Kraljičino brdo
Kraljičino brdo ili Kraljičino gumno je brdo 385 mnv[1], na 1,9 km istočno od planine Grualj (543 mnv).[2] Pripada zaseoku Plane, u severoistočnom delu sela Čečava, u opštini Teslić, na granici sa opštinom Prnjavor. Brdo je udaljeno 47.8 km vazd. linije od Banje Luke[2], i nalazi se u Republici Srpskoj. Na njemu je raskrsnica starih karavanskih puteva, koji se račvaju na četiri strane[3]:
- Stupljanski put za zaselak Stupu i selo Osredak
- put preko Miladića brda (441 mnv) za Čečavu
- Popovski put za Kulaše
- put preko Grualja za G. Vijačane i Šnjegotinu
Dok je severoistočna strana brda opasana gustom šumom, vrh brda je još nekada davno raskrčen, zbog čega se sa Kraljičinog brda pruža odličan vidik na sve strane. Kažu da se za dobre vidljivosti nekad video plamen rafinerijske baklje u Brodu.[3] Danas se na brdu nalaze njive i kućište porodice Jotanović, jedne od najbrojnijih porodica u Čečavi, koja se jednom davno doselila iz Crne Gore, bežeći preko Hercegovine, od najezde Turaka.[3]
Predanja i zapisi uredi
Sveštenik Stojan (Đorđe) Stanković (Čečava, 16. aprila 1899 — ) je po sećanju iz priča i ranijih zabeleški svojih predaka, a nekad i sam, kao svedok, od 1933. godine vodio „Ljetopis parohije Čečavske“[3]. Na taj način ostavio je značajan istorijski zapis o događajima, običajima, ličnostima i predanjima iz ovog kraja. U letopisu se, između ostalog, nalazi i njegov zapis o Kraljičinom brdu[3]:
Čitao sam u nekom časopisu (sad se ne sjećam kojem) sledeće: kad se ženio Ban, poslao je svog vojvodu (valjda Grgura) da mu dovede „nevjestu“ a kao protuuslugu za to dao mu je „na uživanje“ selo Čečavu u oblasti Usorskoj. Uživalac Čečave pozvao je Banicu u goste te je naredio da se na najvišem visu u Čečavi isiječe šuma u obliku guvna (armana) da sa tog mjesta Banica vidi svoju banovinu. Po imenu „Kraljica“ to mjesto se nazva „Kraljičino guvno“ – a sa njega se vidi sve do Save. Lijevo i desno otvara se jedan divan horizont dokle god oči vide.
— Stojan (Đorđe) Stanković
Međutim sveštenik Stanković u svojim sećanjima nije pomenuo ime bana, niti je bio siguran oko imena uživaoca sela, ali verovao je da se radi o vojvodi Grguru, kome je ban Stefan II Kotromanić, poveljom iz 1323. godine, dodelio pet sela, među njima i selo Čečavu, jer mu je ovaj verno ispunio zadatak:[3][4][5]:
Toj mu damo za njegovu virnu službu tada - kada ga poslasmo prid našimi vlasteli po gospoju, po moju, Caru Bu (ga) rskomu. I u tom nam posluži pravo i virno.
— Stefan II Kotromanić
U letopisu, nije pomenuto ni ime banice (narodne kraljice), no imajući u vidu predanja meštana Čečave u kojima je pominjana „kraljica Jerina“, a znajući da je ban Stefan II Kotromanić sklopio svoj treći brak 1323 sa ženom Jelisavetom, ćerkom Kujavskog vojvode Kazimira III, istovremeno rođakam ugarske kraljice, žene Karla Roberta[6], na čijem dvoru je živela, smatrao je da je vrlo moguće da ih je najkraći put vodio upravo preko pomenutog brda, prilikom prolaska njenih svatova iz Ugarske za Bosnu.[3]
Takođe, iz ranijih zapisa sveštenika Jevrema Stankovića (Čečava, 7. marta 1855. — Čečava, 11. maja 1916)[7] u časopisu Bosanska vila može se videti sledeći pomen Kraljičinog guvna[8][9]:
Čuo sam od pokojnoga popa Stojana, da je kralj bosanski Stevan Tomašević imao svoje letnje dvore u toj gradini, i da je najviše njegova kraljica tu u ljetu stanovala. Kralj je imao tuda zemlje, na kojoj su njegove sluge sijale šenicu i druga žita. U šumi Čavki na po drug sahata od gradine ima jedno mesto, te se zove „Kraljičino guvno“ (arman) gde je ta ista kraljica vršila šenicu. Svuda su bile njive oko toga guvna, a danas je šuma, samo gde je guvno, tu je okrčena njiva. Guvno se i danas dobro poznaje; koliko je bilo veliko, mogao bi na njemu ovršiti 200 osmaka šenice. Blizu Kraljičina guvna u po šume Čavke imaju jedne strane, koje se zovu Vinogradine.
— Jevrem Stanković (16. januar 1887)
Ovaj zapis Jevrem Stanković napravio je na osnovu pričanja svoga dede, popa Stojana Stankovića (umro 28. juna 1884. u Čečavi), najstarijeg pretka iz porodice Stanković, za koga se nije znalo odakle tačno potiče, jer o tome nikad nije želeo da priča, niti je sačuvan tačan datum rođenja, ali koji je učinio mnogo za ceo kraj[3]. U svom tekstu o Čečavi, Jevrem pominje gumno (arman) na vrhu brda, na kome je „kraljica“, žena Stefana Tomaševića i sama obavljala vršenje pšenice, jer je u susednom selu Ukrinici na brdu Gradini (334 mnv) imala svoj letnji dvorac. Po starom običaju gumno je bio prostor na kome se obavljala vršidba, tako što se žito postavljalo na ravnu površinu, specijalno predviđenu u tu svrhu, obično na mestu na kome je duvao vetar i gde se pšenica mlatila ili utabavala gažnjem[10] ili su preko nje gazili konji, kako bi se izdvojilo zrno od slame.[11]
Izvori uredi
- ^ Kartы vsego mira: Topokartы Genštab - Relьef[mrtva veza](jezik: ruski)
- ^ a b Traveling luck: Kraljičino brdo, Pristupljeno 11. 11. 2012.(jezik: engleski)(jezik: nemački)
- ^ a b v g d đ e ž Čečava, selo u Republici Srpskoj, Branko Perić
- ^ Matica BiH: Povelje bosanskih vladara Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. decembar 2011), Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ SSA: Povelja Stjepana II Kotromanića velikom knezu Grguru (1323) Stjepaniću 3 (2004) str. 19–33 (J. Mrgić-Radojčić);
- ^ Projekat Rastko: Kotromanići, Dr. Željko Fajfrić (2000), Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ^ Biblioteka Doboj: Jevrem Stanković, Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ Digitalna Narodna biblioteka Srbije: Bosanska vila : list za zabavu, pouku i književnost - 1887, godina 2, br. 2, Čečava s okolicom, Jevrem Stanković, str. 22, 16. 1. 1887.[mrtva veza], Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ Portal Čečava: Čečava s okolicom - 1887. god. (1. deo), 16. 9. 2010., Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ Vršidba, 12. 12. 2009. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. avgust 2012), Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ Agro klub: Vršidba pšenice i gumna, 12. 7. 2009., Pristupljeno 11. 11. 2012.