Klek (Zrenjanin)

Klek
Klek;
	Pravoslavna crkva u izgradnji
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Grad	Zrenjanin
Stanovništvo
— 2011.	2.706
— gustina	104/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 25′ 16″ S; 20° 28′ 46″ I / 45.421242° S; 20.479465° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	74 m
Površina	25,8 km2
	Klek Klek na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	23211
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Klek (rum. Clec) je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 2237 stanovnika.

Istorija uredi

Prvi pisani dokumenti potiču iz spiskova o prikupljanju papskog desetka i nekih manastirskih zapisa. Ovi dokumenti su retki, kao što su bila retka i naselja. Tek po prestanku turske vladavine, u XVIII veku, počinje naglo naseljavanje mesta u ovom kraju, njihovo širenje i razvoj. U drugoj polovini XVIII veka, u vreme vladavine kraljice Marije Terezije, državni činovnici, oficiri i trgovci kupuju od države ogromne pustare, postaju veleposednici i značajno utiču na naseljavanje i razvoj Srednjeg Banata. Veliki veleposednik u Kleku, ali i znatno širem regionu bila je porodica Lazar. Intenzivnije naseljavanje se beleži 1765. godine kada kraljevska administracija naređuje naseljavanje Rumuna, nomada, stočara i ovčara sa obale Maroša. Pošto je područje bilo vodoplavno, prve kuće su građene na uzvišici prema Jankov Mostu (tadašnji Jankahid), pa je taj deo i danas poznat kao „staro selo“. Ova 1765. godina se i zvanično smatra godinom nastanka Kleka.

Nakon kratkog vremenskog perioda, doseljavaju se i Srbi, ali ubrzo bivaju preseljeni na „Vojnu granicu“ po državnoj direktivi 1783/1784. godine. Po austrijskom carskom revizoru Erleru 1774. godine Klek je pretežno srpsko mesto u Bečkereškom okrugu i distriktu.^[1] Međutim kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir, jedini sveštenik paroh pop Pavel Dimitrijević (rukop. 1769) služio se samo rumunskim jezikom.^[2] Umesto Srba, državna administracija austrijske monarhije na ovo područje naseljava Nemce iz Francuske (postoje zapisi sa imenima Žirado, Giljum i sl). Najveći broj rumunskih stočara i ovčara se takođe raselio na područje Ovče, Glogonja, Jankov Mosta i Jabuke, a „staro selo“ je porušeno. Nemci su izgradili novo naselje prvo imenom Klek, pa Begafo, pa opet Klek, što se zadržalo i do današnjeg dana.

Klek je 1822. godine bio veliko selo (komuna) sa 209 kućnih brojeva i 1473 stanovnika pripadala je naslednicima Lazara. A 1850. godine u Kleku je ustanovljen matični ured.

Od značajnijih datuma, s početka XX veka, treba izdvojiti 1900.-tu godinu, kada je izgrađena i puštena u rad železnička pruga Veliki Bečkerek (Zrenjanin) - Temišvar. Pruga je prolazila kroz centar Kleka i imala je veliki značaj za sveobuhvatan razvoj mesta. 1910.-te godine počela je izgradnja ustave-prevodnice brodova na reci Begej, koja uskoro postaje važna rečna saobraćajnica. Ta godina je zabeležena i crnim slovima u istoriji sela, pošto je izbila epidemija kolere koju sa sobom doneli upravo radnici na toj brani. U to vreme u mestu postoji i radi i ciglana na paru, koja je pripadala firmi „Bundi“. 1911. godine selo ima 272 kuće, poštu, telegraf i železničku stanicu.

Drugi svetski rat zatekao je ovo selo sa više nego zategnutim odnosima između preostalih Rumuna i Nemaca, koji su bili pod snažnim uticajem Hitlerove Nemačke. Selo je tokom rata bilo pod nemačkom okupacijom. Pred kraj rata nemačke porodice se iseljavaju, tako da su Rusi, oktobra 1944. godine prilikom ulaska u oslobođeni Klek zatekli samo rumunske porodice.

