Википедија

Kompleks koncentracionih logora Gospić—Jadovno—Pag

Kompleks koncentracionih logora Gospić—Jadovno—Pag, poznat i pod nazivom Gospićka grupa logora (Gospić, Jadovno, Pag), u koji su se sa čitavog prostora Nezavisne Države Hrbvatske dopremali Srbi i Jevreji radi uništenja, uz saradnju državnih, vojnih, policijskih, partijskih organa, formiran je od strane državnog organa – policijske uprave. To je bio prvi organizovani likvidacioni kompleks logora namjenjen isključivo za uništenje čitavih nacionalnih, vjerskih, rasnih i etničkih grupa. Logori nisu imali, kao neki kasniji, niti odrednicu „radni”. Bili su isključivo u funkciji uništenja. Oni su formirani i obavili veći dio svoje funkcije i prije bilo kakvog otpora „nelojalnog” stanovništva, što je očigledna potvrda namjere da se unište određene etničke ili vjerske zajednice, što i predstavlja bitan elemenat iz definicije genocida.[1]

Kompleks koncentracionih logora Gospić—Jadovno—Pag
Koncentracioni logor
Poznat pogenocidu nad Srbima i Jevrejima
MestoGospić, Velebit, Pag, NDH
Pod kontrolom Nezavisna Država Hrvatska
Postojao11. aprila — 20. septembar 1941.

Ovaj sistem logora i stratišta, na samom početku postojanja NDH, dok još nije bilo oružanog otpora, predstavlja početak planiranog i sprovedenog genocida nad Srbima i Jevrejima.[2][3][4][5][6]

U kaznionu Okružnog suda Gospić, koju će pretvoriti u logor, ustaše su počele da dovode pohapšene Srbe iz Gospića i čitave Like već 11. aprila 1941. Priliv pohapšenih i dopremljenih u Gospić tokom maja i juna bio je svakim danom sve veći, a izgradnjom kompleksa ustaškog logora Jadovno, transporti sa pohapšenim Srbima, Jevrejima i „nepoćudnim” Hrvatima stizali su u Gospić iz svih krajeva NDH.

Svakodnevno dovođenje velikog broja ljudi na gubilišta logora Jadovno počelo je početkom juna i trajalo sve do 21. avgusta 1941. godine. Početkom jula koncentracioni logor u Gospiću osposobljen je da dnevno prihvati i do 1.000 zatočenika. To potvrđuje i nalog Ravnateljstva za javni red i sigurnost NDH od 8. jula 1941, župskim redarstvenim ravnateljstvima, da sve „grkoistočnjake” (pravoslavce), pa i one koji su prešli na katoličku vjeru posle 10. aprila 1941. godine, šalju u Gospić na dispoziciju Župskog redarstvenog ravnateljstva u Gospiću. Ravnatelj ustaškog redarstva NDH Božidar Cerovski izdao je 23. jula 1941. okružnicu svim velikim župama i ustaškom povjereništvu za Bosnu i Hercegovinu, kojom naređuje pritvaranje Srba, Jevreja i komunistički nastrojenih lica i njihovo otpremanje u koncentracioni logor Gospić, a u drugoj zahtjeva da se u roku od 15 dana izvrši popis svih Srba, kao i onih koji su nekad bili pravoslavne vjere.

Jadovno je preteča jasenovačkog sistema logora uništenja, najvećeg na jugoslovenskim prostorima. Likvidacija logora, zbog reokupacije II italijanske okupacione zone, podrazumjevala je i likvidaciju zatočenika. Zbog kratkoće vremena i intervencija okupacione vlasti, izvjestan broj zatočenika nije likvidiran, već je upućen u druge logore, najviše u Jasenovac, i oni upravo čine njegove prve zatočenike.

Žrtve kompleksa koncentracionih logora Gospić–Jadovno—Pag uredi

Dr Đuro Zatezalo dokumentuje, na osnovu istraživanja, 40.123 umorenih lica u ovim logorima za četiri mjeseca postojanja. Skoro 95% žrtava su Srbi, oko 5% su Jevreji i nešto manje od 0,3% su Hrvati i drugi antifašisti. Sastavni dio studije je i poimenični popis sa identifikacionim podacima 10.502 žrtve koje je autor uspio identifikovati do 1990. godine Srbi čine 92%, od čega preko 10% su djeca, preko 7% su Jevreji, među kojima je oko 2% djece, nešto ispod 0,8% su Hrvati i ostali antifašisti. Među umorenima je i poimenično navedeno 72 sveštenika Srpske pravoslavne crkve (među kojima i 2 vladike). Najveći broj umorenih bačen je u kraške jame.

