Kulturno-istorijski spomenici Trebinja

Kulturno-istorijski spomenici Trebinja nastali kroz vekove kao deo veoma burne istorije Trebinja danas su bogato istorijskog nasleđa ovog grada koje pretstavlja glavnu turističku ponudu za razvoj tranzitnog, đačkog i verskog turizma. Za razliku od ostalih hercegovačkih gradića u Trebinju je najviše izraženo prisustvo, kulturno-istorijskih spomenika nastalih pod uticajem primorskih i orijentalnih uticaja.

Za razliku od ostalih hercegovačkih gradova u Trebinju je najviše izraženo prisustvo, kulturno-istorijskih spomenika nastalih pod uticajem primorskih i orijentalnih uticaja

Opšte informacije

Među kulturno-istorijskim spomenicima Trebinja, u današnjem izgledu ovog drevnog grada na Trebišnjici posebno se ističu sledeće celine:

• Spomenik priprode
• Arheološki lokaliteti
• Staro urbano jezgro iz osmanskog perioda
• Građevine nastale u doba Austrougarske
• Građevine i drugi objekti novijeg datuma.

Spisak kulturno-istorijskih spomenika

Muzej Hercegovine

Vidi još: Muzej Hercegovine u Trebinju

Muzej je osnovan 1952. godine. Prvo arheološko iskopavanje muzej je obavio 1957. godine na crkvi Sv.etog Petra u Zavali. Prvu publikaciju, pod nazivom Trebinje I, Vasilija Koraća, izdao je 1966. godine. Godine 1975. godine Muzej je pokrenuo izdavanje časopisa Tribunija. U ovom objektu mogu se videti raznovrsne postavke, od prikaza načina života u Istočnoj Hercegovini, do slika poznatih autora.

Trenutno Muzej raspolaže sa oko 1.500 m² korisnog prostora, od čega je oko 800 m² izložbeni prostor. Stalne postavke i legati:

Stalne postavke muzeja

Postavka	Opis
Dučićeva zbirka	Ova zbirka poseduje sledeće umetničkim eksponatima: 72 eksponata kamene plastike, 14 umetničkih slika domaćih i inostranih slikara, tapiserija, mozaik, japanski vez, odlikovanja Jovana Dučića, ambasadorska odora i rukopise Stalna etnološka postavka Narodni život i kultura Srba u istočnoj Hercegovini u drugoj polovini 19. veka i prvoj polovini 20 veka;
Stalna arheološka postavka	Sadrži eksponatima počev od kamenog doba do srednjeg veka;
Memorijalna izložba slika Atanasije Popović	Sadrži 43 umetničke slike ovog slikara, dar gradu Trebinju slikarevog brata Uroša Popovića
Kulturne manifestacije	U prostorima Muzeja Hercegovine održavaju se povremene izložbe, poetski recitali, promocije knjiga i muzički koncerti.

• Muzej Hercegovine u Trebinju
• 
  Muzej Hercegovine u Trebinju
• 
  Uniforma Jovana Dučića u muzeju
• 
  Ordeni Jovana Dučića u muzeju

Legati muzeja

Legat	Opis
Legat slikarke Milene Šotre	Ovaj legat posedduje 24 umetničke slike sa motivima Hercegovine i Putopis po Rusiji i 15 grafika slikarkinog brata, poznatog grafičara Branka Šotre;
Legat akademskog slikara Milorada Ćorovića	Ovaj legat posedduje 57 umetničkih slika;
Legat književnika i vajara Radovana Ždrala	Ovaj legat posedduje 122 skulpture izrađene od poludragog kamena.
Legat Dubravke Kujačić	Ovaj legat poseduje depadans na Ušću (Lastva), u kome se priređuju povremene izložbe, promocije, koncerti...

Pored ovih stalnih postavki i legata, u fundusu Muzeja Hercegovine nalazi se oko 400 umetničkih slika, grafika, skulptura i drugih predmeta. Muzej poseduje i značajnu zbirku bibliotečke građe (biblioteka sa stručnim knjigama iz različitih oblasti nauke, kulture i umetnosti).