Kraj Drugog svetskog rata i Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji SFRJ od 1945/8/28. donose organizovano naseljavanje ovog regiona življem iz Bosne i Hercegovine. U jesen 1945. godine u Klek stižu Srbi iz istočne Hercegovine, uglavnom iz okoline Trebinja. Doselilo se 233 porodice sa ukupno 1389 članova domaćinstva. Oni i njihovi potomci, čine najveći broj stanovništva današnjeg Kleka.^[3]

Klek je poznat i kao „Olimpijsko selo“, kako su ga prozvali mediji. Klečani su do sada osvojili 5 medalja na Olimpijskim igrama i razne druge sportske trofeje. Statistički gledano, ako podelite broj stanovnika mesta sa brojem medalja osvojenih na Olimpijskim igrama, najveću šansu da osvojite medalju na Olimpijadi imate ako ste rođeni baš u Kleku, pogotovo ako ste poreklom od onih Klečana čiji su preci Srbi doseljeni iz istočne Hercegovine odmah posle Drugog svetskog rata. Poznati sportisti iz Kleka su proslavljeni košarkaš Dejan Bodiroga, odbojkaši braća Grbići i drugi. Mnogo vremena pre njih, 70-ih godina, slavu Kleka u tadašnjoj Jugoslaviji je pronela ženska odbojkaška reprezentacija iz Kleka, koja je porazila mnoge poznate odbojkaške timove u tadašnjoj državi.

Demografija uredi

U naselju Klek živi 2394 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,9 godina (37,9 kod muškaraca i 39,9 kod žena). U naselju ima 873 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,39.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[4]
Godina	Stanovnika
1948.	1.608
1953.	1.635
1961.	1.835
1971.	1.990
1981.	2.401
1991.	2.729	2.681
2002.	2.959	3.009

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[5]

Srbi	2.687	90,80%
Rumuni	73	2,46%
Mađari	47	1,58%
Romi	43	1,45%
Jugosloveni	25	0,84%
Crnogorci	15	0,50%
Makedonci	9	0,30%
Hrvati	5	0,16%
Nemci	4	0,13%
Slovaci	3	0,10%
Slovenci	1	0,03%
Rusi	1	0,03%
Muslimani	1	0,03%
nepoznato	11	0,37%

Stanovništvo prema polu i starosti^[6]


	m	ž
?	4	10
80+	15	20
75—79	25	50
70—74	57	63
65—69	55	86
60—64	80	77
55—59	80	69
50—54	139	122
45—49	155	158
40—44	100	113
35—39	89	97
30—34	89	88
25—29	108	76
20—24	129	134
15—19	125	119
10—14	96	81
5—9	70	79
0—4	55	46
Prosek :	37,9	39,9

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	311	328	427	501	660	784	873

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	107	164	164	257	107	54	18	0	1	1	3,39

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.250	436	744	52	14	4
Ženski	1.282	318	753	187	23	1
UKUPNO	2.532	754	1.497	239	37	5

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	540	103	0	9	145
Ženski	424	50	0	0	107
UKUPNO	964	153	0	9	252
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	21	46	78	12	36
Ženski	9	13	104	5	9
UKUPNO	30	59	182	17	45
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	9	10	28	16	15
Ženski	17	1	15	42	44
UKUPNO	26	11	43	58	59
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	8	0	0	4
Ženski	8	0	0	0
UKUPNO	16	0	0	4

Sport uredi

Galerija uredi

Kuća na čijem se mestu nalazila katolička crkva

Reference uredi

^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
^ Enciklopedija: Banatera (2006).
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze uredi

[1] J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.

[2] "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.

[3] Enciklopedija: Banatera (2006).

[4] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[5] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[6] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]