Isfahanska škola slikarstva

Isfahanska škola slikarstva i kaligrafije odnosi se na umetnička dela koja su nastala u ovom gradu između 1597. godine, kada je postao safavidska prestonica, pa do avganistanske invazije, 1722. godine.

Nastanak

Rano safavidsko slikarstvo predstavlja spoj tradicija heratske i tabriške škole slikanja. Isfahanska škola je poslednja velika škola persijskog minijaturnog slikarstva koja je dostigla svoj vrhunac početkom 17. veka pod pokroviteljstvom savafavidskog vladara Šaha Abasa I. Naziv je dobila kasnih pedesetih godina 20. veka, u cilju identifikacije i klasifikacije persijskog slikarstva prve polovine 17. veka, a posebno dela Reze Abasija i njegovih učenika. Reza Abasi, vodeći majstor isfahanske škole, bio je pod velikim uticajem kazvinske škole portreta, posebno dela Sadekija Bega.

Isfahanska škola može se podeliti u tri faze.

Prva faza je karakteristična po radovima Sadeki Beg Afšara, Reze Abasija i učenika koji su sledili njegov metod uključujući Afzal Hoseinija i Moina Mosavara. U ovoj fazi tradicionalni metod crtanja iz prošlosti korišćen je sa posebnim osobinama isfahanske škole.

Reza Abasi, Ljubavnici, 1630.

Reza Abasi, Mladić u čitanju knjige, 1625—26

U sledećoj fazi učenici Reza Abasija, uključujući Muhameda Kasema, Muhameda Jusufa i Muhameda Alija su napravili određene modifikacije njegovih metoda. Ta faza se može posmatrati kao prelaz iz tradicije u modernost.

Boj Rustema i Sohraba iz Vindzorske Šah-name, 1648.

Muhamed Jusuf, autoportret iz 1640-ih

Treća faza pojavljuje kao eklektički metod kombinovan od tradicije i modernosti koji je preuzet iz evropskog slikarstva, a koji se manifestuje u delima umetnika kao što su Ali Kolijebadar i Muhamed Zaman.

Muhamed Zaman, Plavi Iris, 1663—1664

Karakteristike i stil

Minijature nastale u isfahanskoj školi nisu bile isključivo usmerene na ukrašavanje i ilustraciju knjiga. Glavnu atrakciju ovog perioda predstavljaju raskoš i sjaj. Slike prate život na dvoru, plemiće, predivne palate, scene iz bitaka i sa gozbi. Ljudi su nacrtani u raskošnim haljinama i sa lepim licima. Repertoar tema obuhvata idealizovane i elegantno obučene muškarce i žene, kao i figure starijih muškaraca u stanju kontemplacije. Figure su često prikazane u opuštenom položaju sa rekvizitima kao što su vinske boce, pehari, knjige ili drugi pisani materijali, koji predstavljaju peharnike, pisare i duhovnike.

Portreti određenih utemeljenih tipova, već bliskih poeziji, sugerišu da povezivanje sa literarnom tradicijom nije u potpunosti raskinuto, već je izraženo u drugačijem slikarskom maniru. Umetnici su više pažnje posvećivali opštim stvarima i izbegavali nepotrebne detalje karakteristične za škole iz Herata i Tabriza. Krajem safavidske epohe pod uticajem evropskog slikarstva, u iransko slikarstvo ulaze perspektiva i senčenje.

Karakteristična osobina isfahanskog stila jeste njegov format koji je podstakao razvoj novih tehnika i tematike. Umetnici sve više počinju da se fokusiraju na individualne crteže i slike, od kojih većina više nije povezana sa posebnim tekstom kao što je slučaj sa rukopisnim slikama. Mogli su slobodnije da eksperimentišu sa različitim tehnikama, posebno sa izvlačenjem linija. Koristeći i pero i četkicu, oni su izvijene i talasaste linije kombinovali sa produženim potezima koji si istaknuti ispranim bojama. Njihovi radovi su se kretali od spontano izraženih nacrta do pedantno izvedenih kompozicija i dale su novu slobodu umetnosti crtanja. U isto vreme, novi format je podstakao razvoj naturalističkog portretisanja, i umetnici svoje modele počinju da pronalaze u običnim muškarcima i ženama.

I pored rastuće popularnosti izvlačenja linija, safavidski umetnici 17. veka nisu se odrekli stvaranja raskošnih rukopisnih ilustracija i nezavisnog figuralnog slikarstva. Spektar sekundarnih i tercijarnih boja kao što su purpurna, narandžasta i boja zemlje unose osećaj vedrine dajući kompozicijama novu vizuelnu smelost. Mnogi radovi iz ovog perioda često su bili potpisani i datirani, što ukazuje na sve veći smisao umetnika za samostalnost.

