Википедија

Kuća Šeranića u Banjoj Luci

Šeranića kuća u Banjoj Luci je građevina koja je sagrađena 1580. godine.[1] S obzirom na to da predstavlja značajnu istorijsku građevinu, proglašena je nepokretnim kulturnim dobrom Republike Srpske[2] i nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[3] Nalazi se u mjesnoj zajednici Srpske toplice, na desnoj obali Vrbasa.

Kuća Šeranića u Banjoj Luci
Šeranića kuća
Opšte informacije
MestoBanja Luka
OpštinaGrad Banja Luka
Entitet Republika Srpska
Država Bosna i Hercegovina
Koordinate44° 46′ 20″ S; 17° 11′ 27″ I / 44.77215° S; 17.19091° I / 44.77215; 17.19091
Kuća Šeranića u Banjoj Luci na karti Bosne i Hercegovine
Kuća Šeranića u Banjoj Luci
Kuća Šeranića u Banjoj Luci
Kuća Šeranića u Banjoj Luci na karti Bosne i Hercegovine
Vrsta spomenikanacionalni spomenik
Vreme nastanka16. vijek
Tip kulturnog dobraZaštićeno istorijsko područje

Istorija uredi

Šeranića kuća sagrađena je 1580. godine od strane bogatog bega Muja Šeranića. Smatra se najstarijom porodičnom kućom u Banjaluci.

Karakteristike uredi

Za tadašnje prilike, Šeranića kuća izdvajala se po svojoj unutrašnjosti i opremljenosti. Imala je muški i ženski ulaz, kupatilo, sobu za goste i poslugu, ostavu i toplu vodu.

Vlasništvo i pitanje obnove uredi

Kuća je u privatnom vlasništvu porodice Šeranić. S obzirom na to da je posljednjih godina u lošem stanju, često se pokreće pitanje obnove, ali nedostatak novca se navodi kao osnovni razlog za neizvršenje toga.

Hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić uredi

Ovaj objekat je u sastavu Graditeljskoj celini - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u Banja Luci, danas Mesna zajednica Srpske Toplice, koji su proglašeni za nacionalnim spomenik Republike Srpske i Bosne i Hercegovine.[4] Nastala je uz izvore termalne vode (prosečne temperature iznose od 33° do 36 °C) u osmanskom periodu u Gornjem Šeheru (Srpske Toplice).

Zaštita uredi

Odlukom Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sednici održanoj od 25. do 31. januara 2005. godine hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić kao deo Graditeljska celina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka, proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[4]

Položaj uredi

Hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić nalazi se u okviru kompleks banja u Gornjem Šeheru na desnoj obali Vrbasa, koji u ovom delu gubi osobine planinske i poprima osobine ravničarske reke, u prostornom obuhvatu definisanom sledećim granicama:[5]

  • sa severozapadne strane je ograničen koritom rijeke Vrbas dužine oko 200 metra nizvodno od novog gvozdenog mosta, te granicom Ulice Od Zmijanja Rajka (raniji naziv: Ulica braće Alagić) u dužini oko 100 m jugozapadno od mosta;
  • jugozapadnom granicom k.č. broj 662, k.o. Banja Luka III-8 (parcela na kojoj se nalazi Banjsko-rekreacioni centar “Šeher”);
  • na jugoistočnoj stran prirodnom granicom prelaska obronaka Šehitluka u ravničarski deo, sa obroncima Banj brda (stari naziv Šehetluci), obrasli hrastom, grabom i crnim borom.
  • na severoistočnoj strani k.č. broj 700, k.o. Banja Luka III-8 (Hadži-Isakovića kućom).

Na udaljenosti od otprilike 50 metara severoistočno od Maslinog hauza smeštena je još jedna pokrivena banja koja se danas nalazi u sastavu kuće Bisere Šeranić.

Istorija uredi

Za vreme austrougarske vladavine mahala Ilidža nije doživela neke veće promene. Na mestu na kome je Vrbas najuži, nakon 1880. godine, sagrađeni su:

  • most čelične rešetkaste konstrukcije,[6][a]
  • vojno kupatilo Žbana
  • nekoliko objekata u austrijskom provincijskom stilu: kuće Gušića, Hadžialića, Lihovića i Bisere Šeranić,
  • nekoliko zanatskih i trgovačkih radnji (kafana Aleksandera Goldbahera, kafana Karla Goldbahera u kući „Hladari” pored mosta na Vrbasu, Bajagilovića dućan u Hadžialića kući, Menserova kafana „Zemaljska kugla”, obućarska radnja Mustafe Trokića) koje su kasnije zatvorene ili su objekti u kojima su se nalazile porušeni u kasnijem periodu.[6]

Minber (stanovnici Banje Luke su je nazivali „mala munarica” ili „akšamlija” ) i mihrab musale su srušeni 1935. godine.[6]

Ilidžanska džamija je srušena 1948. godine. Imala je drvenu munaru i ulazni trem sa sofama i bila pokrivena krovom na četiri vode.[6]

U pisanim izvorima se navodi da su...