Hercegovačka Gračanica

Hercegovačka Gračanica

Naziv Gračanica dobila je po tome što Manastirska crkva predstavlja vernu kopiju crkve manastira Gračanice sa Kosova i Metohije, zadužbine kralja Milutina (1282—1321).

Sagrađena je 2000. godine na brdu Crkvina iznad Trebinja, sa željom da izvrši testament srpskog pesnika Jovana Dučića, rodom iz Trebinja. Njegovi posmrtni ostaci preneti su iz Sjedinjenih Američkih Država i sahranjeni u kripti manastirske crkve. Motivi koji ukrašavaju njen pod, preuzeti su iz tzv. Prizrenskog patosa koji je krasio pod zadužbine Dušana Silnog (kralj 1331—1346, car 1346—1355), Svetih Arhangela kod Prizrena.

Spomen kompleks (manastirsku portu) čine crkva Presvete Bogorodice sa zvonikom, vladičanski dvor, biblioteka, amfiteatar, galerija, salon za bankete, česma i letnja bašta.

Manastir Tvrdoš

ManastirTvrdoš

Manastir je podignut na temeljima jedne crkvice koja datira iz 4. veka, pre vremena kada su Srbi kao narod primili hrišćanstvo, što govori o tradiciji i dugovečnosti hrišćanstva na prostorima Hercegovine. Temelji te crkve se mogu videti u manastiru, jer je deo poda manastira odrađen u staklu tako da se kroz te „prozore“ na podu vide temelji prastare crkve.

Tvrdoš sa ruševinama starog manastira leži na krševitoj bregu pored puta koji iz Trebinja vodi u Ljubinje.

Današnji Manastir Tvrdoš podignut je oko 1509, a 1517. godine fresko-slikama dekorisao ga je dubrovački živopisac Vice Lovrov. U drugoj polovini 16. i 17. veku u Tvrdošu su živeli hercegovački mitropoliti. Odatle potiče ime Trebinjskoj eparhiji.

U sukobu sa Turcima manastir je razorila Mlečani 1694. godine.

Prvih godina 18. veka bilo je nekoliko pokušaja da se obnovi razoreni manastir. U tom nastojanju istakli su se mitropolit Nektarije i iguman Isaije.

Saborni hram Svetog Preobraženja

Saborna crkva u Trebinju

Ovaj saborni hram, koji je građena od 1888. do 1908. godine, nalazi se u parku Jovana Dučića u centru Trebinja. Ikonostas je radio je crnogorski umjtnik Marko Gregović. Hram je detaljno renoviran 1957. i 2008. godine, kada je pozlaćeni krst podignut na 38 metara visoki zvonik. Pozlatu je uradio majstor Aleksej Ivančev iz Novog Sada. Živopis je započet 2009. godine. Naos i pripratu je živopisala ekipa iz Beograda pod vođstvom freskopisca Aleksandra Živadinovića. U crkvenoj porti uređen je park sa jezercetom i mostom i mobilijarom za najmlađe.

Pored crkve nalazi se eparhijski dom sa bibliotekom, u kojoj je 1908. osnovana Srpska škola. U sastavu hrama radi hor Svetog Vasilija Ostroškog i folklorno društvo.

Manastir Duži

Manastir Duži

Manastir je u 16. i 17. veku bio metoh manastira Tvrdoš. Nakon što je 1694. godine manastir Tvrdoš razoren, monasi vođeni mitropolitom hercegovačkim Savatijem Ljubibratićem prešli su u manastir Duži i obnavljili ga.

Jedno vreme u manastiru je bilo sedište mitropolita hercegovačkog sve do ukidanja Pećke patrijaršije 1776. godine.

Manastirska crkva je jednobrodna građevina sa polukružnim oltarom. U njoj se čuvaju rukopisane crkvene knjige iz perioda od 17. do 19. veka koje su doneli ruski kaluđeri iz Kijeva i Moskve. U manastiru se čuva i čestica Časnog krsta, a jedan od priložnika manastira bio je i grof Sava Vladisavljević.

