Latini
Pojam Latini je polisemični (višeznačni) termin, koji je prvobitno upotrebljavan kao etnonim (naziv za antičko pleme Latina), a potom je tokom istorije dobio i druga, veoma raznovrsna značenja, te je tako upotrebljavan i kao naziv za sve govornike latinskog jezika, odnosno pripadnike antičke rimske civilizacije (Stari Latini). Takođe je upotrebljavan i kao demonim, bilo u užem (naziv za sve stanovnike antičkog Lacijuma) ili širem (naziv za stanovnike latinskog Zapada) smislu. Pripadnici romanskih naroda, odnosno govornici romanskih jezika takođe se ponekad nazivaju Latinima, dok se stanovnici Latinske Amerike nazivaju Latoamerikancima. U verskom kontekstu, pojam je tokom srednjovekovnog perioda počeo da označava i pripadnike latinskog hrišćanstva.[1]
U srpskom jeziku, pojam je tokom srednjeg veka neretko označavao zapadnjake u najširem smislu, a često se koristio i za neposredno označavanje sledbenika Rimske crkve (prema pravopisu savremenog srpskog jezika, nazivi za pripadnike verskih skupina pišu se malim slovom, tako da se u slučaju verskog označavanja koristi oblik latini).[2][3][4]
Antika uredi
Latini su bili drevni italijanski narod iz oblasti Lacijuma u središnjoj Italiji (Latium Vetus, stari Lacijum) u 1. milenijumu prije n. e. Iako su živjeli u nezavisnim gradovima-državama, govorili su zajedničkim jezikom (latinski), imali su zajednička vjerska uvjerenja i dijelili osjećaj srodstva, izražen u mitu da svi Latini potiču od Latina. Latin se obožavao na Albanskim planinama, tokom godišnjeg festivala kojem su prisustvovali svi Latini, uključujući i one iz Rima, jedne od latinskih država. Latinski gradovi su jedni drugima proširili zajednička prava boravka i trgovine.
Teritorijalne ambicije Rima ujedinile su ostale Latine protiv njega 341, ali je na kraju Rim pobijedio 338. godine prije n. e. Shodno tome, neke od latinskih država su uključene u rimsku državu, a njihovi stanovnici dobili su puno rimsko državljanstvo. Drugi su postali rimski saveznici i uživali su određene privilegije.
Srednji vijek uredi
Nakon pada Zapadnog rimskog carstva, mnogi Evropljani su se držali „latinskog” identiteta, tačnije, u smislu Rimljana, kao pripadnika carstva.
U Istočnom rimskom carstvu i širem grčko-pravoslavnom svijetu, Latini su bili sinonim za sve ljude koje su slijedili rimokatoličko hrišćanstvo. To je generalno bila negativna karakterizacija, posebno poslije raskola 1054. godine.[5] Izraz Latini se i dalje koristi u nekim pravoslavnim zajednicama, ali samo u teološkom smislu.
Savremena upotreba uredi
Latinska Evropa uredi
Izraz Latinska Evropa se koristi za evropske nacije u kojima žive Italijani, Francuzi, Portugalci, Rumuni i Španci. Njihove kulture su naročito rimskog porijekla. Oni uključuju upotrebu romanskih jezika i tradicionalnu prevlast zapadnog hrišćanstva (naročito katolicizma).[6] Snažne rimske pravne i kulturne tradicije karakterišu ove nacije.
Latinska Amerika uredi
Krajem 15. i u 16. vijeku, milenijum poslije pada Zapadnog rimskog carstva, sa brojnim prekomorskim otkrićima, prvo Portugalija, pa zatim Španija i Francuska, počele su graditi svjetska carstva, u Americi, podsaharskoj Africi i Istočnim Indijama. Kao posljedica Američko-meksičkog rata i konačnog pripadanja Kalifornije Sjedinjenim Američkim Državama, sredinom 19. vijeka, bivše američke kolonije ovih nacija, kao i područja Amerike u kojima se govorio francuski, postala su poznata kao Latinska Amerika, a stanovnici ovih regija kao Latinoamerikanci.
Od svih svjetskih oblasti, Amerika je imala najveći uticaj romanskih evropskih zemalja u pogledu kulture, jezika, religije i genetskog doprinosa stanovništvu. Područje Amerike izloženo uticaju latinske Evrope od 19. vijeka naziva se Latinska Amerika.[7] Izraz se obično koristi za označavanje zemalja u kojima se govori španski i portugalski, odnosno na Hispanoameriku i Brazil.
Lacio uredi
Područje središnje Italije, kolijevka latinske civilizacije, još uvijek čuva latinski identitet u savremenom nazivu Lacio (drevni Lacijum).
Latinska dolina uredi
Područje Lacija odgovara istočnom oblasti starorimskog Lacijuma (južna provincija Rim i provincija Frozinone).
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ MacKendrick, P. L. (1952). „Roman Colonization”. Phoenix. 6 (4): 139—146. ISSN 0031-8299. doi:10.2307/1086829. Pristupljeno 5. 12. 2021.
- ^ Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika, 11 (1981), str. 248-249.
- ^ Zirojević 1980, str. 375-385.
- ^ Mitrović 2024, str. 263-285.
- ^ Ostrogorsky, George (1968). History of the Byzantine States (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 12. 2021.
- ^ Friedman, Lawrence; Perez-Perdomo, Rogelio (2003). Legal Culture in the Age of Globalization: Latin America and Latin Europe (na jeziku: engleski). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-6695-1. Pristupljeno 5. 12. 2021.
- ^ Chasteen, John Charles; Chasteen, Patterson Distinguished Term Professor of History John Charles (2001). Born in Blood and Fire: A Concise History of Latin America (na jeziku: engleski). Norton. str. 156. ISBN 978-0-393-97613-7. „[T]he French invented the name 'Latin America' during these years [of Napoleon III] as a way of making their influence seem natural.”
Literatura uredi
- Zirojević, Olga (1980). „Oko naziva Frenk i Latin”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 28-29 (1978-1979): 375—385.
- Linč, Džozef H. (1999). Istorija srednjovekovne crkve. Beograd: Clio.
- Mitrović, Katarina S. (2024). „Slika Latina u delu Sv. Save, Stefana Prvovenčanog i Domentijana”. Sveti Sava i Domentijan. Niš: Centar za crkvene studije. str. 263—285.
Spoljašnje veze uredi
- „Latins and Romans”. www.orbilat.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 12. 2021.