Википедија

Konstanca Morozini

Konstanca Morozini (italijanski: Constantia Maurocena; umrla posle 1293) bila je mletačka princeza, supruga Stefana Vladislava II Nemanjića. prema izvorima iz mletačkog arhiva i neautentičnom portretu koji se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu, nosila je titulu srpske kraljice (Serviae regina), mada se smatra da Stefan Vladislav u vreme svog braka sa Konstancom nije nosio kraljevsku titulu.

Konstanca Morozini
Portret Konstance Morozini
Lični podaci
Puno imeKonstanca Morozini
Mesto rođenjaVenecija, Mletačka republika
Datum smrtiposle 1293.
Porodica
SupružnikStefan Vladislav II
Potomstvonepoznato
RoditeljiMikele Morozini
nepoznato
DinastijaMorozini
Srpska kraljica
Periodoko 1293.
PrethodnikAna Terter
NaslednikSimonida Paleolog

Porodica uredi

 
Tomasina Morozini i kralj Andrija III.

Konstanca je pripadala poznatoj mletačkoj porodici Morozini. Ime ove porodice sreće se u raznim oblicima u izvorima: Mauroceno, Morexini, Morosini, Moresini, Molesini[1]. U Srbiji je u povelji Stefana Dragutina iz 1276. godine kojom potvrđuje dubrovačke povlastice svojih prethodnika, zabeležen je oblik "Mavrižanin"[2]. Bila je ćerka Mikelea, sina Albertina Morozinija, prokuratora Svetog Marka i nećaka Andrije III, poslednjeg ugarskog kralja iz dinastije Arpada (1290—1301)[3]. Porodica Morozini bila je u dobrim odnosima sa Stefanom Dragutinom, ocem Stefana Vladislava, još u vreme Dragutinove vladavine Srbijom (1276—1282). Dragutin je sa Morozinijima uspostavio kontakt preko Dubrovčana, čija je zasluga nesumnjiva i u orođavanju porodica Morozini i Nemanjić[4].

Političke prilike u Ugarskoj početkom 1290-ih godina uredi

Haotične prilike u Ugarskoj koje su usledile nakon smrti kralja Ladislava Kumanca 1290. godine dovele su do osamostaljivanja ugarskih velikaša i urušavanja centralne vlasti. Andrija III preuzima ugarsku krunu, ali je u samoj zemlji on smatran za stranca, te se pojavljuju pretendenti još i pre izumiranja muške linije dinastije Arpad 1301. godine. Anžujci su temeljili svoja prava na vlast na osnovu braka Marije, ćerke Stefana i Jelisavete, i Karla II Anžujskog[5]. Stvarne vlasti u Slavoniji početkom 1290-ih godina nisu imali ni Andrija ni Karlo. Međutim, obojica pretendenata pokušavaju da privuku sremskog kralja Stefana Dragutina na svoju stranu. Razlog je bio taj što je i sam Dragutin, na osnovu svog braka sa ugarskom princezom Katalinom (Marijinom rođenom sestrom) imao prava na ugarsku krunu, jednaka pravima napuljskih Anžujaca. Karlo II je stoga 1292. godine podario Stefanu Vladislavu herceštvo Slavoniju "sa izuzetkom zemalja koje drže ugarski velikaši". Darovnice napuljskog pretendenta nisu imale veliku vrednost, jer on stvarne vlasti u Slavoniji nije imao. Doduše, ni sam Andrija, mada je nosio titulu ugarskog kralja, u Slavoniji nije imao vlasti. Nju su držali osamostaljeni velikaši koje je ovaj tek 1294. godine uspeo umiriti i podvrgnuti slavonske teritorije centralnoj vlasti sa centrom u Požegi, stavljajući ih pod vlast majke Tomasine Morozini[6]. Dragutin je nastavio da održava dobre odnose sa Anžujcima, istovremeno se približavajući Andriji. Bila mu je potrebna potvrda držanja Slavonije i od druge strane. U takvim prilikama dolazi do sklapanja braka Vladislava i Konstance.

Ugovor o veridbi uredi

 
Stefan Dragutin, Konstancin tast, na fresci u crkvi Svetog Ahilija u Arilju (1296).