Zataškavanje istine o kompleksu koncentracionih logora Gospić–Jadovno—Pag uredi

U proteklih 70 godina, o zločinima se nije otvoreno govorilo, još manje pisalo. Još u vrijeme Drugog svjetskog rata, onaj koji bi ih spominjao, a pogotovo pisao u partizanskoj štampi, bio bi, u najblažem, upozoravan od vodećih ljudi iz Komunističke partije Hrvatske da o tome ne govori i ne piše, jer to može štetno djelovati na širenje narodnooslobodilačkog pokreta, budući da iznošenje podataka o ustaškim zločinima „smeta osjećajima hrvatskog naroda” i izaziva širenje mržnje između srpskog i hrvatskog naroda.

Tragovi zločina su uništavani već u vrijeme njihovog izvođenja. Ustaše su Srbe i Jevreje ubijali bez optužbe, suda, zapisnika i bez popisa usmrćenih, a i gdje su ih vodili, uništili su ih. Pored uništavanja dokumenata, zatrpali su i zabetonirali jedan dio jama na Velebitu već sredinom avgusta 1941. godine, dok su Italijani mrtve Srbe i Jevreje vadili iz masovnih grobnica i leševe spaljivali. Tako se prikrivao broj žrtava na ovim stratištima, s ciljem, koji se i danas odražava u pojedinim publikacijama, u kojima se svjesno umanjuje broj pobijenih. Ni poslije oslobođenja od fašizma pa sve do današnjih dana ljudski kosturi u jamama nisu pobrojani, a one su čak i neobilježene.

Nije Gospić slučajno odabran da postane centar masovnog uništenja Srba. Ustaška organizacija u Gospiću je svoj rad započela tridesetih godina, a putem legalnih društava („Križarsko bratstvo”, sportsko društvo „Viktorija”, gimnastičke organizacije „Hrvatski junak”, organizacije „Marijina kongregacija”) širi se ustaška ideologija, koja je do 1941. godine snažno uticala na srednjoškolsku i studentsku omladinu. Gospić je postao značajan centar organizovanja ustaša. Iz redova „Križarskog bratstva” potekle su najzloglasnije ustaše, ubice i koljači koji su 1941. godine sačinjavali Pomoćni ustaški odred (PUO) i vršili masovne pokolje Srba i Jevreja u logoru Jadovno na Velebitu, logoru Slana na ostrvu Pagu i drugim stratištima širom Nezavisne Države Hrvatske.

Dijelovi kompleksa koncentracionih logora Gospić–Jadovno—Pag uredi

  1. Koncentracioni logor u Gospiću
  2. Koncentracioni logor Jadovno
  3. Koncentracioni logor Slana na ostrvu Pag
  4. Koncentracioni logor Metajna na ostrvu Pag
  5. Koncentracioni logor Maksimovića štale
  6. Koncentracioni logor-sabiralište na željezničkoj stanici Gospić
  7. Koncentracioni logor Stupačinovo
  8. Kraške jame Velebita – mjesta za likvidaciju zatočenika
    • Šaranova jama
    • Jama na Grginom brijegu
    • Jama Badanj
    • Jarčja jama
    • Jama Jamina

Reference uredi

  1. ^ „Dr Đuro Zatezalo: Jadovno – Kompleks ustaških logora 1941. | Jadovno 1941.”. jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 
  2. ^ „JADOVNO, SLANA I METAJNA | Jadovno 1941.”. www.jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 
  3. ^ „Haron i sudbine”. jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 
  4. ^ „Logor Slana - Pag 1941. - Pakao u kamenoj pustinji”. www.jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 
  5. ^ „Svjedočanstva o genocidu | Jadovno 1941.”. www.jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 
  6. ^ „Pavle M. Babac: Velebitsko Podgorje (1941 – 1945.) | Jadovno 1941.”. jadovno.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 3. 2018. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Комплекс_концентрационих_логора_Госпић—Јадовно—Паг&oldid=26902707”