Lešinar smežuranog lica
Lešinar smežuranog lica (lat. Torgos tracheliotos) je vrsta lešinara Starog sveta iz porodice jastrebova (Accipitridae). Jedini je pripadnik roda Torgos. Nije blisko srodan sa površno sličnim lešinarima Novog sveta i ne deli dobar njuh nekih vrsta te porodice.
| Lešinar smežuranog lica | |
|---|---|
| |
| U namibijskom Nacionalnom parku Etoša | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Domen: | Eukaryota |
| Carstvo: | Animalia |
| Tip: | Chordata |
| Klasa: | Aves |
| Red: | Accipitriformes |
| Porodica: | Accipitridae |
| Rod: | Torgos Kaup, 1828 |
| Vrsta: | T. tracheliotos
|
| Binomno ime | |
| Torgos tracheliotos (Forster, 1791)
| |
| Podvrste | |
| |
| Sinonimi | |
|
Aegypius tracheliotos Torgos tracheliotus (lapsus) | |
Ranije je smatran monotipskom vrstom, ali danas su priznate dve podvrste lešinara smežuranog lica. Nominalna podvrsta Torgos tracheliotos tracheliotos živi širom Afrike, dok podvrsta T. t. negevensis, koja se po izgledu znatno razlikuje od afričkih lešinara, naseljava pustinju Negev, Sinaj i Arapsko poluostrvo.
Rasprostranjenost uredi
Ova vrsta naseljava veći deo Afrike, iako je nema u većini centralnih i zapadnih delova kontinenta, a brojnost joj opada u nekim delovima njenog areala. Gnezdi se u Senegalu, Maliju, Mauritaniji, Burkini Faso, Nigeru, Čadu, Sudanu, Egiptu, Etiopiji, Somaliji, Keniji, Tanzaniji, Ugandi, Ruandi, Demokratskoj Republici Kongo, Zambiji, Malaviju, Mozambiku, Svazilendu, Južnoj Africi, Zimbabveu, Bocvani i Namibiji. Na Arapskom poluostrvu se gnezdi u Jemenu, Omanu, Ujedinjenim Arapskim Emiratima i Saudijskoj Arabiji. Takođe je prisutna u Gambiji, Gvineji, Obali Slonovače, Beninu, Centralnoafričkoj Republici i Angoli.[1]
Opis uredi
_(33317710636).jpg)
Lešinar smežuranog lica je velika ptica, po veličini i rasponu krila je među najvećim lešinarima, iza blisko srodnog crnog lešinara. Neke vrste roda Gyps, u proseku su teže, npr. kapski i beloglavi sup.[2] Dužina tela je oko 95–115 cm, raspon krila 2,5–2,9 m, a dužina repa 33-36 cm.[2] Kljun je dug do 10 cm i svrstava se među najveće od svih vrsta porodice Accipitridae.[2][3] Težina divljih jedinki podvrste T. t. tracheliotus se kreće od 4,4–9,4 kg, u istočnoj Africi u proseku samo 6,2 kg.[4][5] S druge strane, zatočeni mužjaci veće podvrste T. t. negevensis teže 6,5-9,2 kg, a ženke 10,5-13,6 kg.[2]
Perje lešinara smežuranog lica sa gornje strane tela je crno i tamno smeđe, dok je butno perje belo. Na leđima afričke podvrste perje je crno i oivičeno smeđom bojom, dok je perje arapske podvrste sa gornje strane tela više tamno smeđe nego crno. Boja perja donje strane tela može biti od čisto bele do tamno smeđe. Kao i mnogi lešinari, ima ćelavu glavu. Boja glave ptica u južnoj Africi je crvenkasta, na severu Afrike ružičasta, a na Arabijskom poluostrvu ružičasta na potiljku i siva na prednjoj strani glave.[2] Kombinacija šarene glave i mesnatih nabora sa strane je prepoznatljiva. Ćelava glava lešinara smežuranog lica je korisna, jer bi pernata glava bila poprskana krvlju i drugim tečnostima, pa bi je bilo teško održavati čistom. U poređenju sa donekle sličnim crnim lešinarom, znatno je veći, s masivnijim kljunom i moguće ih je pomešati samo sa velike udaljenosti. Lešinari roda Gyps su uglavnom mnogo bleđi. Crni lešinar (areali dve vrste se delom preklapaju na arapskom području) ima sličan oblik tela, ali mu je perje potpuno crno.[2]
Ponašanje uredi
Ishrana uredi