Manastir je više puta pljačkan i pustošen. Najviše je bio na udaru u drugoj polovini 19. veka. U periodu između Prvog i Drugog svetskog rata, u manastiru su boravili ruski monasi koji su izbegli iz Rusije nakon revolucije. Ruski monasi su ubijeni sredinom 1941. godine. Manastir je u periodu rata u Hrvatskoj (1992-1995) granatiran od strane hrvatske vojske iz pravca Dubrovnika, ali nije stradao.

Petro Pavlov manastir

Crkva Petro Pavlovog manastira

Smešten je u Petrovom Polju, nekoliko kilometara zapadno od Trebinja. U njegovoj blizini se nalazi Pavlova pećina, u koju je po predanju navraćao Sveti apostol Pavle na svom putovanju za Rim. U blizini manastira nalaze se ruševine za koje se veruje da su ostaci hramova svetih apostola Petra i Pavla s početka 11. veka (a možda i iz šestog).

Sadašnji manasti, izgrađen je na temeljima stare crkve, podignut je s početka 20 veka, kada je izgrađen nova Crkva Svetog Petra (1906). Kako je podizanje novog crkvenog zdanja na temeljima stare crkve bilo je izvršeno bez prethodno obavljenih stručnih istraživanja, pričinjena je trajna šteta na ovom lokalitetu. Tek nakon naknadnih arheoloških istraživanja, koja su izvršena sredinom 20. i početkom 21. veka, došlo se do značajnih otkrića u okolini novopodignutog hrama.

Manastir Zavala

Manastir zavala

Manastir koji je udaljen oko 40 kilometara jugozapadno od Trebinja, u neposrednoj blizini Popovog Polja. Po narodnom predanju zadužbina je kralja Dragutina. Najčešće se datuje u 1271. godina, prema urezanom zapisu na jednom starom manastirskom pečatu. Crkva se naslanja na prirodnu pećinu, i njen izged i arhitektura uslovljeni su ovim položajem.

Crkva je posvećena vavedenju Presvete Bogorodice. U ovom manastiru jedan od iskušenik bio je i Sveti Vasilije Ostroški. Unutrašnjost crkve je živopisana freskama, koje su rad poznatog hilandarskog monaha Georgija Mitrofanovića, velikog srpskog zografa 17. veka, koji je i živopisac manastira Hilandar na Svetoj gori.

Manastir Dobrićevo

Manastir Dobrićevo

Manastir koji je ime je dobio po Dobrićevu, najverovatnije datira iz 13. veka. Prema legendi, sagradili su ga car Konstantin i carica Jelena po povratku iz Rima, koji su privremeno boraveći na ovom mestu zaključila da bi u Dobrićevu trebalo sagraditi crkvu i manstir.

Crkva je sazidana u obliku krsta u vizantijskom stilu, a posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice.

Od svog postojanja manastir je tri puta paljen. Prvi put 1694. godine, drugi put za vreme Prvog svetskog rata, i treći put u Drugom svetskom ratu.

Manastirska porta, sa svim objektima u njenoj okolini nije na starom mestu na kome je prvomitno vekovima locirana. Pre izmeštanja manastir se nalazio na uzvišici na desnoj obali reke Trebišnjice, na hercegovačko-crnogorskoj granici.

Naime nakon izgradnje HE Trebišnjica, zbog opasnosti da se manastir nađe pod vodom, 1959. godine Zemaljski zavod za zaštitu spomenika kulture Bosne i Hercegovine osnovao je komisiju, koja je predložila da se u cilju spašavanja manastir Dobrićevo izmestiti na drugu lokaciju. Novo Dobrićevo je tako nastalo na desetak kilometara od Bileće, i oko dvadesetak kilometara od Trebinja

Crkva Svetog Vasilija Tvrdoškog i Ostroškog u selu Mrkonjići

Crkva se nalazi u selu Mrkonjići na istočnoj strani Popovog polja na putu Trebinje – Ljubinje. U ovom selu pod krštenim imenom Stojan, 28. decembra 1610. godine od majke Anastasije i oca Petra Jovanovića, kojiće kasnije biti proglašen za svetog oca Vasilije Ostroški Njemu u spomen u selu je podignut hram na temeljima rodne kuće velikog božjeg ugodnika na desnoj strani puta kada se dolazi iz pravca Trebinja. Hram je svečano osvećen na praznik Svetog Vasilija Tvrdoškog i Ostroškog Čudotvorca, 12. maja 1998. godine.

