Lagaš
Lagaš ili Sirpula je jedan od najstarijih gradova Sumera i kasnog Vavilona. Nalazio se istočno od Uruka i severozapadno od ušća Tigra i Eufrata.
Iskopavanja uredi
Lagaš je otkrio tadašnji francuski konzul u Basri Ernest de Sarzek 1877. godine. Prvi valija Basre Nasir paša mu je odobrio da vrši iskopavanja. Iskopavao je na tome mestu sa prekidima do 1901. godine. Posle njegove smrti 1901. radove je nastavio Gaston Kros. Kasnije francuske ekspedicije predvodili su Anri de Genujak (1929—1931) i Andre Oaro (1931—-1933).
Nalazište uredi
Lagaš predstavlja dugu liniju brežuljaka od ruševina, sada poznatu kao Tel al Hiba u Iraku. Nalazi se na suvom koritu drevnog kanala, oko 5 kilometara istočno od Šat el Ha i oko 15 kilometara istočnood današnjeg grada Šatra. Hram E-Ninu bio je razoren i na njemu je građena tvrđava u grčko ili seleukidsko vreme. Neke cigle tvrđave imaju natpise na aramejskom i grčkom o izvesnom kralju male kraljevine u Vaviloniji. Ispod tvrđave su nađene brojne statue vladara Gudeja. Tu su nađeni i brojni fragmenti bareljefa. Kada se iskopavao drugi brežuljak našli su mnoge predmete od bronze i kamena iz najranijeg sumerskog perioda, nekoliko vekova pre Gudeja.
Taj brežuljak je bio mesto gde su se nalazile brojne zgrade za skladištenje i to ne samo žita i smokava, nego i oružja, posuda, skulptura i drugih predmeta, koje je koristila administracija palate i hrama. U jednom manjem obližnjem brežuljaku Sarzek je pronašao arhivu hrama, oko 30.000 glinenih pločica, koje su sadržavale zapise o poslovanju i na taj način se moglo sa velikom preciznošću otkriti način poslovanja antičkog hrama, karakter vlasništva, način obrađivanja zemlje i uzgoja domaćih životinja, te trgovačke, industrijske i poslovne aktivnosti. Nažalost pre nego što su se te glinene pločice mogle premestiti na sigurnije mesto, pljačkaši su odneli veliki broj i prodali antikvarima i odatle su se prodavali po Evropi i Americi.
Istorija uredi
Prema natpisima nađenim u Telohu izgleda da je Lagaš bio grad velikoga značaja u sumerskom periodu, verovatno u trećem milenijumu pre Hrista. Njime su tada vladali nezavisni kraljevi Ur-Nina (24. vek pre Hrista) i njegovi naslednici, koji su se borili za prevlast sa Elamitima na istoku i kraljevima Kengija i Kiša na severu. Posle semitskog osvajanja Lagaš je izgubio nezavisnost, a njegovi vladari su bili vazali Sargona od Akada i njegovih naslednika. Međutim i dalje je ostao važno središte, pre svega umetničkog razvoja. U tom periodu i u nešto kasnijem pod kraljevoma Ura, Ur-Gura i Dungija dosegao je vrhunac umetničkog razvoja.
Nakon pada Sargonovog Akadskog carstva, Lagaš je ponovo doživeo uspon pod Ur-babom i Gudeom, a imao je i jake trgovačke veze sa udaljenim kraljevinama. Gudeja je tako doneo kedrove iz planina u Libanu i Siriji. Diorit je nabavljao u istočnoj Arabiji, a bakar i zlato u središnjoj i južnoj Arabiji i na Sinaju. Njegova vojska je ratovala sa Elamom na istoku. Taj period je bio značajan po razvoju umetnosti, a Gudeja je po Sargonovom primeru sebe proglasio božanstvom.
U doba Gudeje glavni grad Lagaša je bio Girsu (Teloh). Kraljevina je zauzimala površinu od oko 1.600 km². Sadržavalo je 17 većih gradova, osam regionalnih središta i brojna sela. Prema jednoj proceni Lagaš je bio najveći grad na svetu od oko 2075. do 2030. p. n. e. Nakon Gudeje Lagaš je izgubio značaj, tako da se o njemu ne zna gotovo ništa sve do izgradnje seleukidske tvrđave.
Literatura uredi
- E. de Sarzec, Découvertes en Chaldée (1887).
- A. Parrot, Tello, vingt campagnes des fouilles (1877-1933), (Pariz 1948).
- Donald P. Hansen, Al-Hiba, 1968-1969, a Preliminary Report, Artibus Asiae (1970).