Srpski izvori ne daju nam podatke o Konstanci Morozini. Arhiepiskop Danilo je ne pominje u Žitiju, jer ni sam Vladislav nije igrao značajniju ulogu u Srbiji u vreme kada je brak sklopljen[3]. Jedino svedočanstvo o sklapanju braka jeste sačuvani ugovor o veridbi koji nije sačuvan u originalu, već u četiri prepisa na italijanskom jeziku (dva starija iz 16. i dva mlađa iz 18. veka). Najstariji je prepis Marina Sanuda Mlađeg (1466—1536). Prvi put ga je štampao Ludoviko Antonio Muratori 1733. godine u okviru dela Marina o venecijanskim duždevima[7]. Ugovor nam donosi informaciju da su brak najpre dogovorili Stefan Dragutin i kralj Andrija, na podsticaj Andrijinog ujaka Albertina Morozinija. Treba istaći da je Albertino, kao ugarski oligarh u Slavoniji, bio sused kralja Dragutina, te je najverovatnije zbog toga hteo političkim brakom učvrstiti odnose sa sremskim kraljem. Time bi istovremeno obezbedio nemešanje Dragutina u borbe oko ugarskog prestola i eventualnu podršku protiv Anžujaca[8].

Učešće Dubrovčana u sklapanju braka uredi

 
Sremska država Vladislavovog oca Stefana Dragutina, početkom 14. veka. Požega, prestonica Albertina, tada se nalazila u oblasti Ugrina Čaka.

Dubrovčani su svakako, kao posrednici u pregovorima, imali svog udela u sklapanju braka Konstance i Stefana. Kralj Dragutin je tokom svoje vladavine Srbijom (1276—1282), a i kasnije, kada je kao vazal brata Milutina i ugarskog kralja, upravljao "Sremskom državom" bio u dobrim odnosima sa Dubrovačkom republikom. Za razliku od brata koji je u više navrata ratovao protiv Republike, Dragutin je tokom čitave vladavine negovao odnose uspostavljene već 1276. godine kada je, preuzevši presto od kralja Uroša na bojnom polju, potvrdio Dubrovčanima privilegije stečene od prethodnih srpskih kraljeva[9]. Mletačka republika tada je bila sizeren Dubrovčanima, što će biti okončano tek u 14. veku, po završetku mletačko-ugarskog rata, kada je ugarski kralj Lajoš Anžujski prisilio Mlečane da se Zadarskim mirom odreknu svake vlasti u Dalmaciji[10]. Kolika je bila uloga Dubrovčana u pregovorima Morozinija i Nemanjića, ne zna se. Važan podatak je činjenica da je u trenutku dolaska Dragutina na vlast, dubrovački knez bio iz porodice Morozini. To ne iznenađuje budući da su Mlečani, kao sizeren Dubrovčanima, često preporučivali svoje ljude za položaj dubrovačkog kneza[11]. Jedan od zastupnika srpskog kralja prilikom sklapanja ugovora o veridbi 1293. godine bio je i Vido Boboljević, Dubrovčanin, što svakako svedoči o usluzi koju su Dubrovčani ovom prilikom učinili svom savezniku[12]. Sama porodica Boboljevića imala je značajnih predstavnika na srpskom dvoru, a oni se pominju i kasnije, nakon smrti kralja Milutina (1321), kada dolazi do sukoba njegovog naslednika Stefana Dečanskog i Stefana Vladislava oko nasleđa njihovih očeva[13].

Pregovori uredi

Koliko su trajali pregovori koji su prethodili sklapanju braka nije poznato. Inicijativu je preduzeo Albertino Morozini, brat Tomazine, majke kralja Andrije. Anrija je u to vreme dodeljivao Slavoniju na upravu čas majci Tomazini, čas ujaku Albertinu, koji je nosio titulu župana Požege i hercega Slavonije. Tomazina je bila ducissa totius Sclavoniae, maritimarum partium principissam ili gubernatrix Citra Danubialium Parcium. Pravo na slavonsku teritoriju polagali su i lokalni velikaši Babonići, a Vladislav ju je godinu dana ranije poklonio Vladislavu kao nagradu za učinjene usluge u borbama oko ugarskog prestola. Kakve su bile te usluge, nije poznato. Ugovor je sklopljen avgusta 1293. godine. Pregovori su morali otpočeti bar nekoliko meseci ranije. Verovatno je do toga došlo kada se situacija u Ugarskoj stabilizovala u korist Andrije, a Dragutin završio svoj rat protiv gospodara Braničeva i Kučeva, Drmana i Kudelina[14].

