Ilinois
Ilinois ili Ilinoj[1] (engl. Illinois) je država članica Sjedinjenih Američkih Država. Po broju stanovnika je na petom mestu, dok je po površini dvadeset peta država u SAD. Glavni grad Ilinoisa je Springfild a najveći je Čikago, smešten na obali jezera Mičigen. Najveći deo stanovništva živi u Čikagu i njegovim predgrađima. Ilinois je država postao 1818. kao dvadeset prva po redu.
| Ilinois | |
|---|---|
 | |
.jpg) | |
| Država |  SAD |
| Glavni grad | Springfild |
| Najveći grad | Čikago |
| Proglašenje za državu | — datum: 3. decembar 1818. — poredak: 21. |
| Guverner | Džej-Bi Pricker |
| Površina | 140.998 km2 |
| Stanovništvo | 2010. |
| — broj st. | 12.830.632 |
| — gustina st. | 91 st./km2 |
| — ISO 3166-2 | US-IL |
| Zvanični veb-sajt | |
Bogat je prirodnim resursima, kao što su ugalj, drvo i nafta na jugu. Ilinois ima raznovrsnu ekonomsku bazu i glavni transportni centar. Luka u Čikagu povezuje Ilinois sa drugim bitnim lukama Velikih jezera, preko Svetog Lorensa do Atlantskog okeana, kao i Velika jezera sa rekom Misisipi. Međunarodni aerodrom O'Hara je svrstan u jedne od najprometnijih aerodroma na svetu. Ilinois je dugo imao reputaciju predvodnika u društvenim i kulturnim temama i u politici.
Danas, iako je najveći deo stanovništva naseljen u Čikagu i njegovoj okolini, prvi stanovnici, koji su došli iz Evrope, su se nastanili na zapadu. Nakon američkog rata za nezavisnost, doseljenici su počeli da dolaze iz Kentakija preko reke Ohajo. Ilinois je 1818. godine postao država. Posle izgradnje kanala Iri, povećana je trgovina i saobraćaj. Čikago je osnovan 1830. godine na reci Čikago.
Tri predsednika SAD su bili izabrani dok su živeli u Ilinoisu, a to su Abraham Linkoln, Julisiz Simpson Grant i Barak Obama. Ronald Regan, čija je politička karijera zasnovana u Kaliforniji, bio je jedini predsednik SAD, koji je rođen i odrastao u Ilinoisu.
Ime uredi
Američki naučnici su ranije mislili da naziv Ilinois (francuski oblik nastao od reči Ilinivek) znači čovek ili ljudi na majamsko-ilinoiškom jeziku, ali se ispostavilo da to nije tačno, jer je na ilinoiškom jeziku reč koja označava čovek irenivaki. Naziv Ilinois potiče od majamsko-ilinoiškog glagola irenveva i znači on govori na pravi način. U francuski je dospela posredstvom odžbivejskog jezika u kome je izgovarana kao ilinve.[2]
Geografske odlike uredi
Položaj uredi
Ilinois se nalazi u srednjem zapadu SAD. Okružen je državama Viskonsin, Ajova i Misuri, Kentaki, Indijana. Graniči se i sa državom Mičigen, ali samo preko jezera Mičigen
Reljef i klima uredi
Klima Ilinoisa je kontinentalna sa oštrim temperaturnim razlikama. U zimskom periodu vreme je pod uticajem vazduha iz Kanade, a u letnjem periodu je pod uticajem toplog i vlažnog vazduha iz Meksičkog zaliva. Prosečna godišnja temperatura na severu je 47°, a na jugu 58°.
Hidrografija uredi
Ilinois je ograničen rekama, a reka Ilinois polovi državu. Rečna mreža je razvijena, a čine je reke Misisipi, Ohajo, Elm, Foks, Vabaš, Crvena reka... Takođe, Ilinois ima i dosta podzemnih voda.
Flora i fauna uredi
Ilinois je bogat različitim vrstama sisara, od jelena i kojota, preko crvenih i sivih lisica, zečeva i glodara do raznih insekata. Država ima oko 300 vrsta ptica, a najpoznatije su kanadske guske, divlje patke i prepelice. Zvanična ptica države je kardinal. Trećina države je pod šumom hrasta i javora. Razvijena poljoprivreda je stvorila neke retke vrste biljaka. Poznata je prijari biljka.
