Lazo Škundrić
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Lazar „Lazo“ Škundrić (1825-1901) je bio poslednji lički hajdučki vođa (harambaša: 1862-1865), rodio se 1825. godine u selu Prljevu (Lika) u srpskoj pravoslavnoj porodici, od oca Dane Škundrića (17??-1850) i majke Janje Bukarica (17??-1842), koja je pre udaje živela u Erveniku (severna Dalmacija).
Lazar se zbog hajdukovanja (1849–1865) oženio relativno kasno (1871) sa Marijom Stojisavljević (iz Velike Popine), sa kojom je imao sinove Đurđa (1873-19??) i Špiru (1878-19??).
| Lazar Škundrić | |
|---|---|
 Lazo Škundrić | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Lazo |
| Mesto rođenja | Prljevo ,  Austrijsko carstvo |
| Mesto smrti | Prljevo ,  Austrougarska monarhija |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1848 — 1865. |
| Rod | Pešadija |
| Čin | Harambaša |
| Jedinica | Hajduci |
Poreklo porodice uredi
Porodica Škundrić, poreklom je iz Hercegovine, gde su se nekada prezivali Bogunovići[1], čijem bratstvu i pripadaju[2], a o tome je sam Lazo ostavio svedočanstvo u svojim kazivanjima, kada je na pitanje Budislava-Bude Budisavljevića (1843–1919) A jeste li starinom odavle vi Škundrići?, odgovorio:
„Nijesmo, gospodine, već iz Hercegovine. Krenuo nas Turčin, šukundjeda, šta li, moga jošte. Ubio ovaj zlotvora bega pa morao bježati i prešao u Bosnu ponosnu, ravno na Bjelajsko polje. Kad doznali begovi ljudi za novi im stan, pritisnuli moje stare, pa ovima bilo opet bježati dokle se ne ustaviše u Palanci.“ („S ličke grude: priče“ - 1913)
Njegov otac Dane i deda Jovan Škundrić preneli su mu porodičnu tradiciju, kako sam Lazo navodi:
„Djed moj Jovan i otac Dane, ali zna se to i onako u plemenu. Došla su u Palanku tri brata i najamnik, pa otišao jedan brat s ovcama u Veliku Popinu, a drugi s kozama u Peljevo gdje je sitnogorice, a treći brat ostao u Palanci.“ („S ličke grude: priče“ - 1913)
Ili:
- Škundrići su se u Lici zvali Bogunovići i rod su sa Kovačevićima, Bundalama, Cvetičanima, a svi su se ranije, u Lici zvali Bogunovići. („Iz starog zavičaja: pripovijesti“ - 1927)
Prilikom susreta u Vrelu (od 1900. godine, ovo mesto se zove - Zrmanja-Vrelo, a od 1971. godine - Zrmanja Vrelo) 1890. godine, između Bude Budisavljevića i Laze Škundrića, zabeležena su kazivanja, poslednjeg ličkog hajdučkog harambaše o njegovom hajdukovanju i poreklu.
Sve prkupljene podatke o Lazi Škundriću, zapisao je i kasnije objavio Budisavljević u svojim knjigama „S ličke grude: priče“ (1913), odnosno „Iz starog zavičaja: pripovijesti“ (1914)
Poput ogromne većine porodica (sa 36 različitih prezimena) iz bratstva Bogunovića i njegova porodica (Škundrić) imala je Krsnu slavu „Jovanjdan“ (Sveti Jovan Krstitelj).
Vojnička karijera uredi
Svoje vojevanje Lazar će započeti 1848. godine, kada su krenula anti-monarhistička revolucionarna previranja (1848–1849) u nekim delovima Austrijske carevine (nem. Kaisertum Österreich), kada je mobilisan sa svojim starijim bratom Đurđem, te potom odlazi na razna bojišta, a u carskoj vojsci borio se (u okviru 4 bataljona) u Beču (nem. Wien) i u Temišvaru (rum. Timișoara).
Hajdukovanje uredi
U hajduke Lazo Škundrić odlazi 1849. godine, iskoristivši povratak iz Mađarske, tj. prolazak svoje jedinice kroz Liku, pa je posle prolaska Gračaca u selu Štikada dezertirao iz austrijske vojske.
Škundrić je bio revoltiran činjenicom, da mobilizacija nije ravnomerno obuhvatila sve porodice u Lici, jer su pored njega i njegova dva brata bila mobilisana, a mnoge druge porodice nisu imale nikog mobilisanog.