Sumnje u postojanje braka uredi

Sklapanje ugovora o veridbi prvi je korak u sklapanju crkvenog braka. Ugovor o veridbi sklapa se kada sami budući mladenci nisu prisutni. Sklapaju ga opunomoćena lica pod zakletvom. Ugovorom o veridbi se u Vizantiji uspostavljala neka vrsta formalnog srodstva, a između sklapanja ugovora i zaključenja stvarnog braka moglo je proći i više godina. Često su, usled promenljivih spoljnopolitičkih okolnosti, strane odustajale od sklapanja braka, što se ne zna da li je bilo i u slučaju Konstance i Vladislava[15] Sumnju u postojanje braka iskazao je Vesnić još 1902. godine[16]. Sumnju je Vesnić potkrepio činjenicom da o eventualnom braku Konstance i Vladislava nema ni pomena u mletačkim arhivima. Takav slučaj nije sa njenom prethodnicom, Anom Dandolo, o čijem braku sa srpskim kraljem Stefanom Prvovenčanim ima dosta podataka u mletačkim arhivima.

Brak uredi

 
Stefan Vladislav, Konstancin suprug, na fresci Loze Nemanjića u Visokim Dečanima.

Koliko je brak trajao i da li je Vladislav iz njega dobio potomstvo, nije poznato. Znamo da je Stefan Dragutin u jeku građanskog rata u Ugarskoj istakao svoje pretenzije na ugarsku krunu 1308. godine pregovarajući sa erdeljskim vojvodom Ladislavom Kanom (kod koga su se u tom trenutku nalazile insignije ugarskog vladara) i braku Vladislava i njegove ćerke. Ovaj brak osudio je papski legat Gentil nazivajući Dragutina "šizmatičkim kraljem". Podatak je značajan i zbog toga što pokazuje da Vladislav sa Konstancom tada nije mogao biti u braku. Kada je brak zaključen i kada je raskinut, ne može se saznati iz istorijskih izvora[17]. Takođe, koliko je Konstanca imala godina prilikom sklapanja ugovora nije poznato. Nije nam poznata ni godina sklapanja braka. U istoriografiji se uzimala 1293. godina, ali je to godina sklapanja veridbenog ugovora, dok podatak o samom sklapanju braka ne postoji. Za Vladislava se kasnije, 1326. godine, kazuje da je imao dece. Da li ih je dobio sa Konstancom, ne zna se[18].

Konstanca Morozini u italijanskoj tradiciji uredi

Lik Konstance Morozini sačuvan je u italijanskim hronikama. Nije poznato koje su izvore hroničari koristili kako bi oslikali lik mletačke princeze. Sve verzije se slažu da je Konstanca bila srpska kraljica, mada ni za samog Vladislava nije pouzdano da je nosio titulu kralja ni tokom očevog života, a ni kasnije, kada je Milutin preoteo njegove teritorije[19]. Tradicija beleži da je Konstanca bila mudra kraljica koja je mužu znala da udeli dobar savet, da ga je ohrabrivala da podržava pravu, hrišćansku veru i da se istrajno brani od neprijatelja. Upamćena je kao voljena kraljica poštovana u celom "Srpskom kraljevstvu". Po Tenkajoliju, Konstanci je pred odlazak u Srbiju priređena proslava, a u Srbiju je stigla preko Trsta, Hrvatske i Ugarske, sa pratnjom. Osnivala je crkve po Srbiji i konačišta za hodočasnike u Svetu zemlju. Ostala je verna rimokatoličkoj veri[20].