Istorija uredi
Pre dolaska Evropljana uredi
Na lokalitetu Kahokija koji se nalazi u blizini sadašnjeg Kolinsvila je od 1050. do 1350.[3] postojala razvijena civilizacija, koja je pripadala misisipijskoj kulturi, a nestala je između 1400. i 1500. iz nepoznatih razloga. Sledeća moćna indijanska civilizacija koja se pojavila u ovom kraju je bio narod Ilinivek, po kojem je država Ilinois dobila ime. U 17. veku mnogo Ilina je nestalo u napadima Irokeza.
Dolazak Evropljana uredi
Žak Marke i Luj Žolije su bili prvi od Evropljana koji su istraživali prostor današnjeg Ilinoisa. Zbog njihovih istraživanja, Ilinois je bio deo Francuskog carstva sve do 1763. kada su Britanci preuzeli vlast. Džordž Rodžers Klark je zvanično priključio Ilinois koloniji Virdžinija 1778. godine. Ilinois je bio u sastavu SAD 1783. godine, kada je Amerika dobila nezavisnost.
19. vijek uredi
Teritorija Ilinois je osnovana 2. februara 1803. godine sa glavnim gradom Kaskaskija. Godine 1818. Ilinois je postao 21. država. Vlada je u poslednjem trenutku „luku Čikago" priključila teritoriji Ilinois, što se tada smatralo kontroverznom odlukom. Glavni grad je ostao Kaskaskija do 1819. kada su odlučili da se predsedništvo Ilinoisa preseli severnije u grad Vandalija. Amerikanci su se naseljavali u južni deo vrlo brzo, a severni dio Ilinoisa je ostao naseljen Indijancima. Tokom godina su se Amerikanci preseljavali severnije zbog rasta i poljoprivrednih potreba. S tim su Indijanci bili sve više iseljavani.
Neočekivana teška zima 1830—1831. je dobila nadimak „zima dubokog snega“. Ljudi nisu mogli da putuju od jednog mesta do drugog zbog količine snega. Putevi koji su vodili od grada do grada su bili uglavnom zatrpani. Te godine mnogi stanovnici su umrli zbog hladnoće.
Nadimak Ilinoisa je „Država Linkolna“ (Land of Lincoln) zato što je 16. predsednik SAD, Abraham Linkoln, veći deo života proveo u Springfildu u Ilinoisu. Zbog ogromne popularnosti Linkolna, Springfild je izabran da postane novi glavni grad države Ilinois.
Demografija uredi
| 1900. | 1910. | 1920. | 1930. | 1940. | 1950. | 1960. | 1970. | 1980. | 1990. | 2000. | 2010. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 4.821.550 | 5.638.591 | 6.485.280 | 7.630.654 | 7.897.241 | 8.712.176 | 10.081.158 | 11.113.976 | 11.426.518 | 11.430.602 | 12.419.293 | 12.830.632 |
Najveći gradovi uredi
Demografske odlike uredi
Broj stanovnika u Ilinoisu iznosi 12.875.255 stanovnika, a gustina naseljenosti je 89.4 st/km². Stanovništvo vodi poreklo od raznih naroda, kao što su Latino Amerikanci, Evropljani i drugi. Najviše se govori engleskim i španskim jezikom. Najveći broj stanovnika je rimokatoličke veroispovesti. Glavni grad je Springfild, pored njega najveći grad je Čikago.
Privreda uredi
Privreda obuhvata mnoge industrije. Gradsko područje Čikago predstavlja izvor mnogih velikih nacionalnih kompanija, kao što su MekDonalds i Motorola. Kukuruz i soja se intenzivno gaje u Ilinoisu. Ovi usevi i njihovi proizvodi čine najveći deo ekonomske proizvodnje države izvan Čikaga. Sekundarni usevi su mlečni proizvodi i pšenica. Ilinois je najveći proizvođač bundeve među američkim državama. Industrija vina se razvija.
Izvori uredi
- ^ Tvrtko Prćić: Englesko-srpski rečnik geografskih imena, ISBN 978-86-6065-498-6, strana 75
- ^ „Algonquian languages”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 21. 10. 2020.
- ^ Munoz, Samuel E.; Schroeder, Sissel; Fike, David A.; Williams, John W. (2014). „A record of sustained prehistoric and historic land use from the Cahokia region, Illinois, USA”. Geology. 42 (6): 499—502. Bibcode:2014Geo....42..499M. doi:10.1130/g35541.1.
.svg){kind=small}
