Koštana provodljivost uva
Koštana provodljivost uva je fiziološki mehanizam kojim zvuk iz spoljašnje sredine dospeva do tečnosti unutrašnjeg uva preko kostiju glave, paralelno sa putanjom zvuka kroz srednje uvo.[1]
Osnovne postavke
urediOrgan sluha je biološki receptor zvuka, senzorni organ podešen da akustičke promene pritiska i pomeranje čestica vazduha prikupi, transformiše i pretvori u pogodne bioelektrične potencijale (nervne impulse) koji putuju do odgovarajućih centara u mozgu, gde podležu prepoznavanju, kako bi se pripremili za dalju svesnu obradu.
Kada se govorim o zvuku, prvenstveno se misli na mehaničke talase (odnosno oscilacije koje prenose energiju kroz posmatranu sredinu bez transporta supstancije i izazivaju promene u materijalnoj sredini, poput vode, vazduha i čvrstih tela koje ljudsko uvo čuje). Međutim zvuk koji čujemo obuhvata samo mali deo opsega zvučnih talasa koji imaju veliki značaj kako u prirodi, tako i u tehnologiji.[2]
Ljudsko uvo je osetljivo na zvučne talase čiji je opseg od 20 do 20 KHz (kod mladih zdravih osoba). Zvučni talasi su mehanički longitudinalni talasi. Talas nastaje vibriranjem vazduha- zgušnjavanje i razređivanje čestica, koje je srazmerno sa veličinom njihovog pomeranja od ravnotežnog položaja i koje se prostire kroz materijalnu sredinu. Zvučni talasi ljudskog govora proizvode se mehaničkom deformacijom vazduha, prouzrokovanom vibracijama glasnica u grkljanu (larinksu). Prenosi se kroz vazduh, vodu i čvrsta tela. Promene pritiska, kod mehaničkih talasa, dovode do pomeranja čestica sredine i nastanak oscilovanja oko njihovog ravnotežnog položaja. Za uvo to su promena pritiska na bubnoj opni u ritmu i boji‚ izvora zvuka. Zvučni talasi, koje ljudsko uvo registruje, najčešće su složene strukture i mogu biti periodični ili aperiodični. U odnosu na ove karakteristike razlikujemo: ton, šum i prasak.[3]
Sa praktičnog stanovišta ceo fenomen slušanja zavisi od tri osnovne karike:
- vrste i kvalitet zvučnog nadražaja (stimulusa),
- provodnog (transmisionog odnosno konduktivnog) aparata koji prenosi i na određeni način transformiše zvuk iz spoljne sredine do senzorskih elemenata.
- perceptornog aparata koji prihvata zvučne signale i pretvara ih u određene biološke ekvivalente pogodne za dalju neurološku obradu sve do prelaska u svest.
Kod čoveka za prenos zvuka dolaze u obzir samo dva puta, iz:
- vazdušne sredine preko srednjeg uva (aero-timpanalni prenos)
- kroz čvrstu sredinu, putem kosti (koštani ili osealni prenos).
Put prenošenja zvučne energije kroz spoljašnje i srednje uvo anatomskim i funkcionalnim osobinama uva maksimalno je prilagođen efikasnom prenosu energije vazdušnim putem, i on predstavlja glavni put prenošenja zvuka — u vazduhu koji je u stvari mala varijacije pritiska oko ravnotežnog, atmosferskog pritiska, koje se prenose kroz svaku materijalnu sredinu.
Takođe poznato je iz fiziologije da zvučno polje deluje na čitavu površinu glave slušaoca, ali da je zbog razlike u impedanci kosti i vazduha efikasnost zvučnog nadražaja kosti glave značajno mala. Međutim, kako je površina kostiju znatno veća od površine slušnog kanala, količina zvučne energije, koja preko kosti stiže do unutrašnjeg uva, ipak u ukupnoj veličini nije sasvim zanemarljiva.
