Kuća Dobrnjčevih
Kuća Dobrnjčevih izgrađena je 1895. godine, na mestu kuće Arsenija Dobrnjca, koja je predstavljala balkanski tip gradske kuće zasnovan na orijentalnim uzorima. Kuća se sastoji od dve stare zgrade u Požarevcu koje se nalaze starom delu grada, u Nemanjinoj ulici. Ona predstavlja jednu od najstarijih nasleđenih komunikacija u gradu. Pripadala je vojvodi Petru Dobrnjcu (1771-1828), vođi ustanika iz požarevačkog kraja u Prvom srpskom ustanku i zajedno sa Milenkom Stojkovićem i voždom Karađorđem učestvovao u oslabađanju Požarevca od Turaka. Predstavljaju nepokretna kulturna dobra kao spomenici kulture.[1]
| Kuća Dobrnjčevih | |
|---|---|
 Gornja kuća | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Požarevac, Nemanjina 33 |
| Opština | Požarevac |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1895 |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture |
| spomenicikulture | |
U ovoj kući je 1997. godine osnovan Fond Petar Dobrnjac. Kasnije je objekat promenio ime u Kuća Dobrnjčevih, po poznatom vojvodi iz Prvog srpskog ustanaka, Petru Dobrnjcu (1771—1831). Kada je Narodnom muzeju u Požarevcu na upravljanje dodeljen objekat 2002. godine, u kući Dobrnjčevih postavljena je izložba ,,Kultura stanovanja u Požarevcu u XIX i prvoj polovini XX veka” – u okviru koje je prikazan enterijer srpske kuće koja prati razvoj stanovanja u Požarevcu u 19. veku pa sve do početka 20. veka, kako bi se kroz arhitekturu, etnološke predmete, likovnu i primenjenu umetnost sagledao život požarevačke građanske kuće iz navedenog perioda.[2]
Istorija uredi
Najzaslužniji za pobedu na Ivankovcu, bili su resavski vojvoda Stevan Sinđelić (1770-1809), njegov kum Petar Todorović Dobrnjac (1771-1831) iz Dobrnja i Petrov pobratim Milenko Stojković (1769-1831) iz Kličevca.[3]
Nakon ove bitke, kao priznanje za hrabrost i pobedu, Petar je proglašen za vojvodu i za bimbašu. I pored sve slave i zasluženih počasti, on je zbog sukoba sa Karađorđem proteran iz zemlje 1809. godine. Naredne se vratio u Srbiju, na intervenciju Rusije. Međutim, 1811. godine ponovo je proteran, da bi 1831. umro u Rusiji od posledica zapaljenja pluća.[3]
Iz Srbije je otišao i Petrov mlađi brat, knez Stevan Todorović Dobrnjac, kako bi izbegao kaznu jer je, sa Markom Abdulom, učestvovao u neuspešnoj Abdulinoj buni protiv kneza Miloša Obrenovića. Otišao je u Rusiju kod brata Petra, gde je i preminuo 1835. godine. Besan zbog podizanja Abduline bune, knez Miloš je u Dobrnju zapalio svu imovinu braće Petra, Stevana i Nikole Dobrnjca.[3]
Petar Dobrnjac u Požarevcu je imao dve kuće, u dvorištu u Nemanjinoj ulici, koje samo ograda deli od kuće Mirjane Marković, udovice nekadašnjeg predsednika Srbije i Jugoslavije, Slobodana Miloševića.[3]
Jedna od tih kuća je srušena, a druga je obnovljena i danas se u njoj, poznatoj kao Kuća Dobrnjčevih, nalazi izložbena postavka sa originalnim pokućstvom.[3]
Muzejska postavka uredi
Muzejska postavka u kući Dobrnjčevih kroz izložene artefakte prikazuje potiskivanje orijentalnog načina života od sredine 19. veka, kroz staru strukturu porodičnih domova i njihovog načina opremanja, koji su postepeno dobijali evropski izgled. Pošto nije postojala domaća proizvodnja, nameštaj je uvežen iz srednje Evrope, najčešće iz Beča i Budimpešte.[2]
Stilske osobenosti eksponata uklapaju se u stilove istoricizma, ili „neostilove“ ili namerno podražavanje prethodnih umetničkih epoha. Od sredine 19. veka, pa sve do pojave secesije, u primenjenoj umetnosti nostalgična veza za ranijim stilovima je bila veoma jaka, te nastaju stilovi izrasli na temelju gotike, renesanse, baroka, rokokoa. U vitrinama su bile smeštene porodične dragocenosti, ali i simboli društvenog položaja.[2]
Imućnije porodice naručuju slike kojim ukrašavaju stanove, najčešće reprezentativne portrete svojih članova. Osim slika, na zidovima vise i fotografije i druge porodične memorabilije. Često se kači oružje poštovanih predaka, koji su se proslavili u borbama. Tako, privatni prostor u 19. veku dobija i javnu namenu sa ciljem da pruži odabrane informacije o vlasniku kuće i članovima njegove porodice.[2]
„Gornja kuća“ uredi
„Gornja kuća“ tzv. mutvak (arap.- kuhinja), imala je na severnoj strani trem koji se završavao uzdignutim doksatom, ispod koga je formiran ulaz u podrum. Bila je građena na temeljima od opeke u bondručnoj konstrukciji sa složenim krovom pokrivenim ćeramidom. U osnovi je dominirala centralna prostorija „kuća“ pored koje su bile još dve sobe i magaza u koju se ulazilo spolja. Dimenzije kuće sa doksatom bile su 14,17x6,55 metara.
„Donja kuća“ uredi
„Donja kuća“ je prizemna zgrada građena na temeljima od opeke u bondručnoj konstrukciji sa četvorovodnim krovom pokrivenim ćeramidom. Po tipu osnove i načinu građenja pripada nešto kasnijoj fazi razvoja u odnosu na kuću sa doksatom. Prvobitno je i ona imala trem na severnoj strani, koji je naknadno bio zazidan, a zatim je kući prilikom restauracije krajem 20. veka vraćen autentičan izgled. U „Donjoj kući“ je kao retkost sačuvana i oslikana tavanica od šašovaca. Dimenzije ove kuće su 14,20x9,70 m.
Sve do kraja 20. veka kuće Petra Dobrnjca su bile poslednji primerci gradske arhitekture iz vremena pre Prvog srpskog ustanka u Požarevcu. U poslednjoj deceniji 20. veka jedna od kuća je srušena, dok je druga mlađa obnovljena. U obe kuće bio je sačuvan autentičan mobilijar koji je danas prezentovan u obnovljenoj „Donjoj kući“ gde je smeštena istorijska postavka Muzeja Požarevac pod nazivom Fond Petra Dobrnjca.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ „Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo/Dve stare zgrade u Požarevcu”. Arhivirano iz originala 18. 01. 2015. g. Pristupljeno 18. 01. 2015.
- ^ a b v g „Kuća Dobrnjčevih – NARODNI MUZEJ POŽAREVAC” (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 07. 03. 2021. g. Pristupljeno 2021-10-15.
- ^ a b v g d „Hrabre vojvode umrle u tuđini!”. www.jadovno.com (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2021-10-15.
