Katedra za orijentalistiku na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu

Katedra za orijentalistiku u Beogradu osnovana je 1926. godine i to je prva orijentalistička univerzitetska katedra na Balkanu. Njen osnivač je dr Fehim Bajraktarević, bečki student i doktorand. On je 1925. godine na poziv Bogdana Popovića, došao na Filozofski fakultet u Beogradu i na Katedri za svetsku književnost počeo da predaje persijsku književnost i turski jezik. Samo godinu dana kasnije osnovao je i samostalni Seminar za orijentalnu filologiju na kome je proveo čitav radni vek, predano, savesno i studiozno posvećen i naučnom i pedagoškom radu.

Filološki fakultet u Beogradu.

Pri osnivanju Katedre profesor Bajraktarević se opredelio za tada dominantni evropski orijentalistički model, za koncepciju islamističke orijentalne filologije koja je podrazumevala izučavanje jezika i književnosti naroda iz islamskog civilizacijskog kruga, prvenstveno Arapa, Persijanaca i Turaka, koncepciju koju istorijski i kulturni faktori čine trajno akutelnom na balkanskim prostorima.

Nastanak i razvoj katedre za orijentalistiku do danas

Iako se osnivanje katedre za orijentalistiku prepisuje dr Fehimu Barjaktareviću, veliki udeo ima i Bogdan Popović koji u svojim predavanjima iz opšte istorije književnosti posvećivao pažnju i delima iz orijentalne književnosti. On je bio inicijator da se orijentalnim književnostima posveti posebna pažnja i da se predaju kao zaseban predmet.  Kao što je već pomenuto, osnivanje katedre vezano je za docenta Dr Fehima Barjaktarevića, koji je na Beogradski univerzitet došao kao formirani stručnjak. Katedra nije napravljena po uzoru na strane katedre, već prema našim potrebama i mogućnostima.  Kako je naša zemlja vekovima bila u neposrednim odnosima s Turcima, ta činjenica se uzima kao polazna tačka  za stvaranje plana studija na ovoj katedri. Kako su Turci bili često posrednici šireg islamskog uticaja, da bi bolje razumeli turski jezik i kulturu, bilo je potrebno i poznavanje arapskog jezika. Pošto je persijska književnost imala uticaj na razvoj turske književnosti, ova se ne može razumeti bez osnvnih znanja iz persijske literature. Kako je persijski bio treći jezik na katedri, on je značio i opterećenje pa se on predavao uz turski jezik kao poseban kurs pod nazivom  ,,Persijski elementi u turskom jeziku." Tako je i nastala studijska grupa za orijentalnu filologiju u užem smislu obuhvatajući jezike i iknjiževnosti naroda u sferi islamskog uticaja.  Turski i arapski jezik su se predavali osam semestara, književnosti (persijska, arapska i turska) po dva semestra, a uvod u filologiju samo jedan semestar. Sve predmete je predavao docent dr Fehim Barjaktarević.  Do Drugog svetskog rata orijentalnu filologiju je završilo oko desetak studenata. Nakon Drugog svetskog rata interesovanje za ovu katedru je poraslo. Broj studenata je stigao do čak 60 i više i samim tim prevazilazilo kapacitet seminara i zbog toga su uveli ograničavanje upisa.  Godine 1949. diplomirao  je prvi posleratni student orijentalistike Marija Đukanović, a 1952. godine katedra je dobila diplomiranog studenta Hasana Kalešija kao katedarskog stipendistu. Zbog teške situacije, koja je prouzrokovana manjkom profesora, oni su preuzeli na sebe vežbe iz turskog i arapskog jezika i postali asistenti. Tim prvim posleratnim generacijama pripada i Dušanka Bojanić-Lukač, danas ugledni osmanista, čiji su naučni radovi visoko ocenjeni u evropskoj i svetskoj orijentalistici. Godine 1955. katedra je izabrala još 2 asistenta: Azru Mehmedbašić-Jevtić i Ljubinku Rajković, jednog za arapski a drugog za turski jezik. Poslednjih godina 1959. i 1961. izabrana su još dva asistenta: Slavoljub Đinđić i Milan Popović i time se stanje na katedri poboljšalo. Godine 1955. formirana je grupa za izučavanje hebrejskog jezika i književnosti, nažalost grupa je prestala da postoji pet godina kasnije zato što nije dala očekivane rezultate. Zbog bolesti Fehima Barjaktarevića 1956. godine, njegove predmete su preuzeli Marija Đukanović i Hasan Kaleši, dok je za šefa katedre bio postavljen Dušan Glumac, koji je na toj dužnosti ostao 3 godine, pa je ponovo bio izabran Fehim Barjaktarević. Katedra je dobila docenta 1959. Godine dr Mariju Đukanović koja preuzima predavanja za turski jezik i književnost  i prvog kontratualnog lektora za arapski jezik Kamala al-Buhija. Katedra angažuje još dva lektora za arapski jezik, Zahid al-Izi 1961. i Sejjid  Abd al-Alim 1962. godine. Koristeći stavove o razmeni studenata sa zemljama severne Afrike i Srednjeg istoka, Katedra za orijentalnu filologiju slala je svoje studente da usavrše svoja znanja iz arabistike u Bagdadu, Kairu i Kartumu.

Od osnivanja Seminara za orijentalnu filologiju 1926. naša arabistika je najkorenitije promene pretrpela priključivanjem Srbije evropskoj akademskoj zajednici i potpisivanjem Bolonjske deklaracije. Za studije Arabistike načinjeni su novi studijski programi sa više novih predmeta, čiji sadržaji i moderna metodika nastave doprinose ravnomernom izgrađivanju ukupnih jezičkih i socio-kulturnih kompetencija.

Studije istočne Azije na katedri orijentalistike

Proučavanje jezika, književnosti i kulture naroda Istočne Azije na Beogradskom univerzitetu počelo je 1974. godine, otvaranjem Lektorata za kineski jezik. Dve godine kasnije otvara se Lektorat za japanski jezik, pri čemu ova oba lektorata 1985. godine prerastaju u studijske grupe: studijsku Grupu za kineski jezik i književnost i studijsku Grupu za japanski jezik i književnost. Ove grupe su omogućavale četvorogodišnje školovanje sinologa i japanologa za dipomu VII-1 stepena. Godine 1989. se formiraju magistarske studije koje omogućavaju sinolozima i japanolozima da se bave naučnoistraživačkim radom i steknu zvanje magistar filoloških nauka.  Lektorat za korejski jezik koji omogućava intenzivnije proučavanje korejskog jezika i bogate kulture Koreje.  Velki broj gostujućih profesora na studijskim profilima i izbornim  predmetima  vezanim za studente Istočne Azije, omogućili su visok domet ovih studija.  Prvi gostujući profesor na Grupi za japanologiju bio je profesor Minoru Murata sa Čuo univerziteta iz Tokija, profesor Cvetana Krsteva sa Univerziteta u Sofiji. Pored gostujućih profesora Džejms Birks, Aleksandar Dimčev, Žerar Cijari, Aleksandar Fedotov na grupama za istočnoazijske studije radila su po dva strana lektora na sinologiji i japanologiji i jedan strani lektor na Lektoratu za korejski jezik, mada su tokom devedesetih angažovana i po dva lektora.  U kontekstu izučavanja jezika, književnosti i kultura civilizacija Istočne Azije, poseban naglasak se stavlja na praćenje kulturnih veza između značajnih ishodišta svetske civilizacije i našeg  kulturnog nasleđa.