Podaci koje o Konstanci daje italijanska tradicija ne mogu se proveriti iz istorijskih izvora. Autori ne daju izvore koje su koristili. Međutim, posmatranjem istorijskih okolnosti života Vladislava i Dragutina, pojedini podaci nailaze na potvrdu. Pre svega, tačni su podaci o previranjima u Srbiji tog vremena. Vladislav je svakako morao igrati određenu ulogu u Sremskoj državi koja je od početka 14. veka u ratu sa Milutinovom Raškom. Takođe, Dragutin je pružio podršku Karlu Robertu na samom početku građanskog rata kada je ovaj, suočen sa pretenzijama češkog kralja Vaclava, pronašao utočište na jugu Ugarske, u Petrovaradinu. Ove oblasti bile su pod vlašću Ugrina Čaka, ali su se graničile sa Dragutinovom Sremskom zemljom, te se od bivšeg srpskog kralja morala tražiti dozvola za Karlov dolazak[21]. Borbe sa varvarima mogle su se odnositi i na braničevske gospodare Drmana i Kudelina koji su kao saveznici tatarskog vladara Nogaja plenili Dragutinove zemlje u Mačvi[22]. Nedavno utvrđena promena u hronologiji smešta ove borbe u 1292. godinu, upravo u vreme pregovora o sklapanju braka[23][24]. Podatak o "privođenju veri hrišćanskoj" nailazi na potvrdu u srpskim narativnim izvorima. Prema "Žitiju kralja Dragutina" arhiepiskopa Danila, Dragutin je od pape Nikole tražio pomoć u borbi protiv bosanskih jeretika (bogumila)[22].

Tekst ugovora uredi

Isprava o braku sklopljenom između gospođe Konstance, kćeri gospodina Mikelea Morozinija, sina gospodina Albertina, i gospodina Vladislava, sina Stefana, kralja Srbije, na inicijativu rečenog gospodina Albertina, ujaka gospodina Andrije, kralja Ugarske, a kojeg je kralja kasnije u tom kraljevstvu nasledio rečeni gospodin Vladislav.

U ime oca, sina i Svetoga duha, amin. Ja, Vasilije, Božjom milošću episkop bascinense (?) i vazal i sluga gospodina kralja Stefana, i Vito Bobaljević iz Dubrovnika, izaslanici gospodina kralja Stefana i gospođe kraljice Kataline i njihovog sina, gospodina Vladislava, poslati i ovlašćeni da svršimo ove stvari – obećavamo i zaklinjemo se u ime gospodina kralja Stefana i gospođe kraljice Kataline i njihovog sina Vladislava, u njihove i u naše duše, gospodinu Albertinu Moroziniju, ujaku gospodina kralja ugarskog, i Mikeleu, sinu njegovom [Albertinovom] da kralj Stefan i gospođa Katalina, uzimaju Konstancu, ćerku Mikelea, za zakonitu ženu svome sinu Vladislavu, i da će je gospodin Vladislav uzeti za svoju zakonitu ženu i, kako su razgovarali gospodin kralj Stefan i kralj ugarski, ostvariće se svadba, odnosno uzeće Konstancu, ćerku Mikelea, za Vladislava, sina gospodina kralja Stefana, kako se oni dogovore i u roku koji odrede; to obećavamo i zaklinjemo se, u Sveta jevanđelja i na Časnom krstu, u dušu gospodina kralja Stefana, gospođe kraljice Kataline i gospodina Vladislava, njihovog sina, i u naše duše, da će oni sve navedeno izvršiti i držati kao neoborivo – u vek vekova, amin.

Zatim, da će navedeno potvrditi gospodin kralj Stefan i gospođa kraljica Katalina i gospodin Vladislav ponovnom zakletvom, kako je napisano u rečenoj ispravi, sastavljenoj stoga na srpskom i latinskom i nama predatoj sa dole pričvršćenim pečatom. I pošto je ovoj ispravi poklonjeno poverenje, prema onome što je gore napisano, naredili smo Antoniju, notaru, da napiše akt na latinskom jeziku, a Bratku, kraljevom svešteniku, da ga napiše na srpskom, i da od toga naprave otvoreni list i da ga zapečate. Ove su stvari bile učinjene u Veneciji, u velikoj palati gospodina Albertina, a svedoci su bili: gospodin Brikcije, biskup Trsta i fratar Đakomo iz Rima iz reda propovednika, izabrani episkop Krita, i Ruđero Morozini i Teofilo Morozini i Đanpaolo de la Fontana iz Ferare i gospodin Marko Mikieli i gospodin Đovani Zeno, Mlečani. Ovo je napisao Bratko, sveštenik rečenoga gospodina kralja Stefana, godine od rođenja Gospodnjeg 1293, indikta šestog, meseca avgusta, na 24. dan.[25]