Na levoj strani puta nalazi se hram Svetog Nikolaja u kome je svetitelj kršten. Pored hrama je groblje u kome počiva i Sveta Ana, majka Svetog Vasilija.

Crkva Svetog Klimenta

Ova crkva koja je u narodu poznata i kao Klimentica, nalazi se na desnoj obali reke Trebišnjice, u selu Mostaći. Smatra se jednom od najstarijih crkvi u istočnoj Hercegovini.

Građena je u stilu mediteranskih srednjovekovnih crkvica od pritesanog kamena. Živopisana je po svaim zidnim površinama od dna do vrha, u doba srpskog patrijarha Pajsija I (1614—1647) i hercegovačkog mitropolita Simeona (1615—1630) Njena freskodekoracija svsrtava je među najznačajnij crkve iz perioda osmanske okupacije Hercegovine. Zbog ovih vrednosti svrstana je u kulturno-istorijski spomenik od posebnog značaja za Republiku Srpsku i Bosnu i Hhercegovinu.

Crkva Svetog Ilije u selu Mesari

Crkva u Mesarima

Vidi još: Crkva Svetog Ilije u Mesarima

Sagrađena je na vrhu Ilijinog brda (Ilijina glavica) u selu Mesari, severno od magistralnog puta Trebinje - Mostar, na obodu Popovog polja, 20 kilometara zapadno od Trebinja. Crkva je trikonhos, više puta prepravljan (posljednji put, prema natpisu na arhitravnoj gredi, 1897. godine). Građena je u periodu od 9. do 11. veka sa preromaničkoim stilskim elementima. Spada među najstarije građevine u Hercegovini.

Crkva Svetog Ilije sa praistorijskom grobnom gomilom (tumulusom) i nekropolom sa stećcima u Mesarima proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine 2008. godine.

Crkva Svetog Arhanđela

Vidi još: Crkva svetog Arhanđela Mihaila u Aranđelovu

Sagrađena je selu Aranđelovu kod Lastve, istočno od Trebinja, na oko 1 km južno od ostatka srednjovekovnog grada Klobuk. Pisanih dokazi o vremenu njene gradnjie nema. Prema nepisanim predanjima pretpostavlja da je sagrađena krajem 16. ili s početka 17. veka.

Katolička katedrala rođenja Blažene Device Marije

Katedrala Male Gospe u Trebinju

Vidi još: Katedrala Male Gospe

Ova katoločka katedrala izgrađena je u srednjem veku, čiji prvi spomen je u buli Benedikta VIII (1012 —1024), izdatoj 27. septembra 1022. godine.

Tokom više od 10 vekova postojanja biskupija je prolazila kroz razne političke i društvene promene. U čast rođenja Blažene device Marije u Trebinju proglašena je katedralom 31. maja 1984. godina.

Osman-pašina džamija

Osman-pašina džamija, nakon obnove

Vidi još: Džamija Osman-paše Resulbegovića u Trebinju

Nalazi na najvećem trebinjskom trgu u Starom gradu, jedinom starom gradu građenom u Otomanskom periodu u kom se oseća arhitektonski uticaj mediterana definsan velikim kućnim otvorima i širokim ulicama sa dve pjacete (trga popločanim već izlizanim i ispucalim kamenim pločama), oko kojih je i nastajalo naselje. Džamija je nedaleko od gradske kapije (Hadžihasanovića kule) odnosno, u austrijskom periodu, izgrađene ulazne građevine iznad tunela i “na čekme” ćuprije.

Građena je sa elemenatima mediteranske arhitekture. Jedna je od najprostranija džamija u Hercegovini. Osman-paša je kao prateće objekte podigao u blizini džamije još mekdeb i medresu, koji su bili prve prosvetne ustanove u Trebinju.