Lešinar smežuranog lica je ptica koja se uglavnom hrani leševima životinja, koje pronalazi vidom ili posmatrajući druge lešinare. Češće od mnogih drugih afričkih lešinara, sam pronalazi strvinu i počinje da se hrani tako što joj razdire kožu. On je najmoćniji i najagresivniji afrički lešinar, pa mu kada se pojavi drugi lešinari obično prepuštaju lešinu. To je često od koristi sitnijim lešinarima, jer lešinar smežuranog lica može probiti žilavu kožu i čvornate mišiće velikih sisara, koje ostali ne mogu da probiju, mada su hijene u tom pogledu još efikasnije. Međutim, lešinari smežuranog lica često ostaju u blizini dok se ostali lešinari hrane, čekajući da ostali lešinari završe, da bi se hranili ostacima kože, tetiva i drugih grubih tkiva koja ostali ne jedu. Velike životinje, do veličine slona, su omiljena strvina, jer pružaju najviše hrane.[2]
Zabeleženo je da se više od bilo kog lešinara redovno hrani sveže ubijenim manjim sisarima, pticama i gmizavcima. Neki od njih su verovatno pregaženi na putevima ili su oteti od orlova ili drugih grabljivaca, ali takođe se veruje da povremeno napadaju žive životinje, posebno mlade i slabe životinje i gnezda i mladunce drugih ptica. Navodno su mu žrtve bile kolonije plamenaca (uključujući jaja, mladunce i odrasle), mlade impale i morke. Većina ostataka pronađenih u gnezdima potiče od malih životinja koje su možda ulovljene žive.[2]
Gnežđenje uredi
Lešinari smežuranog lica su samotnjaci. Ne gnezde se u kohezivnim kolonijama kao što to rade mnogi manji lešinari, pa na jednom drvetu ili oblasti obično ima samo jedno do dva gnezda, iako je bilo zabeleženih slučajevima sa do 10 gnezda na jednom području. Teritorija jednog para obično je površine od najmanje 8-15 km.[1] Jata od 25 − 50 jedinki mogu se okupiti na velikim strvinama ili pojilištima, mada se obično pojavljuje samo jedna do čak sedam jedinki po lešini.[6]
Ova vrsta se gnezdi od novembra do jula na severu svog područja, tokom cele godine u istočnoj Africi i od maja do januara u južnoj Africi. Gnezdo je ogromna gomila uredno isprepletanih grana, prečnika 120-220 cm i dubine 30-70 cm. Gnezdo je često obloženo zelenim lišćem, kao i životinjskom dlakom i kožom. Gnezda su svijena na 5-15 m iznad zemlje, gotovo uvek na glavnoj grani ili vrhu drveta iz roda Acacia, ređe iz rodova Balanites i Terminalia.[1] Leglo sadrži jedno ili dva jaja koja oba roditelja inkubiraju tokom 54 do 56 dana. Mladunci sa 124 do 135 dana, napuštaju gnezdo, mada mogu biti zavisni od roditelja do navršene 1 godine ili više, ponekad prisiljavajući roditelje da se gnezde samo svake druge godine. Postoji zabeležen slučaj da je par lešinara sa smežuranim licem uspešno odgajio beloglavog lešinara.[2] Lešinari smežuranog lica obično se ne razmnožavaju pre navršene šeste godine života.[1]
Izvori uredi
- ^ a b v g d BirdLife International (2019). „Torgos tracheliotos”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2021.1. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 18. 4. 2021.
- ^ a b v g d đ e ž z Ferguson-Lees, James; Christie, David A. (2001), Raptors of the World, Houghton-Mifflin Company, ISBN 978-0-618-12762-7
- ^ Hardy, Eric (1947). „The Northern Lappet-faced Vulture in Palestine—A new record for Asia” (PDF). The Auk. 64 (3): 471—472. JSTOR 4080421. doi:10.2307/4080421.
- ^ Lappet-faced vulture videos, photos and facts – Torgos tracheliotos, ARKive, Arhivirano iz originala 17. 7. 2012. g., Pristupljeno 21. 8. 2012
- ^ Lappet-faced Vulture, Geocities.com, Arhivirano iz originala 24. 10. 2009. g.
- ^ Stevenson, Terry; Fanshawe, John (2001), Field Guide to the Birds of East Africa: Kenya, Tanzania, Uganda, Rwanda, Burundi, Elsevier Science, ISBN 978-0856610790
Literatura uredi
- Shirihai, Hadoram (1987). „Field characters of the Negev Lappet-faced Vulture”. International Bird Identification: Proceedings of the 4th International Identification Meeting, Eilat, 1st – 8th November 1986. International Birdwatching Centre Eilat. str. 8—11.
Spoljašnje veze uredi
- BirdLife Species Factsheet Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. јануар 2009)
- Lappet-faced vulture – Species text in The Atlas of Southern African Birds
- ARKive – images and movies of the lappet-faced vulture (Torgos tracheliotos)