Koledarski carevi
„Koledarski carevi“ (blr. Цары Каляды) predstavljaju obred, sa elementima tradicionalnog božićnog karnevala i narodne drame „Car Maksimilijan“, koji se dešava samo u selu Semeževu za doček Nove godine po starom Julijanskom kalendaru, koji se slavi 13. januara. Tradicija datira iz 18. veka i poprima oblik predstave u kojoj se mladići - koledari oblače kao „carevi“ u bele vezene košulje, visoke šešire sa trakama, i posećuju kuće mladih neudatih devojaka da izvode male komične predstave za razne poslastice i nagrade. Ljudi veruju da poseta „careva“ donosi mir, harmoniju i bogatstvo na godinu dana.[1]
| Božićni carevi u Belorusiji | |
|---|---|
 Koledarski carevi u Belorusiji | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | selo Semeževo, Kopiljski okrug, Minska oblast, Belorusija |
| Svetska baština Uneska | |
| Unesko oznaka | 00308 |
| Datum upisa | 2009 |
Istorija uredi
U 18. veku u Semeževu je bio stacioniran odred ruske vojske. Tokom božićnih praznika vojnici i oficiri obilazili su selo čestitajući ljudima Božić i prikazujući male nastupe, igrajući i pevajući pesme i tražeći poslastice. Kada je odred napustio selo, lokalni ljudi, uglavnom mladići, počeli su se oblačiti u kostime koji su podsećali na vojne uniforme tokom božićnih praznika. Meštani su te likove nazvali „carevima“.[2]
U 17 - 18. veku u Semeževu su se nekoliko puta godišnje održavali sajmovi sa predstavama pozorišta Batlejka (božićna lutkarska predstava), vračarama, medvedima i drugim zabavama. Do kraja 18. veka, pozorište Batlejka izvodili su uglavnom glumci, a kasnije i seljaci. Iz predstava Batlejke pozajmljena je drama „Car Maksimilijan“. Njegov zaplet pretvoren je u narodnu dramu u kojoj umesto lutaka uloge izvode ljudi. Seoski stil života takođe je pomogao da se Batlejka predstave pretvore u životne predstave. Raspored u selu karakterišu „linearna imanja“, tipičan stil seoske arhitekture, kada su sve zgrade u okviru farme izgrađene u jednoj liniji i povezane prostranim prolazima. Posebno je ova vrsta prolaza, koji se mogao koristiti i kao „pozornica“ i „gledalište“ u kojoj je smeštena gomila gledalaca, bila dobra za obred. Ovaj obred je rekonstruisan: tradicija izvođenja „careva“ u Semeževu prenosila se sa generacije na generaciju sve do kraja 1950. godine, kada je obred bio zabranjen. Ipak, čak i u sovjetsko vreme seljani su nastavili da slave Božić bez zvaničnog odobrenja. Obred je oživljen 1997. godine zahvaljujući ličnom interesu lokalne zajednice i podršci naučnih radnika.[3]
Tradicija uredi
Reč "Kalyady" potiče od latinskog "calenda" - starog rimskog praznika koji označava početak nove godine. Ljudi su izvodili obrede kako bi ugodili precima ili prirodi i tražili dobrobit u narednoj godini. Crkva je "Kalyady" pretvorila u dvonedeljni praznični period za proslavu Isusovog rođenja i Bogojavljenja. U ovom istočnoslovenskom spoju hrišćanskih i paganskih svečanosti može se uživati skoro mesec dana, počevši od dana zimskog solsticija. Mnoge lokalne svečanosti postale su nematerijalno kulturno nasleđe Belorusije.[4]
Običaj "Božoćnih koledara" od kuće do kuće vrlo je stara, predpravoslavna tradicija, koja se kasnije poklopila sa Božićem i događa se 13. januara u Kopiljskom okrugu u Minskoj oblasti, kombinujući praznično raspoloženje beloruskog Božića, Novogodišnji karneval i tradicionalni folklor sa komičnim prikazom.
Oko 500 muškaraca učestvuje u obredu Božićnih careva, od kojih je sedam izabrano za ulogu „Kaljadskih careva“ u nacionalnoj istorijsko-verskoj drami „Car Maksimilijan“. Obično postoji sedam „careva“, od kojih svaki ima posebno ime, poput cara Maksimilijana, cara Mamaja, cara Ivana Groznog itd. Događaj uključuje nastup odabranih sedam mladića koji igraju različite uloge lekara, muzičara, bubnjara, a pored njih su i Deda i Baba (starac i starica). Izvođači su obučeni u bele pantalone i košulje, sa crvenim vezenim kaiševima ukrštenim na grudima, i visokim kapama ukrašenim šarenim papirnim trakama. Tokom drame posećuju lokalne kuće neudatih devojaka kako bi izveli komične predstave i primili dobre želje i nagrade. Povorka se nastavlja u noć, osvetljena bakljama. Krećući se seoskom ulicom, povorka izvodi istorijsku versku dramu „Car Maksimilijan“ sa živopisnim scenama. Kulturno je verovanje da godišnja poseta "cara" donosi harmoniju, mir i bogatstvo, pa lokalno stanovništvo dočekuje "careve" otvorenog srca.[5][6][7]
UNESKO-v registar uredi
Tradicija Božićnih careva 2009. godine dodata je na UNESKO-vu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa. Uključivanjem dramatičnih aluzija na aspekte savremenog života, kao i na etničke zajednice, grupe i pojedince, drama je uspostavljena kao živopisan primer kulturne raznolikosti. Trenutno, iako je popularna kod starijih stanovnika, opada interesovanje kod mlađe generacije. Ovo može rezultirati prazninom u prenošenju znanja o proizvodnji kostima, instrumenata, unutrašnjih dekoracija i posebnih jela povezanih sa događajem - nematerijalnog nasleđa koje možda neće nadživeti sadašnju generaciju stanovnika.[8]
Reference uredi
- ^ „EMEZHEVO TO PERFORM «CHRISTMAS TSARS» RITUAL TO WELCOME NEW YEAR ON 13 JANUARY”. kopyl.gov.by. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ „Semezhevo to perform 'Christmas Tsars' ritual to welcome New Year on 13 January”. eng.belta.by. Arhivirano iz originala 24. 10. 2021. g. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ „The Rite of the Kalyady Tsars (Christmas Tsars)”. livingheritage.by. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ Makarov, Ivan. „Kalyady: East-Slavic fusion of Christian and pagan festivities”. itinari.com. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ „The Rite of the Kalyady Tsars”. makeheritagefun.com. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ „Belarusian rite of the Kolyady (Christmas) Tsars”. belarus.by. Arhivirano iz originala 28. 10. 2021. g. Pristupljeno 11. 10. 2021.
- ^ „Dancing with bears: and 11 other suprising but great festive traditions from the New East”. calvertjournal.com.
- ^ „Rite of the Kalyady Tsars (Christmas Tsars)”. ich.unesco.org. Pristupljeno 11. 10. 2021.