Remek-delo tog doba je Šahname (Kraljeva knjiga, poznata kao Hogtonova Šahnama) sa 258 slika, koje je najraskošnije ilustrovana Šahnama u istoriji persijskog slikarstva.

Bahram Gur ubija zmaja, stranica iz Šah-name

Afrasijab na iranskom tronu, Šah-nama Šaha Tahmaspa

Najpoznatiji slikar isfahanske škole bio je Reza Abasi (1565—1635), pozat kao Aga Reza, koji je povremeno radio na dvoru šaha Abasa I. Čuven po prepoznatljivoj upotrebi linija i harmoničih boja, njegov stil je postao sinonim za Isfahan i umetnički procvat safavidskog perioda u prvoj polovini 17. veka. Njegov stil su oponašali njegovi učenici, i mada se nikada nisu izjednačili sa majstorom, do početka 18. veka stvorili su mnogo izvanrednih radova. Među najboljim učenicima Reza Abasija bili su njegov sin Muhamed Šafi i Moin Mosavar. Afzal Hoseini, poznatiji kao Afzal Tuni, bio je među najobrazovanijim učenicima Reze Abasija, čiji su radovi često pogrešno pripisivane učitelju. Međutim, njegov najplodniji i najpoznatiji učenik bio je Moin Mosavar, koji je bio aktivan od 1630. do kraja 17. veka. On je stvorio brojne jednostrane figuralne kompozicije i doprineo ilustraciji nekoliko tekstova. Tokom duge karijere ostao je veoma dosledan svom stilu izbegavajući zapadnjačke slikarske koncepte koji su postali veoma omiljeni među njegovim kolegama. Tradicionalno, umetnici poput Muhameda Kasema, Muhameda Jusufa i Muhameda Alija, koji su bili aktivni između 1630—1650. godine, takođe su identifikovami kao predstavnici isfahanske škole, iako su delovali u drugim središtima, kao što je Mašhad.

Godine 1640. jedan broj isfahanskih slikara pronašao je novo nadahnuće u indijskoj umetnosti. Mogul i dekani slikarstvo donelo je safavidskim umetnicima, kao što su Šejh Abasi i Bahram Sofrakeš nove teme i slikarske konvencije, koje su oni usvojili i uključili u svoje stvaralaštvo. Dok je Abasi nastavio da istražuje mogućnosti izvlačenja linija „indijaniziranog” stila, Bahramova prirodna floralna proučavanja jasno su uobličena u drugoj polovini 17. veka (mogulsko slikarstvo).

Evropski uticaj

Zahvaljujući velikoj zajednici jermenskih hrišćana u Novoj Džolfi, isfahanskom predgrađu, kao i brojnim posetiocima safavidskog dvora iz Italije, Flandrije i Holandije, zapadno slikarstvo, crteži i dekorativni predmeti postali su dostupni u Isfahanu. Prisustvo nekoliko evropskih slikara takođe je doprinelo razvoju „evropeizovane” mode u slikanju, najbolje izražene u delu Muhameda Zamana. Ovaj slikarski izraz koji je procvetao u vreme šaha Sulejmana (1666—94), i šaha Sultana Huseina (1694—722), označava dramatično odstupanje od tradicionalnijeg slikarskog stila Reze Abasija i Mosavara. Selektivno usvojivši zapadnjačke slikarske ideje, kao što je perspektiva, senčenje i format, safavidski slikari su razvili inovativni, hibridni stil koji je odzvanjao internacionalizmom safavidskog dvora krajem 17. veka.

Literatura

• Canby, Sheila R. Iranian painting, Interlink Pub. 2004. ISBN 978-1-56656-573-8.
• The Cambridge History of Iran, Volume 6: The Timurid and Safavid Periods. . Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-05498-0. 
• Brend, Barbara. Islamic art. . Harvard University Press. 1991. ISBN 978-0-674-46866-5. 
• THE SPLENDOUR OF IRAN, Nasrollah Pourjavady, Booth-Clibborn. 2001. ISBN 978-1-86154-011-9..
• Islamic Arts (Art & Ideas), Jonathan Bloom, Sheila S. Blair. . Phaidon Press. 1997. ISBN 978-0-7148-3176-3. .
• International Journal of Arts and Commerc, A Study on Drawing in Isfahan School and its Artists, Alireza Akrami Hassankiadeh, ISSN 1929-7106
• (jezik: engleski) A Study on Drawing in Isfahan School and its Artists International Journal of Arts and Commerce, ISSN 1929-7106 , Alireza Akrami Hassankiadeh, Lecturer of Painting Department, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan,Rasht, Iran
• (jezik: engleski) Isfahan xi. SCHOOL OF PAINTING AND CALLIGRAPHY
• (jezik: engleski) Eṣfahān school

Spoljašnje veze

• Kulturni centar Ambasade Islamske Republike Iran u Beogradu'