Za vreme poslednjeg rata u Bosni Hercegovini džamija je srušena. Kamen temeljac za obnavljanje je postavljen 5. maja 2001. Obnovljena džamija je svečano otvorena 15. jula 2005. godine, i ima autentičan izlged i dimenzije, jer je obnavljana od istih materijala koji su korišćeni u njenoj gradnji.

Sultan Ahmedova (Careva) ili stara (Atik) džamija

Sultan Ahmedova džamija

Vidi još: Sultan Ahmedova džamija u Trebinju

Ova džamija se nalazi u Starom gradu „Kastel“, nedaleko od desne obale reke Trebišnjice. Građena je od tesanog kamena i pokrivena četvorostrešnjim krovom pod pločom. Uz desni zid prigrađena joj je kamena munara oktogonalnog oblika visoka oko 12 metara. Gradili su je dubrovački majstori. U njezinoj gradnji ima elemenata mediteranske arhitekture.

Za vreme poslednjeg rata u Bosni i Hercegovini džamija je srušena. Kamen temeljac za obnavljanje postavljen je 2011. godine, a svečano je otvorena 2014. godine. Tokom obnove pronađen je prag prvobitne džamije koji se danas čuva u staklu unutar nje. Kraj džamije se nalazi mezarje sa tri nišana.

Spomenik Njegošu

Spomenik Njegošu

Spomenik Njegošu, koji se smatra prvim spomenikom u svetu, podignut je 1934. godine. Projektovao ga je arhitekta Brašovan, a statua njegoša je delo vajara Tome Rosandića.

Tvrđava – Strač

Vidi još: Tvrđava Strač

Tvrđava Strač, koja je izgrađena jugoistočno iznad Trebinja,bila je Austrijsko vojnim utvrđenje. Po nekim predanjima bilo je drugo po veličini na Balkanu. Do njega je moguće doći pešice i i automobilom starim austrijskim putem koji vodi od brda Crkvina prema selu Rapti, a onda desno od Rapti na oko 2 km.

Izgrađena na samom vrhu brda, kao čudo graditeljstva za ondašnja ali i sadašnja vremena, jer je Strač imao 365 prostorija, u zidovima koji su debeli preko jedan metar. Sve prostorije su bile međusobno povezane, imale su sistem dotoka svežeg vazduha i rešeno vodosnabdevanje kišnicom, koja je sakupljana u velikim kaptažama u okviru utvrđenja. Na vrhu utvrđenja nalazila se gvozdena kupola debljina preko 30 cm. Nakon Drugog svetskog rata, tvrđava Strač je pretrpela brojna oštećenja.

Perovića (Arslanagića) most

Arslanagića most

Vidi još: Arslanagića most

Arslanagića most ili od 1993. godine Perovića most, izgrađen je 1574. godine, za vreme osmanlijske okupacije kao zadužbina Mehmed-paša Sokolovića. On je most posveti svom poginulom sinu u borbi sa Mlečanima izgradi. Kada su Osmanlije 1687. godine poroterane iz Herceg Novog, mnoge osmansake porodice su se iz ovog grada doselile u Trebinje. Među njima je bio i izvjsni Arslan-aga. On je dobio posede istočno od Trebinja: na Zupcima, Necvjeću i Jasenu, i započeo da naplaćuje mostarinu preko mosta na Trebišnjici. Po njemu se, od tada, most naziva Arslanagića most.

Nakon izgradnjom hidroenergetskog sistema na Trebišnjici Arslanagića most je prenešen na novu lokaciju između naselja Gradina (na desnoj obali reke) i naselja Police (na levoj obali).

Brankovića kula

Brankovića kula

Vidi još: Brankovića Kula

Kula Brankovića u Policama predstavlja jedan od starijih i malo poznatih spomenika hercegovačke prošlosti. Kako je staro i prvobitno Trebinje bilo smešteno od crkve kod reke pa do vrha Crkvine koja dominira tim delom grada, kula Brankovića je smeštena u tom lokalitetu i verovatno je bila kula stražara gradskog jezgra Trebinja.

Ova kula koja dominira Trebinjem i koju stanovnici i danas zovu Brankovina, po nekim istoričarima nije pripadala porodic Branković već je grčka ili turska građevina.

