Kmerska Republika
Kmerska Republika (franc. République Khmère) bila je republika na području Kambodže, koja je službeno proglašena 9. oktobra 1970. godine. Ova republika je ukinuta 1975. godine, nakon čega su Crveni Kmeri proglasili socijalističku Demokratsku Kampućiju.
| Kmerska Republika République Khmère សាធារណរដ្ឋខ្មែរ | |||
|---|---|---|---|
.svg) | |||
| Geografija | |||
| Prestonica | Pnom Pen | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | kmerski, francuski | ||
| Politika | |||
| Oblik države | predsednička republika | ||
| Vladari | |||
| — Predsednik | Čeng Heng | ||
| — Premijer | Lon Nol | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | Hladni rat | ||
| Događaji | |||
| — Svrgavanje Norodoma Sihanuka | 18. mart 1970. | ||
| — Pad Pnom Pena | 17. april 1975. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Površina | |||
| — ukupno | 181.035 km² | ||
| Stanovništvo | 7.097.801 (1975) | ||
| Valuta | rijel | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Kambodže | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
Istorijska pozadina uredi
Kmerska Republika proglašena je 9. oktobra 1970. godine. Republikom je vladala desničarska i militaristička hunta na čelu sa generalom Lon Nolom u uskom savezništvu sa Sjedinjenim Državama. Pre proglašenja Republike, general Lon Nol je došao na vlast još 18. marta iste godine, kada je izvršio državni udar protiv dotadašnjeg kambodžanskog vladara, princa Norodoma Sihanuka.
Dok je Sihanuk bio na diplomatskom putu u Francuskoj, u Pnom Penu su izbile antivijetnamske demonstracije.[1] Postoji mogućnost da je demonstracije organizovao sam Lon Nol. Premijer je 12. marta zatvorio luku Sihanukvil, preko koje je dolazilo oružje Vijetkongu i nametnuo ultimatum Severnom Vijetnamu da se njegove trupe povuku iz Kambodže.[2] Sihanuk je, čuvši za ove događaje, iz Pariza zapretio Lon Nolu i njegovoj kliki da će ih sve smaknuti kad se vrati u Kambodžu.[3] Zbog toga je glasanjem u Narodnoj skupštini Sihanuk, 18. marta, razrešen svih funkcija.
Glavni razlog državnog udara protiv Sihanuka bilo je njegovo tolerisanje aktivnosti severnovijetnamske armije na kambodžaskim granicama. Tim su praktično severnovijetnamske snage kontrolisale velika područja istočne Kambodže. Još jedan razlog bilo je relativno loše ekonomsko stanje Kambodže, kao rezultat Sihanukovog promovisanja neutralizma, ispoljavanog najviše kroz antiamerikanizam.[4]
Uklanjanjem Sihanuka, ukinuta je monarhija i proglašena republika. Tim je prekinuto pružanje usluga Severnom Vijetnamu i Vijetkongu, a sklopljen je savez sa Južnim Vijetnamom tokom Drugog indokineskog rata.
Istorija uredi
Odmah nakon izvršenog udara, pokrenuta je od aprila do jula 1970. tzv. Kambodžanska kampanja u kojoj su južnovijetnamske snage, potpomognute američkim trupama, upale u istočnu Kambodžu i napale severnovijetnamske i vijetkongovske snage. Lon Nol je osudio ovo narušavanje teritorijalnog integriteta Kambodže.
Sihanuk je 9. oktobra osuđen na smrt u odsustvu, njegova majka smeštena u kućni pritvor, a supruga osuđena na doživotni zatvor.[3] Novi režim je proglasio Republiku i usvojio novi ustav 1972. godine. Sihanuk je u međuvremenu formirao vladu u izgnanstvu u Pekingu, u koju su bili uključeni i komunisti. Sihanuk je davao aktivnu podršku Crvenim Kmerima, koji su se u Kambodži borili protiv Lon Nolovog režima.
Građanski rat uredi
Kmerska Republika je tokom svog postojanja bila potresena građanskim ratom i borbama za vlast među različitim političarima, prvenstveno između Lon Nola i Sirika Mataka, premijera u prvoj godini Republike. Godine 1971,, Lon Nol je razvlastio skupštinu i naredio da se napiše novi ustav.[5] Marta 1972. godine, Lon Nol je sa vlasti uklonio Sirika Mataka.
Pariskim mirovnim ugovorima početkom 1973. u Kambodži je uspostavljeno privremeno primirje. Iako je Severni Vijetnam nagovarao Crvene Kmere da prihvate uslove primirja, oni su ponovo nastavili borbe 7. februara 1973. godine. Napredovanje CPNLAF-a prema Pnom Penu zaustavilo je brutalno američko bombardovanje u kojem je poginuo velik broj komunista. Neki kritičari navode da je ovo bio glavni razlog zašto su Crveni Kmeri nakon dolaska na vlast provodili brutalne metode.[6]
Do početka 1974. godine, vlast Političkog veća je marginalizovana, a Lon Nol je držao skoro svu vlast u rukama. U međuvremenu su Crveni Kmeri kontrolisali sve veći deo Kambodže.
Pad režima uredi
Dok su Crveni Kmeri bili sve bliže Pnom Penu, Lon Nol nije uspevao da se dogovori sa Sihanukom. Tako je do 1. aprila Lon Nol pobegao iz zemlje, a do 17. aprila Crveni Kmeri su ušli u Pnom Pen. U narednih nekoliko dana Crveni Kmeri su smaknuli mnoge političare iz Republike, ukinuli Kmersku Republiku[7] i proglasili Demokratsku Kampućiju. Poslednje snage Kmerske Republike držale su hram Prea Vihear,[8] sve dok i njih Crveni Kmeri nisu porazili do 22. aprila 1975. godine.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Shawcross 1981, str. 118
- ^ Sutsakhan, Lt. Gen. S. The Khmer Republic at War and the Final Collapse Washington DC: U.S. Army Center of Military History, 1987, Part 1. str. 42. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. april 2019) See also Part 1 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. april 2019)Part 2 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. februar 2007)Part 3 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. februar 2007).
- ^ a b Marlay, R. & Neher, C. (1999). Patriots and tyrants. Rowman & Littlefield. str. 165. ISBN 978-0-8476-8442-7.
- ^ Milton Osborne, Sihanouk, Prince of Light, Prince of Darkness. Silkworm 1994
- ^ Sorpong Peou (2000). Intervention and Change in Cambodia. str. 52.
- ^ Shawcross 1981, str. 293
- ^ Kiernan, str. 413
- ^ James Fenton To the bitter end in Cambodia, New Statesman, 25-04-75
Literatura uredi
- Shawcross, W (1981). Sideshow: Kissinger, Nixon, and the Destruction of Cambodia. New York: Washington Square Books. str. 118. ISBN 978-0-671-23070-8.
- Marlay, R. & Neher, C. (1999). Patriots and tyrants. Rowman & Littlefield. str. 165. ISBN 978-0-8476-8442-7.
