Laka krstarica
Laka krstarica je naziv koji dolazi od izraza „laki oklopni krstaš“, i njime se označava vrsta oklopljene krstarice koja je nastala početkom XX veka kao hibrid zaštićene krstarice i oklopnog krstaša, a ubrzo je i zamenila ta dva tipa.
.jpg)
Nastanak uredi
Zaštićene krstarice i oklopni krstaši uredi
U periodu od 1890. do 1905. godine, u svim ratnim mornaricam dolazi na osnovu namene, do klasifikacije krstarica na; I klasu, II klasu, i III klasu. Krstarice I klase imale su ulogu zaštite sopstvenih komunikacija i vođenje krstaričkog rata na okeanima. Krstarice II klase, takođe su imale isti zadatak kao i prethodne, s tim što su zbog manjeg deplasmana njihova operacijska područja, bila mora. Krstarice III klase trebalo je da dejstvuju u sklopu flotnih sastava. Osnovno naoružanje krstarica, bila je artiljerija, ali su imale i 4 do 6, uglavnom nadvodnih, torpednih cevi. Kada se ispostavilo da krstarice I klase, imaju i suviše slab oklop, Velika Britanija, Francuska i Sjedinjene Američke Države započinju sa gradnjom nove vrste ratnog broda, koji je dobio naziv oklopni krstaš. Nakon Rusko-japanskog rata, pokazalo se da je oklop krstarica II i III klase, toliko slab, da ne može zaštiti vitalne delove broda čak ni od topovskih projektila manjeg kalibra.[1]
.jpg)
Laki oklopni krstaši uredi
Za prve „prave“ lake krstarice, smatraju se britanski brodovi klase Aretuza[2] iz 1913, nastalih kao dalji razvoj izviđačkih krstarica (Scout cruiser). One su se odlikovale mnogim novitetima, od kojih je glavni bio, oklopni pojas u visini vodene linije.
Zajedno sa izgradnjom krstarica klase klase Aretuza, pojavljuje se i termin «lake krstarice».[3]
Prikazujući slikovito u parlamentu vrednosti novo izgrađenih krstarica, Vinston Čerčil naziva te brodove: „lako oklopljene krstarice“ (Light armored cruisers), predstavljajući ih kao jedinstvene, od malih flotnih brodova, zaštićene vertikalno oklopnom po celoj dužini korpusa.[4]
Londonska konferencija uredi
Pod terminom «Oklopljena krstarica», Britanci su obično podrazumevali sve krupnije brodove, te stoga se iz naziva uskoro briše «Oklopljene» (Armored), i novi brovi dobijaju naziv «Lake krstarice» (Light cruisers). Uskoro i ostale države prihvataju naziv lake krstarice, ali je zvanično naziv «Laka krstarica», ustanovljen tek nakon Londonske pomorske konferencije 1930. godine, kada su i mnoge krstarice izgrađene pre krstarica klase Aretuza, retroaktivno dobile naziv «Lake krstarice». Osnovni zadaci novih brodova su bili:
- Izvođenje izviđanja u interesu glavnih snaga flota.
- Podrška svojim lakim snagama.
- Zaštita bojnih brodova od napada neprijateljskih razarača i torpiljera.
Uprkos tome, što je takvih krstarica trebalo veoma mnogo, cena izgradnje je bila jako velika. Kao rezultat visoke cene gradnje, u Ujedinjenom Kraljevstvu se prave projekti za izradu lakih krstarica od 3.000 – 5.000 tona, sa drugostepenim karakteristikama - novi brodovi trebalo je da dejstvuju u ograničenom akvatorijumu Severnog mora. Male razmere brodova su uticale na smanjenje cene gradnje, i uoči Prvog svetskog rata, Velika Britanija je započela masovnu gradnju lakih krstarica toga tipa[5]
Ogromno morsko prostranstvo Britanske imperije, je zahtevalo i izradu još jednog tipa krstarice – većeg, sa većom daljinom plovljenja i boljim uslovima za posadu, i konačno, sa jačim naoružanjem. Rodonačelnik novih lakih krstarica (Trade protection cruisers) bile su krstarice tipa Čatam ili Birmingem[6] Kod novih krstarica deplasman je povećan na 5.200 tona, a naoružane su topovima kalibra 152 mm, što je britanskoj floti dalo visokoefektivne brodove za borbu sa rejderima neprijatelja, a ujedno su predviđene i kao zamena za krstarice klase Aretuza: prosečna cena izgradnje krstarice klase Aretuza je bila 285.000 funti, a krstarica klase Četam 356.000 funti».[7]
Karakteristike uredi
Razlika između lakih i teških krstarica je bila prilično nejasna sve do Vašingtonskog pomorskog ugovora iz 1922. godine, kojim je ustanovljen standard prema kojem su teške krstarice postale sve one s glavnim topom čiji je kalibar veći od 155 mm.
Veličina ovih jedinica se kreće od 5.000 pa do oko 8.000 tona, a maksimalna brzina od 33 do 37 čvorova.
Reference uredi
- ^ Krstarica, Vojna enciklopedija knjiga 4. - strana 727, Beograd 1972. godine.
- ^ Praktično tu čast su više zaslužile krstarice klase Čatam, koje su takođe imale oklopni pojas i turbine, a prvi brod te klase je ušao u stroj svega par meseci nakon što je počela izgradnja krstarice Eritjuz, no pojam «Laka krstarica» se prvo upotrebio kod izviđačkih krstarica sa turbinama: Snage Velike britanije 1914—1918. godine. Priručnik sastava brodova - Lake krstarice., Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ Pri projektovanju, ove krstarice su klasifikovane kao izviđačke ili krstarice III класе, Крейсера Второй Мировой, Патянин С. В., Дашьян А. В. и др
- ^ A. Donec Prяmыe potomki «skautov» : Kreйsera tipa S. Vvedenie., Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ^ Pred Prvi svetski rat, u „Lake krstarice“ su preformulisane skoro sve oklopne krstarice koje su posedovale turbinske uređaje.
- ^ U pojedinim literaruma se nazivaju krstarice klase Birmingem. Ipak najrasprostranjeniji naziv za ove krstarice je „klasa Taun“, pošto su sve nosile imena britanskih gradova.
- ^ Крейсера Второй Мировой, Патянин С. В., Дашьян А. В. и др