...prilikom arheoloških iskopavanja 1983. otkriveni temelji džamije građeni u tri reda kamena, kao šuplji zid (Fototeka i planoteka Zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirode Banjaluka.[7]

Ova iskopavanja se dovode u vezu sa izgradnjom Banjsko-rekreacionog centra Gornji Šeher.[6][b]

Kuću, koja je prvobitno bila sagrađena sa odlikama austrijske provincijske arhitekture, 1910. godine sagradio je Ahmed Šeranić i tada je banja ušla u njen sastav.

Nakon zemljotresa koji je zahvatio Banja Luku 1969. godine kuća je dosta oštećena. Nakon sanacije kuće 1970-ih koja je usledile nakon zemljotresa, kuća je dobila današnji izgled ali sa druge strane izgubila svoje prvobitne stilsko arhitektonske vrednosti.

Opis dobra uredi

Specifičnosti mahale Ilidža u kojoj je izgrađen objekat Hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić, zbog prirodnih resursa kraja ima direktnu vezu sa ovom građevinom. Prisustvo termalnih izvorišta na jednom relativno malom prostornom obuhvatu odrazilo se na graditelje objekat hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić, da korišćenjem prirodnih faktora, oblikuju prostor za stanovanje i obilato koriste termalne vode (prosečne temperature od 33° do 36 °C). Naime oni su unutar posebno izgrađenog objekta izgradili zasebnu prostoriju hauz i u nju smestili banje za kupanje.

Preko ulaznog pretprostora, dimenzija oko 180x470 cm, ulazi se u sam hauz. Objekat hauza je jednoprostorne dispozicije i kvadratne osnove, zidan kamenom čiji obimni zidovi imaju debljinu od otprilike 70 cm, a centralni unutrašnji prostor hauza ima dimenzije 4,70x4,70 m.

Sa galerije, napravljene od drvene daščane platforme (dimenzija: dubina 85 cm, širina 470 cm) oslonjene na čelični NP I nosač, koja je oko 190 cm uzdignuta od dna bazena, preko jednokrakog drvenog stepeništa silazi se do betoniranih površina napravljenih po obodu bazena, koje se koriste kao komunikacione staze i klupe za odmor kupača, gostiju banje ( širina ovih staza je otprilike 80 cm uz severoistočni zid i severozapadni zid, a oko 50 cm uz ostala dva zida).

Dno bazena je pošljunčano, a visina od dna bazena do unutrašnje kote temena kupole iznosi otprilike 655 cm.

Kupola, koja u poprečnom i podužnom preseku ima oblik nepravilne elipse, oslanja se na kamene zidove. Visina strele svoda kupole iznosi oko 210 cm, a horizontalno rastojanje oslonaca svoda iznosi oko 505 cm. Pri vrhu kupole, u svodu, postavljeno je ukupno 10 ventilacionih otvora: četiri kružnog preseka prečnika otvora oko 15 cm i šest radijalno postavljenih pravougaonih otvora dimenzija oko 20x20 cm.

Banja se upotrebljava. Kupola banje je zaštićena privremenom drvenom konstrukcijom sa pokrivačem od valovitih PVC ploča radi zaštite kupole objekta od prokišnjavanja. Prema stanju na terenu, kupola je bila zaštićena cementnim mlekom i tankom cementnom košuljicom koja se oštetila.

Vidi još uredi

Napomene uredi

  1. ^ Most nije ucrtan na austrougarskoj karti iz 1880. godine.
  2. ^ Komisija za urbanizam, komunalne i stambene poslove Opštine Banja Luka 1982. godine izdala je Rešenje o odobrenju za izgradnju Banjsko-rekreacionog centra Gornji Šeher.

Izvori uredi

  1. ^ Šeranića kuća - najstariji biser Banjaluke
  2. ^ „Spisak nepokretnih kulturnih dobara Republike Srpske”. Arhivirano iz originala 10. 09. 2017. g. Pristupljeno 10. 09. 2017. 
  3. ^ „Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika”. Arhivirano iz originala 28. 9. 2015. g. Pristupljeno 19. 9. 2015. 
  4. ^ a b „Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org. 
  5. ^ „Istorija Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org. 
  6. ^ a b v g d „Hauz u sastavu kuće Bisere Šeranić Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org. 
  7. ^ Husedžinović, Sabira, Vakufname-značajni istorijski izvori za upoznavanje urbane topografije Banjaluke XVI -XIX vijeka, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, god. 30, Sarajevo. 1990. str. 95-115, fusnota br. 31

