъlgariя. Sofiя.
- Vojnović, Milan (1995). Kobno osipanje srpskog naroda. Beograd.