Fiziologija
uredi- Zvučna energija koja stiže vazdušnim putem kroz slušni kanal
Slušanje je serija događaja pri kojima uvo pretvara zvučne u električne signale te stvara nervne impulse- stimuluse koji se šalju u mozak, gde se interpretiraju kao zvuk. Spoljašnje uvo skuplja zvukove, vrši njihovu lokalizaciju, slabi povratno dejstvo sopstvenog glasa govornika i kroz rezonantni slušni hodnik ih prosleđuje do bubne opne. Bubna opna vibrira zajedno sa slušnim koščicama kod dejstva zvuka do 2.500 Hz, a iznad toga ona vibrira samostalno. Oscilujuća bubna opna pokreće čekić i nakovanj, tako se slušne koščice pokrenu istim brojem pomaka kao bubna opna. Pod istim uslovima kretanje se prenosi sa čekića i nakovanja na uzengiju. Pločica uzengije koja je prstenastim ligamentom spojena sa ovalnim prozorom, primajući kretanje od drugih koščica, može se samo utisnuti dublje u otvor ovalnog prozora i ponovo vratiti u svoj neutralan položaj. Sistem slušnih koščica prenosi sa svim svojim karakteristikama zvuk sa bubne opne na puža, gde te oscilacije uslovljavaju pomeranje tečnosti koja se nalazi u unutrašnjem uvu. Pomeranje limfne tečnosti u pužu u potpunosti preuzimaju slušne ćelije, a u zavisnosti od položaja i vrste ćelija dobija se električni nadražaj u nervu, koji se potom prenosi do odgovarajućih centara u mozgu.[4]
- Zvučna energija koja stiže preko kosti glave
Ukupan nadražaj unutrašnjeg uva zvučnom energijom koja stiže preko kosti glave za nekoliko nivoa intenziteta manji je od energije koja u uvo stiže vazdušnim putem preko spoljašnjeg slušnog kanala. Međutim njen doprinos u određenim okolnostima može se uočiti (npr koštana provodljivost određuje maksimalne domete zaštite uva sa zaštitnim čepićima koji se stavljaju direktno u slušni kanal). U tim uslovima čak kada bi zaštita omogućila beskonačno slabljenje zvuka, njen ukupni rezultat sveo bi se na ono što se čuje preko koštane provodljivosti. Zato se u praksi samo uz pomoć zaštitne kacige, koja štiti čitavu površinu glave, može ostvariti veći nivoe zaštite od zvučne energije (npr buke u blizini motora aviona).
Merenje koštane vodljivosti
uredi
Za merenje koštane vodljivosti (slušnih ćelija) koristi se vibrator sa oprugom koji se postavlja direktno na kost lobanje ili iza uva na čelo. Zvukovi iz vibratora prenose se kostima glave i direktno aktiviraju puž u unutrašnjem uvu, te na taj način se zaobilaze srednje uvo.
.jpg)
Tonovi iz vibratora postaju zvučne vibracije na kostima glave i jednako se prenose u oba unutrašnja uva. Iz tog razloga je potrebno dovesti buku do uva koje se ne ispituje. Ta se tehnika naziva maskiranje. To znači da jedno uvo prima šum iz slušalice, stoga ne može istovremeno primati i tonove iz vibratora.
Prag sluha dobijen ispitivanjem vibratorima sa oprugom zove se prag koštane provodljivosti. Određivanje sluha ovom metodom nisu podjednako važna sva frekventna područja. Područje ljudskog govora obuhvata frekventni raspon od 300 do 3000 Hz, pa će se gubitak sluha u njemu najjače ispoljiti kod ispitanika. Pad sluha u tom području ispod nivoa od 40 dB otežava socijalni kontakt. Osoba sa takvim sluhom nije u stanju da bez pomoćnih sredstava prati normalan konverzacijski govor.
Izvori
uredi- ^ Elberling, Claus. Worsoe, Kristen. Iščeznuti zvuci-o sluhu i slušnim aparatima. Split: Bontech Research, 2008.
- ^ Vučić, Božidar. Ivanović, Dragiša. Fizika I. Beograd: Naučna knjiga, 1970.
- ^ Stanković, Slobodanka. Fizika ljudskog organizma. Novi Sad: Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, 2006.
- ^ Zoran Komazec, Fiziologija sluha, Katedra za otorinolaringologiju KC Vojvodina.
Literatura
uredi- Radmila Kovačević, Čulo sluha, Prirodno matematički fakultet Departman za biologiju i ekologiju Predmet: Osnovi neurobiologije Šk. 2010/11
- Slobodanka Lemajić-Komazec „Evaluacija auditivnog i vestibularnog sistema kod pacijenata sa multiplom sklerozom“ Doktorska disertacija, Novi Sad, 2011.
- Arthur C. Guyton John E. Hall Medicinska fiziologija,. Savremena administracija Beograd. 1999. ISBN 978-86-387-0599-3.
Spoljašnje veze
uredi- Unutrašnje uvo — Predavanje
- Šta je koštana provodljivost? (jezik: engleski)
- Slušni aparati - Ljiljana Pantelić, diplomski rad
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