Portret Konstance Morozini uredi

 
Portret Konstance Morozini

U Narodnom muzeju u Beogradu se čuva kopija portreta Konstance Morozini sa natpisom koji nam daje podatke o životu ove srpske "kraljice". U pitanju je ulje na platnu veličine 83,5 h 109,5. Kopija iz Narodnog muzeja u Beogradu delimično se razlikuje od autentične litografije u Državnoj arhivi NRS. Kopiju je nabavila kneginja Julija koju je dala snimiti sa originala. Original je u posedu potomaka porodice Morozini u Veneciji. Podaci o nabavci litografije ne postoje. Na portretu nailazimo na titulu Konstance Morozini "Serviae regina". Iz istorijskih izvora saznajemo da Vladislav u vreme kada je brak sklapan nije nosio kraljevsku titulu. Čak ni za njegovog oca Stefana Dragutina nije pouzdano utvrđeno da je nosio titulu kralja nakon što je abdicirao u Deževu i preneo kraljevsku vlast na brata Milutina[26].

Dodatnu zabunu unosi kraljevski nakin i hermelinski ogrtač na navodnoj srpskoj kraljici. U nauci se postavilo pitanje zbog čega bi autor portreta naslikao Konstancu Morozini sa insignijama srpske kraljice, ukoliko ona i zvanično nije nosila tu titulu. Kao pretendent na srpski (delimično i ugarski) presto, Vladislav je mogao nositi titulu "mladog kralja" (rex iunior) koja se u Srbiji uvodi nakon neuspešnog rata Dragutinovog oca Uroša protiv mačvanskog bana Bele i njegovog istoimenog dede, ugarskog kralja, datiran u 1268. godinu. Titula je uvedena upravo za Stefana Dragutina, a moguće da ju je nosio i Vladislav, zvanični očev naslednik prema odredbama Deževskog sporazuma, mada, po istorijskim izvorima, prvi koji je pouzdano nosio titulu posle Stefana Dragutina, je bio Stefan Dušan kome je, po arhiepiskopu Danilu, otac dao tu titulu kada se i sam krunisao za srpskog kralja, a neposredno pred borbu sa svojim bratom Konstantinom[27].

S obzirom na činjenicu da je portret rađen u 16. veku, najverovatniji odgovog na pitanje bio bi taj da su, popunjavajući porodičnu galeriju, Morozini označili svoju pripadnicu kao srpsku kraljicu, želeći joj tako podići ugled i, pored Tomazine, imati još jednu kraljicu u porodičnoj istoriji[28].

Porodično stablo Konstance Morozini uredi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mikele Sbara Morozini
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Albertino Morozini
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mikele Morozini
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Konstanca Morozini
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Porodično stablo Stefana Vladislava, Konstancinog supruga uredi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16. Stefan Nemanja
 
 
 
 
 
 
 
8. Stefan Prvovenčani
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17. Anastasija Nemanjić
 
 
 
 
 
 
 
4. Stefan Uroš I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18. Rajnero Dandolo
 
 
 
 
 
 
 
9. Ana Dandolo
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Stefan Dragutin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20. Isak II Anđel
 
 
 
 
 
 
 
10. Jovan Anđel od Srema
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
21. Margareta Ugarska
 
 
 
 
 
 
 
5. Jelena Anžujska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. Matilda od Kurtenea
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Stefan Vladislav II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
24. Andrija II Arpadović
 
 
 
 
 
 
 
12. Bela IV
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
25. Gertruda Meranska
 
 
 
 
 
 
 