Literatura uredi

  • Bejtić, Alija (1953). „Banja Luka pod turskom vladavinom : Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u XVI i XVII vijeku” (PDF). Naše starine. Sarajevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture N.R. Bosne i Hercegovine (I): 91—116. 
  • Bejtić, Alija (1953). „Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini”. Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom. Sarajevo: Orijentalni institut (III—IV/1952-53): 229—297.  COBISS.SR 89151498 COBISS.SR 103969543 COBISS.RS 1126062052 COBISS.BH 16399874
  • Ćorović, Adi (2008). „Šeranića kuća u Gornjem Šeheru kod Banje Luke”. Baština : Godošnjak Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Sarajevo: Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (IV): 199—208. 
  • Husedžinović, Sabira (1984). „Prezentacija Šeranića kuće kao elemenat revitalizacije Gornjeg Šehera”. Naše starine. Sarajevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture, prirodnih znamenitosti i rijetkosti Bosne i Hercegovine (XVI—XVII): 175—185. 
  • Husedžinović, Sabira; Balić, Fuad (2004). Šeranića kuća u Gornjem Šeheru : adaptacija Šeranića kuće kao prilog vraćanja autentičnosti Gornjem Šeheru. Banja Luka: Bošnjačka zajednica kulture Preporod.  COBISS.SR 209586695
  • Husedžinović, Sabira; Balić, Fuad (2004). Bosanska kuća u Banjaluci. Banja Luka: Bošnjačka zajednica kulture Preporod.  COBISS.SR 209196807
  • Husedžinović, Sabira (2005). Dokumenti opstanka: vrijednosti, značaj, rušenje i obnova kulturnog naslijeđa. Zenica: Muzej grada Zenice.  COBISS.BH 11596294
  • Imširija, Mirela. „Specifikum korištenja termalne vode u tradicionalnoj bosanskoj kući banjalučke regije kao polazna osnova budućeg održivog turističkog razvoja” (PDF). Sarajevo: Arhitektonski fakultet Sarajevo. 
  • Ravlić, Aleksandar (1974). Banja Luka : razdoblja i stoljeća. Beograd: Mladost.  COBISS.SR 158697735
  • Škaljić, Abdulah (1966). Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku. Sarajevo: Svjetlost (Sarajevo : Oslobođenje).  COBISS.SR 98616327 COBISS.RS 747287 COBISS.BH 11338246
  • Walasek, Helen (2016). Bosnia and the Destruction of Cultural Heritage (na jeziku: engleski). New York: Routlege. 
  • Austrougarska karta (kopija) sa prikazom Gornjeg Šehera
  • Bejtić, Alija, Banja Luka pod turskom vladavinom, Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u 16. i 17. vijeku, «Naše starine» I (Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Bosne i Hercegovine), Sarajevo.
  • Banja Luka, Urbanistički plan, Dokumentacija, 2. istorijski razvoj i naslijeđe, 2.3. kulturno-istorijsko naslijeđe, Urbanistički zavod Banja Luka, 1975 (studiju priredio: Zavod za zaštitu spomenika kulture BiH, Sarajevo).
  • Novelirani regulacioni plan Gornji Šeher, Urbanistički zavod Banja Luka.
  • Kraljević, Gojko, Rimski novci iz okolice Banje Luke, Glasnik Zemaljskog muzeja (A), NS 3a,1983, str. 109-125, Sarajevo.
  • Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 2, Istočna i Centralna Bosna, 3. izdanje, Sarajevo.
  • Husedžinović, Sabira, Vakufname-značajni istorijski izvori za upoznavanje urbane topografije Banjaluke XVI -XIX vijeka, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, god. 30, Sarajevo.
  • Ryszard Pankiewicz: QUELQUES REMARQUES SUR L‘ÉCONOMIE PRÉMONTAIRE DANS LA ROME ARCHAÏQUE, ACTA CLASSICA XXXIII (1990) 65-75 ISSN 0065-1141 0065-1141
  • Čelebi, Evlija, Putopis, Odlomci o jugoslovenskim zemljama (preveo, uvod i komentar napisao Hazim Šabanović), 3. izdanje, Sarajevo.
  • Selman, Mehmed, Banja Luka – za svakog ponešto, Travnik, 1999.
  • Opširni popis bosanskog sandžaka iz 1604. godine, sv. III (naziv originala: Defter-i-mufassal-i liva-i Bosna cild salis, Ankara, Tapu Kadastro, Kuyûd-1 Kadîme Arşivi TD 479), Sarajevo, Bošnjački institut Zűrich, Odjeljenje Sarajevo, Orijentalni institut.

Spoljašnje veze uredi

 
Kuća Šeranića u Banjoj Luci na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Кућа_Шеранића_у_Бањој_Луци&oldid=27677876”