Википедија

Kuruci

Kuruci (mađ. Kurucok, nem. kurutz) [1][2][3][4] se odnosi na grupu naoružanih antihabzburških ustanika u Kraljevini Mađarskoj između 1671. i 1711. godine. Vremenom je termin „kuruc” počeo da označava Mađare koji se zalažu za strogu nacionalnu nezavisnost, a termin „labanc” označava Mađare koji se zalažu za saradnju sa spoljnim silama. Termin kuruc se koristi i u pozitivnom smislu da znači „patriotski“ i u negativnom smislu da znači „šovinistički“. Termin labanc se skoro uvek koristi u negativnom smislu da znači „nelojalan“ ili „izdajnik“.

Bitka Kuruca i Labanaca

Vojska kuruca je bila sastavljena uglavnom od osiromašenog nižemađarskog plemstva i kmetova, uključujući mađarske protestantske seljake[5] i Slovene.[6] Uspeli su da osvoje velike delove Mađarske u nekoliko ustanaka vođene iz Erdelja pre nego što su ihporazile habzburške carske trupe porazile.

Poreklo imena uredi

Reč kuruc je prvi put upotrebljena 1514. godine za naoružane seljake koje je predvodio Đerđ Doža.[7][8] Naučnik iz 18. veka Matija Bel je pretpostavio da je ta reč nastala od latinske reči „cruciatus“ (mučen), na kraju od „crux“ (krst), a da su Dožini sledbenici nazvani „krstaši“ jer je pobuna seljaka započela kao zvanični krstaški rat protiv Osmanlija.[9] Silahdar Findiklili Mehmed Aga, osmanski hroničar iz 17. veka, pretpostavio je da je reč Kuruc („Kurs“ kako je u njegovoj hronici prevedena na otomanski turski) grčka reč koja znači „uglačan“ ili „cilâlı“ na turskom.[10]

Današnji etimolozi ne prihvataju Belovu ili Mehmedovu teoriju i smatraju da je ta reč nastala od turske reči za buntovnika ili pobunjenika (kurudsch).[11]

Godine 1671. ime je koristio Meni, beglerbeg paša iz Egera u današnjoj Mađarskoj, da označi pretežno plemićke izbeglice iz mađarske Kraljevske. Ime je brzo postalo popularno i korišćeno je od 1671. do 1711. u tekstovima pisanim na mađarskom, slovačkom i turskom jeziku za označavanje pobunjenika iz mađarske kraljevine i severnog Erdelja, koji se bore protiv Habzburga i njihove politike.

Pobunjenici iz prvog kuručkog ustanka nazivali su sebe „bujdošok” (begunci), ili u dužem obliku, „različiti begunački staleži, baroni, plemići, konjici i pešadijski vojnici, koji se bore za materijalnu i duhovnu slobodu mađarske matice“. Vojska koju je okupio severnomađarski plemić Imrih Tekeli takođe se zvala kuruc. Njihov ustanak je primorao habzburškog cara Leopolda I da obnovi ustav 1681. koji je bio prethodno suspendovan 1673. godine.[12]

Vođa poslednje pobune kuruca, Ferenc II Rakoci, nije koristio taj izraz, već je koristio francusku reč pobunjenici ili nezadovoljni (insurgents, malcontents) da bi istakao njihove svrhe. Savremeni izvori su takođe preferirali izraz „nezadovoljni“ za označavanje pobunjenika.

Kuruc je korišćen u slovačkoj popularnoj poeziji sve do 19. veka.[13] Suprotan termin (rasprostranjen posle 1678) bio je labanc (od mađarske reči „labanc“, doslovno „duga kosa“, koja se odnosi na perike koje su nosili austrijski vojnici), označavajući Austrijance i njihove lojalne pristalice.

Reference uredi

  1. ^ Kovács, Zsóka (2018-09-17). „Get to know the Kuruc rebels who almost broke Habsburg rule in Hungary”. Daily News Hungary. 
  2. ^ Schreiber, Thomas. 1974. Hungary. Geneva: Nagel, p. 45.
  3. ^ Castellan, Georges. 1992. History of the Balkans: From Mohammed the Conqueror to Stalin. Boulder, CO: East European Monographs, pp. 170 ff.
  4. ^ Dávid, Géza. 1997. Studies in demographic and administrative history of Ottoman Hungary. Istanbul: Isis Press, pp. 226 ff.
  5. ^ Sándor Bonkáló, The Rusyns, Carpatho-Rusyn Research Center, 1990 p. 22
  6. ^ Július Bartl, Slovak history: chronology & lexicon, Bolchazy-Carducci Publishers, 2002, p. 257
  7. ^ Jankowski, Tomek E. (2013). Eastern Europe!: Everything You Need to Know About the History (and More) of a Region that Shaped Our World and Still Does (na jeziku: engleski). Williamstown, MA: New Europe Books. ISBN 978-0-9850623-3-0. 
  8. ^ Macartney, C. A. (2009). Hungary: From Ninth Century Origins to the 1956 Uprising. New Brunswick: Transaction Publishers. str. 87. ISBN 978-0-202-36198-7. 
  9. ^ István Tótfalusi ed., Magyar Etimológiai Nagyszótár (Etymological Dictionary of Hungarian)
  10. ^ Silahdar Fındıklılı Mehmet Ağa, Silahdar Tarihi, Volume 1 (Istanbul, 1923), 743.
  11. ^ Lendvai, P.; Major, A. (2004). The Hungarians: A Thousand Years of Victory in Defeat. Princeton University Press. str. 138. ISBN 978-0-691-11969-4. 
  12. ^ Macartney, C. A. (2009). Hungary: From Ninth Century Origins to the 1956 Uprising, Second Edition. Piscataway, NJ: Transaction Publishers. str. 86—87. ISBN 978-0-202-36198-7. 
  13. ^ Rouse, Andrew C.; Atkinson, David (2018). Ethnic Mobility in Ballads: Selected Papers from the 44th International Ballad Conference of the Kommission für Volksdichtung. Spechel Egyesület. str. 7. ISBN 978-963-12-9292-3. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Куруци&oldid=26912330”