6. Stefan V Ugarski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
26. Teodor I Laskaris
 
 
 
 
 
 
 
13. Marija Laskaris
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
27. Ana Anđelina Komnina
 
 
 
 
 
 
 
3. Katalina Arpad
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14. Šejhan ili Kotan?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Jelisaveta Kumanka
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Fostikov, Isailović (2018), 7
  2. ^ Pantić 1997, str. 93.
  3. ^ a b Vesnić 1902, str. 368
  4. ^ Pantić 1997, str. 91–7.
  5. ^ ISN 1982, str. 381.
  6. ^ Hardi 2013, str. 269.
  7. ^ Fostikov, Isailović (2018), 7-14
  8. ^ Fostikov, Isailović (2018), 15
  9. ^ Pantić 1997, str. 91–3.
  10. ^ Rokai 2002, str. 65.
  11. ^ Pantić 1997, str. 94.
  12. ^ Pantić 1997, str. 95.
  13. ^ Vesnić 1902, str. 370.
  14. ^ Fostikov, Isailović (2018), 17-8
  15. ^ Pirivatrić 2011, str. 338–40.
  16. ^ Vesnić 1902, str. 367–9.
  17. ^ Hardi 2013, str. 267–270.
  18. ^ Fostikov, Isailović (2018), 17
  19. ^ Porčić 2002, str. 50–5.
  20. ^ Fostikov, Isailović (2018), 20-1
  21. ^ Hardi 2013, str. 268–273.
  22. ^ a b Fostikov, Isailović (2018), 21
  23. ^ Mišić 2009, str. 333–40.
  24. ^ Uzelac 2012, str. 243.
  25. ^ Fostikov, Isailović (2018), 37-8
  26. ^ Dinić 1955, str. 49–57.
  27. ^ Ivković 1957, str. 59–70.
  28. ^ Simić 1955, str. 119–123.

Izvori uredi

  • Pismo kralja Vladislava II dubrovačkom knezu i opštini, Nebojša Porčić, SSA 1 (2002), 31-55
  • Ugovor o veridbi Vladislava II Nemanjića i Konstance Morozini, Venecija 24. avgust 1293. godine, priredila: Aleksandra Fostikov i Neven Isailović, Istorijski institut Beograd, Mešovita građa, knjiga 39 (2018), 7-45
  • Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih, Arhiepiskop Danilo, Srpska književna zadruga, Beograd (1935)

Literatura uredi

  • Vesnić, Milenko, Sumnjiva kraljica, Nova iskra, ilustrovani list, god. 4, br. 12 (1902), 367-370
  • Dinić, Mihailo, Odnos između kralja Milutina i Dragutina, Zbornik radova Vizantološkog instituta 3, Vizantološki institut SANU, Beograd (1955), 49-80
  • Grupa autora, Istorija srpskog naroda, knjiga prva, Beograd (1982)
  • Ivković, Milka, Ustanova „mladog kralja“ u srednjovekovnoj Srbiji, Istorijski glasnik 3-4 (1957), 59-80
  • Mišić, Siniša, Srpsko-bugarski odnosi na kraju 13. veka, Zbornik radova vizantološkog instituta, knjiga 46 (2009), 333-340
  • Pantić, Miroslav, Kralj Dragutin i Dubrovnik, Račanski zbornik 3 (1997), 91-96
  • Pirivatrić, Srđan, Podatak Nićifora Grigore o hronologiji braka Stefana Dečanskog i Marije Paleolog, Spomenica akademika Sime Ćirkovića, Beograd (2011), 337-347
  • Simić, Nenad, Jedna istorijska netačnost u inskripciji na portretu Konstance Morozini, Istorijski časopis 3 (1954), 119-123
  • Uzelac, Aleksandar, Srbija, Bugarska i Tatari u drugoj polovini 13. veka, doktorska disertacija, Filozofski fakultet u Beogradu, Beograd (2012)
  • Hardi, Đura, Petrovaradin – „prestonica“ jednog Anžujca, Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: istorijski događaji i procesi, Istorijski arhiv Srem, Novi Sad (2013), 243-279
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Констанца_Морозини&oldid=27452961”