Međutim postoje i drugo mišljenje, koje zbog nepostojanja materijalnih dokaza, a na osnovu rapoloživih istorijske podatke i postojanje Mladena, rodonačelnika porodice Brankovića koji je 1323. godine bio gospodar Trebinja, i njegova sina Branka, sa sigurnošću smatra je kula Brankovića zaista pripadala porodici Branković.

Trenutno kula nije na listi kulturnih spomenika Republike Srpske, iako potiče iz 14. veka, što je uticalo na nebrigu i urušavanje kule.

Rimski most Vučija

Rimski most Vučija

Rimski most na Vučiji koji spada u najstarije mostove iz rimskog perioda, najverovatnije je ozidan kad i Lastvanske kule. Smatra se da je građen u 8. veku.

Most se nekada zvao Stari most, Grčki most, most na Sušici, a stanovnici izvan Vučije zovu ga još i Vučijanski most.

Stari most na Sušici na Vučiji, nalazi se između de velike stene i spaja dva strma dela ispod rijeke. Građen je od tesanog kamena, a gornji lukovi od sige. Nasvođenje od sige je sastavljeno je polukružnim lukovima, tako da ima lep izgled koji se dobro uklapa u prirodni ambijent.

Za vreme rimljana preko mosta je prolazio jedan putni pravac od Dubrovnika za Crnu Goru.

Mičevac kod Trebinja

Utvrđenje Mičevac

Vidi još: Mičevac

Mičevac je stari srednjovekovni grad i arheološki lokalitet izgrađen u Trebinjskoj župi na desnoj obali reke Trebišnjice. Vreme nastanka grada je nepoznato. Prema predanju navodno ga je izgradio vojvoda Mičeta (po kome je i dobio ime). Prema dubrovačkom hroničaru Lukariju, Mičevac se prvi put spominje kao utvrđeni grad 1042. godine.

Za vreme Pavlovića, herceg Stjepana i njegovog sina Vladislava, grad je imao važnu ulogu sve dok nije 1466. godine pao, zajedno sa Trebinjem, pod vlast Osmalijskog carstva.

Klobuk

Klobuk - ostaci starog grada

Vidi još: Klobuk (Trebinje)

Istoimeni stari grad – tvrđava, Klobuk, koji se nalazi na samoj granici Hercegovine sa Crnom Gorom najstariji je na prostorima Bosne i hHercegovine. Osnovan je u 9. veku, od kada je u kontinuitetu u sastavu srpske srednjovekovne države. U starom gradu Klobuku su i grobovi kosovskih junaka. Do pod njegove zidove stizale su i Napoleonove trupe.

Danas se u Klobuku nalaze samo ostaci bedema iz turskog perioda kada je ovaj grad konačno zauzela i razorila Austrougarska.

Pavlova pećina

Ulaz u Pavlovu pećinu

Vidi još: Pavlova pećina

Spomenik priprode Pavlova pećina je jedan od praistorijskih lokaliteta, smešten na brdu Doli u ataru sela Bihovo, oko dva kilometra od Petro Pavlovog manastira, a prema nacionalnoim propisima Republike Srpske zaštićeno područje III kategorije, na na površini od 13,40 ha.

Bogata je pećinskim nakitom, pre svega masivnim oblicima pećinskih stubova građenih od krupnih kristala kalcita. Sastoji se od nekoliko dvorana bogato ukrašenih stalaktitima i stalagmitima. U unutrašnjosti pećine se nalazi i malo jezero za čije vode narod verije da su lekovite.

Postoji više narodnih legendi vezanih za pećinu, i njeno ime. Prema davnom predanju, u ovu pećinu je dolazio sveti apostol Pavle, pa joj otuda i ime. On je, krijući se od rimske vlasti, u ovoj pećini pokrštavao narod. Na to ukazuje kameni oltarski deo i ikonu svetog apostola Pavla u pećini.

Vidi još

• Istorija Trebinja
• Verski turizam u Istočnoj Hercegovini

Spoljašnje veze

• Lokalni ekološki akcioni plan Grad Trebinje za period 2018 — 2027. godine