Najpre je krenuo u Dalmaciju, ali tamo se zbog potera za dezerterima nije mogao duže zadržati, pa je prešao u Srb (Lika), kod svog rođaka Todora-Todoraša Škundrića, hajdučkog vođe (harambaša: 18??-1855).
Ova hajdučka četa je pored harambaše (do Lazinog dolaska) imala još osam ljudi: stričeviće Luku i Andriju Labusa, Savu Šajicu i Nikolu Miladinovića, iz Male Popine (Lika), Todora Stojsavljevića, iz Velike Popine (Lika), Savu Radišića, iz Dabašnice (Lika), te Nikolu Manojlovića i Jovicu Miljuša iz Bruvna (Lika).
Posle pogibije harambaše Todora, starešinstvo prelazi na Luku Labusa (harambaša: 1855-1862), koji je hajdukovao 14 godina (1848–1862).
Kada se Lazo Škundrić povukao iz hajdučije, u Lici više nije bilo hajduka, već su oni koji su želeli da se i dalje bave tim „poslom“, odlazili da se priključe hajdučkim družinama u drugim krajevima, pa tako Ličane nalazimo kod pounijaćenog Serbina Josipa-Joce Udmanića (harambaša: 1843-1867) iz Popovače u Moslavini, gde su se obreli lički hajduci Teodor i Jovan Uzelac, Ivan Štimac, Đorđe Slijepčević i Mile, Stevo i Marko Lončar, odnosno neki drugi kod harambaše Petra Ličanina, koji je od 1866. godine hajdukovao u okolini Siska, Pakraca i Petrinje.
Lika posle povlačenja Laze Škundrića uredi
List Narodne stranke „Novi Pozor“ (počeo je da izlazi u Beču 1. 9. 1867. godine), u broju 35., od 15. 10. 1867. godine, navodi da je nakon pomilovanja harambaše Laze Škundrića u Lici ostala još samo trojica hajduka (Došen, Đukić i Jelovac), koji su se povezali sa dalmatinskim hajducima i „čine nam velikih neprilikah“, koje je do 1866. godine predvodio harambaša Simo Kovalević, a potom Tomo Kovačević.
Tek je između 1870. i 1871. godine konačno zaustavljena hajdučija, kada su pohvatani ili poubijani poslednji lički hajduci, koji su hajdukovali širom današnje Republike Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Reference uredi
Literatura uredi
- Pavličević Dragutin: „Hajdučija u Hrvatskoj 60. godina 19. Stoljeća“ (Zagreb: Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskog fakulteta, Vol.20 No.1., 1987)
- Budisavljević Bude: „S ličke grude: priče“ (Zagreb: Matica hrvatska, 1913)
- Mrakužić, Stjepan: „Pedesetgodišnjica hajduštva Udmanićeva na Kotarima“ (Samobor: „Samoborski list“, br. 22, 1914)
- Budisavljević, Bude: „Iz starog zavičaja: pripovijesti“, „Knjige Matice srpske“ br. 45 (Novi Sad: „Matica srpska“, 1914)
- Vuletić, Vid Vukasović: „Posljednji hajduci u Lici i u drugim našim krajevima“ (Beograd: Bratstvo XVIII, 1924)
- Cvijić Jovan T. & Karanović, Milan: „Naselja i poreklo stanovništva“ Knjiga 20, Srpski etnografski zbornik Knjiga XXXV (Beograd: Srpska kraljevska akademija, 1925)
- Makanec, Alfred: „Pogibija zadnjeg hajduka ličkog T. Kovačevića i družine“ (Zagreb: „Novosti“, broj 23, 1927)
- Bokan, Branko J.: „Opština Sanski Most“, Dio I, do jula 1941 (Beograd: „Borba“, 1974)
Galerija uredi
-
Opis slike: Lazar Dane Škundrić (1825-1901), poslednji lički hajdučki vođa (harambaša: 1862-1865), član bratstva Bogunovića.
Izvor: „DYNASTIA NEMAGNICH ET GENUS FAMILIA BOGUNOUICH: Per vestigium documentorum archivi Ragusini“ (THE NEMANJIĆ DYNASTY AND ORIGIN OF THE BOGUNOVIĆ FAMILY: Tracing the documents of Dubrovnik Archive), Časopis „Chivalrous culture“ № 7 (2018).
_-_iz_bratstva_Bogunovica.jpg)